ΣΤΗΝ ΠΑΡΝΗΘΑ! ΑΦΗΣΑΝ να ξεραθούν 100.000 νεαρά έλατα για να δώσουν την αναδάσωση σε ιδιώτες...

Άρης Χατζηγεωργίου Νεκρή φύση αντικατέστησε το «νηπιαγωγείο» των ελάτων της Πάρνηθας. Στο φυτώριο που διατηρούσε ο Φορέας Διαχείρισης του Εθ...

Άρης Χατζηγεωργίου

Νεκρή φύση αντικατέστησε το «νηπιαγωγείο» των ελάτων της Πάρνηθας. Στο φυτώριο που διατηρούσε ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας, πάνω από 100.000 ελατάκια που μεγάλωναν για να φυτευτούν στο πολύπαθο βουνό ξεράθηκαν, πέφτοντας στο κενό των «επιτελικών σχεδιασμών» της κυβέρνησης.

Για τη γενοκτονία των ελάτων αλλά και τη γενικότερη εγκατάλειψη στο άλλοτε «μαγικό βουνό» της Αττικής μιλά στην «Εφ.Συν.» ο δασολόγος Γιάννης Στάμου, που υπήρξε αντιπρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης στο διάστημα 2018-2021, ενώ παλιότερα είχε υπηρετήσει στο εκεί δασαρχείο.

Οι φωτογραφίες με τα δεκάδες χιλιάδες νεκρά ελατάκια όπου κυριαρχεί το καφέ χρώμα φέρνουν σφίξιμο στον λαιμό και θυμίζουν έντονα τις εικόνες από τις τρεις καταστροφικές πυρκαγιές στην Πάρνηθα, ειδικά του σημαδιακού 2007, αλλά και του 2021 και την περσινή.

Μαζί με τις καμένες υποσχέσεις για την αναγέννηση του δάσους, καθιστούν προφητικά και όσα είχε γράψει η «Εφ.Συν.» τον Νοέμβριο του 2021, όταν και τότε είχε μιλήσει με τον κ. Στάμου, συνοδεύοντας το δημοσίευμα με φωτογραφίες από το ίδιο φυτώριο. Δυστυχώς, ο τίτλος στο δημοσίευμα της 22ας Νοεμβρίου 2021, «80.000 ελατάκια στα αζήτητα», απεδείχθη επιεικής.

Η κυβέρνηση είχε ήδη τότε ξεκινήσει να μιλά για ιδιώτες «χορηγούς αναδάσωσης» και κατάργηση των τοπικών Φορέων Διαχείρισης, που θα συγκεντρώνονταν κάτω από τον ΟΦΥΠΕΚΑ, υποτίθεται, για να λειτουργούν με καλύτερο συντονισμό. Ο κ. Στάμου διαμαρτυρόταν διότι οι αρμόδιοι δεν ενέκριναν την προγραμματική σύμβαση για τα έργα αναδάσωσης και το δημοσίευμα προειδοποιούσε ότι τα ελατάκια θα κατέληγαν στη χωματερή. Φαίνεται όμως ότι ο αριθμός είναι πολύ μεγαλύτερος από 80.000...

Το καζίνο
Ζητήσαμε από τον Γιάννη Στάμου να πιάσουμε και πάλι από την αρχή το νήμα της καταστροφής που συντελείται τα τελευταία χρόνια:

«Από το 2007 και μετά τη μεγάλη πυρκαγιά στο ελατόδασος, προέκυψε άφθονη χρηματοδότηση τόσο από τα ανταποδοτικά τέλη του καζίνου της Πάρνηθας, όπως και μεγάλο ποσό από δωρεές που είχαν γίνει με σκοπό τις αναδασώσεις. Ο Φορέας Διαχείρισης δεν είχε Τεχνική Υπηρεσία, αλλά έκανε τις μελέτες με το επιστημονικό προσωπικό του και οι εργασίες εκτελούνταν με προγραμματικές συμβάσεις από τις περιφερειακές Δασικές Υπηρεσίες. Η αγαστή αυτή συνεργασία διακόπηκε βίαια στο τέλος του 2020, όταν έληξαν οι προγραμματικές συμβάσεις και η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής αρνήθηκε αναιτιολόγητα τότε να υπογράψει νέες που της είχαν προταθεί.

»Μεσολάβησε η κατάργηση του Φορέα της Πάρνηθας με τη νέα νομοθεσία που προέβλεπε τη σύσταση του ΟΦΥΠΕΚΑ. Από τότε όμως πέρασαν χρόνια και ο ΟΦΥΠΕΚΑ διαθέτει πλέον Τεχνική Υπηρεσία. Παρ' όλα αυτά δεν βλέπουμε να γίνονται έργα υποδομής από τον ΟΦΥΠΕΚΑ μέσω των ανταποδοτικών του καζίνου και στο βουνό κυριαρχεί η εγκατάλειψη».

Πώς φτάσαμε στο σημείο όμως να ξεραθούν τα έλατα που είχαν παραχθεί από τοπικούς σπόρους αντί να φυτευθούν, όπως συνέβαινε τα προηγούμενα χρόνια;

Ο κ. Στάμου φέρνει στη συζήτηση το Ταμείο Ανάκαμψης: «Οταν διακόπηκαν οι προγραμματικές συμβάσεις το 2020, αντικαταστάθηκαν με ένα πιλοτικό πρόγραμμα με χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης, ενώ υπήρχαν τα χρήματα από τις δωρεές. Τι νόημα έχει το πιλοτικό πρόγραμμα, όμως, σε μια περιοχή όπου γίνονταν αναδασώσεις επί 13 χρόνια; Με το πιλοτικό φυτεύθηκαν τελικά μόνο 3.000 φυτά, ενώ στο δασικό φυτώριο υπήρχαν 130.000 δεντράκια που πλησίαζαν τα ανώτατα όρια ηλικίας. Δυστυχώς, από αυτά το 90% καταστράφηκε φέτος το καλοκαίρι. Ισως να έφταιξε και το κενό που δημιουργήθηκε στη μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων μέχρι να αναλάβει τη διαχείριση των φυτωρίων η Motor Oil».

Για το τι ακριβώς οδήγησε στον θάνατο τόσων φυτών, η «Εφ.Συν.» αναζήτησε απαντήσεις από τον ΟΦΥΠΕΚΑ (Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής), που υποτίθεται πως ανέλαβε την αρμοδιότητα, και οι απαντήσεις που λάβαμε, έπειτα από πολλές περιπέτειες, παρατίθενται σε άλλο σημείο του ρεπορτάζ.

Γιατί όμως ο ΟΦΥΠΕΚΑ και η Κεντρική Δασική Υπηρεσία να προτιμούν τα χρήματα του Ταμείου Ανάκαμψης ή τους ιδιώτες χορηγούς, όταν υπάρχουν αδιάθετα ποσά τουλάχιστον 2 εκατομμυρίων ευρώ από τα τέλη του καζίνου και τις δωρεές;

«Ισως είναι πιο εύκολο γιατί απορροφώνται χρήματα με απευθείας αναθέσεις και μηδαμινές εκπτώσεις», σημειώνει ο κ. Στάμου. «Θέλω όμως να τονίσω στην ηγεσία του ΟΦΥΠΕΚΑ ως δημότης του Δήμου Αχαρνών ότι τα ανταποδοτικά τέλη του καζίνου και οι δωρεές των ιδιωτών για αναδάσωση είναι χρήματα που προορίζονται για την Πάρνηθα και δεν πρέπει να φύγουν από εδώ για να κλείσουν άλλες τρύπες του προϋπολογισμού», προσθέτει.

Το προεδρικό διάταγμα
Σημειώνει επίσης ότι και στο πρόσφατο προεδρικό διάταγμα για τη μετεγκατάσταση του καζίνου Πάρνηθας στο Μαρούσι προβλέπεται πως η χρηματοδότηση θα συνεχιστεί για πέντε χρόνια. «Ελπίζω αυτό να μην αλλάξει προς τέρψη των ιδιωτών και καλώ τους Δήμους Αχαρνών και Φυλής αλλά και τον Σύνδεσμο Δήμων και Κοινοτήτων για την Προστασία και Ανάπτυξη της Πάρνηθας (ΣΥΝΠΑ) να κινηθούν νομικά σε κάθε τέτοια περίπτωση. Σημειωτέον επιπλέον ότι στην τοπική επιτροπή για τη μονάδα διαχείρισης Αττικής, δεν συμμετέχει κανένας εκπρόσωπος των ΟΤΑ και των ορειβατικών συλλόγων της περιοχής μας».

Ο δασολόγος μάς θυμίζει ότι καμένο ελατοδάσος δεν ξαναγεννιέται ποτέ εάν δεν γίνει επέμβαση με αναδασώσεις. Ενώ, λοιπόν, λιμνάζουν πάνω από 2 εκατομμύρια ευρώ από ανταποδοτικά του καζίνου και δωρεές, χωρίς να είναι γνωστό σε ποιον λογαριασμό στέκονται αυτά τα χρήματα, το ΤΑΙΠΕΔ έρχεται τώρα και προκηρύσσει έργα αναδάσωσης μέσω Ταμείου Ανάκαμψης.

«Ομως, ακόμη και τώρα να ξεκινήσει πρόγραμμα, θα υπάρχει τεράστια καθυστέρηση αφού τα υπάρχοντα φυτά ξεράθηκαν», τονίζει ο κ. Στάμου: «Και μην ξεχνάμε ότι στην έκταση αυτή η απόφαση που έχει ληφθεί είναι να φυτεύονται φυτά ελάτης από το φυτώριο της Πάρνηθας, προσαρμοσμένα στο τοπικό κλίμα».

Φαίνεται όμως ότι η εγκατάλειψη της Πάρνηθας δεν περιορίζεται στο θέμα των αναδασώσεων. Ο Γιάννης Στάμου παραθέτει μια σειρά από έργα που δεν υλοποιούνται αν και υπάρχουν εγκεκριμένες μελέτες από το 2020: «Ανάδειξη Χώρων Αναψυχής του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας» με προϋπολογισμό 206.703 ευρώ. «Συντήρηση Πινακίδων Σήμανσης του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας», προϋπολογισμού 57.410 ευρώ.

Πότε θα ξεκινήσει η υλοποίηση της μελέτης «Χάραξη, σήμανση και διάνοιξη ορειβατικού-πεζοπορικού μονοπατιού για ΑμεΑ στον Εθνικό Δρυμό», προϋπολογισμού 125.173,35 ευρώ, που εγκρίθηκε πρόσφατα; Γιατί δεν προχωρεί η έγκριση της μελέτης για την «Ανακατασκευή του Φυλακίου στο Μετόχι και τη δημιουργία σταθμού πρώτων βοηθειών αγρίων ζώων», προϋπολογισμού 80.000 ευρώ; «Σιγή επικρατεί και για το κτίριο του άλλοτε σαλέ "Κυκλάμινα" που έχει παραχωρηθεί στον Δήμο Αχαρνών και είχαμε εισηγηθεί να εγκατασταθεί εκεί Μουσείο Φυσικής Ιστορίας».

Η σύμβαση
Ενώ ο ΟΦΥΠΕΚΑ αρχικά προχώρησε στην υλοποίηση της σύμβασης «Σχεδιασμός βιομετεωρολογικής και βιοκλιματικής παρακολούθησης στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας» (που είχε συναφθεί ύστερα από διαγωνισμό μεταξύ του πρώην Φορέα Πάρνηθας και του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων) και εγκατέστησε στην Πάρνηθα ένα δίκτυο 7 μετεωρολογικών σταθμών, ξαφνικά διέκοψε αναιτιολόγητα τη σύμβαση και το έργο έμεινε στη μέση.

Μια σειρά από έργα υποδομής στη δυτική Πάρνηθα είχε ενταχθεί σε προγραμματική σύμβαση με τον Δήμο Φυλής, αλλά, όπως λέει ο δασολόγος, «δυστυχώς καθυστέρησε να εφαρμοστεί και μας πρόλαβε η φετινή μεγάλη και καταστροφική πυρκαγιά». Εστω και τώρα τα έργα αντιπυρικής προστασίας και υποδομών που προέβλεπε η προγραμματική μπορούν και πρέπει να εκτελεστούν, γιατί οι πυρκαγιές δυστυχώς επανέρχονται και πλέον καταστροφικές.

Με εξαφάνιση απειλούνται όμως και τα ελάφια της Πάρνηθας: «Μπορεί στην αρχή η μείωση του πληθυσμού από τον λύκο να ήταν επιθυμητή για το οικοσύστημα, αφού υπήρχε υπερπληθυσμός ελαφιών, αλλά η συνεχής μείωση τα τελευταία χρόνια αυξάνει τον κίνδυνο της εξαφάνισης.

»Από το 2019 ο Φορέας είχε ασχοληθεί με το θέμα, σύστησε ειδική επιστημονική επιτροπή και είχε συντάξει τριετές σχέδιο δράσης για την προστασία των δύο ειδών, τη διαχείριση των πληθυσμών και των ενδιαιτημάτων τους και είχε δρομολογήσει δράσεις που προέβλεπαν την παρακολούθηση του λύκου με τη χρήση δορυφορικής τηλεμετρίας, καταγραφή των πληθυσμών, εκτροφείο στην Πάρνηθα ή άλλη περιοχή και συλλήψεις υγιών ζώων και μεταφορά τους στα εκτροφεία Σερρών και Αγάθωνα αφού προηγηθεί γενετικός έλεγχος.

»Σχεδόν τίποτα από αυτά δεν εφαρμόζεται σήμερα και, αντιθέτως, η καταμέτρηση των ελαφιών, που συνεχίζεται ευτυχώς, έστω και πλημμελώς, από το προσωπικό που έχει απομείνει στην Πάρνηθα δείχνει νέα δραματική μείωση του πληθυσμού των ελαφιών. Αναμφισβήτητα γεγονός είναι ότι το ελάφι έχει εκδιωχθεί από τον κύριο βιότοπό του και κινείται κυνηγημένο περιμετρικά του ελατοδάσους».

Προσωπικό, όμως, έχει απομείνει για να ασχοληθεί με την Πάρνηθα; «Το προσωπικό είναι ελάχιστο πλέον, είτε γιατί κάποιοι υπάλληλοι παραιτήθηκαν αναζητώντας αλλού εργασία, καθώς για 17 χρόνια βρίσκονται σε καθεστώς αβεβαιότητας με εποχικές συμβάσεις, είτε επειδή μετακινήθηκαν στην κεντρική υπηρεσία», λέει ο κ. Στάμου:

Οι εξωτερικοί συνεργάτες
«Η 17ετής εμπειρία των υπαλλήλων κινδυνεύει να εξαφανιστεί καθώς όχι μόνο δεν γίνεται προσπάθεια εξασφάλισης και μονιμοποίησης του υπάρχοντος προσωπικού, αλλά όλο και περισσότερα αντικείμενα δίνονται σε εξωτερικούς συνεργάτες».

«Επειτα από 35 χρόνια υπηρεσίας ως δασολόγος, εκ των οποίων τα πρώτα 15 στην Πάρνηθα, όταν συνταξιοδοτήθηκα υπέβαλα αίτηση για την άμισθη θέση στο Δ.Σ. του Φορέα. Η ενέργεια αυτή έγινε γιατί ήθελα έστω και άμισθα να προσφέρω στο βουνό που είχα γνωρίσει από μικρός ως κάτοικος και ως δημότης του Δήμου Αχαρνών.

Υπό κατάρρευση και το βυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου Πέτρου στη Μόλα
»Θλίβομαι όταν επισκέπτομαι την Πάρνηθα και βλέπω μια εικόνα εγκατάλειψης και διάλυσης στους χώρους αναψυχής, εν σχέσει με την υπέροχη κατάσταση που παρέδωσε τη δεκαετία του '80 το τότε δραστήριο και στελεχωμένο Δασαρχείο Πάρνηθας στον λαό του Λεκανοπεδίου. Οι μόνες υποδομές που λειτουργούν τώρα πλέον για τους χιλιάδες επισκέπτες του Λεκανοπεδίου είναι τα ιδιωτικοποιημένα ορειβατικά καταφύγια. Ακόμη και το βυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου Πέτρου που είχε διαμορφωθεί με πέτρα στον ενιαίο περιβάλλοντα χώρο αναψυχής στη Μόλα έχει μισοκαταρρεύσει», καταλήγει ο κ. Στάμου.

Υψηλές θερμοκρασίες και θεσμικό κενό «έκαψαν» τα δέντρα

Στο κενό που δημιουργήθηκε με τη μετάβαση από το καθεστώς των τοπικών Φορέων Διαχείρισης στον ΟΦΥΠΕΚΑ αλλά και στις πολύ υψηλές θερμοκρασίες του περσινού καλοκαιριού αποδίδουν οι αρμόδιοι την καταστροφή των μικρών ελάτων στην Πάρνηθα. H «Εφ.Συν.» αναζήτησε απαντήσεις για τα αίτια της καταστροφής αρχικά στον ΟΦΥΠΕΚΑ που συστάθηκε, υποτίθεται, για την καλύτερη οργάνωση.

Υστερα από αρκετή αναμονή, όμως, ο ΟΦΥΠΕΚΑ μάς παρέπεμψε «επιτελικά» στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Εκεί οι αρμόδιοι αρχικά προσπάθησαν να πουν ότι «τα πράγματα δεν είναι έτσι», όπως δηλαδή τα δείχνουν οι φωτογραφίες που παραθέτουμε. Τελικά απέδωσαν την ξήρανση των ελάτων στο κενό της μετάβασης, προσθέτοντας κλασικά τις περσινές «απρόβλεπτα υψηλές θερμοκρασίες» και το «χάος που παρελήφθη».

Παραδέχθηκαν επίσης ότι η απώλεια αυτών ειδικά των φυτών θα έχει επιπτώσεις για την αναδάσωση στο ελατόδασος αφού εκεί μεγαλώνουν τα ψυχρόβια φυτά (έλατα, μαύρη πεύκη) που προορίζονται για την Πάρνηθα. Επίσης παραδέχθηκαν ότι εάν δεν ξεκινήσουν αναδασώσεις έως τον Μάρτιο θα χαθεί ακόμη μία φυτευτική περίοδος.

Υποστήριξαν όμως ότι στο άλλο φυτώριο της Αμυγδαλέζας (βρίσκεται στους πρόποδες του βουνού και αφορά άλλα φυτά) η αναδιοργάνωση προχωρά με γοργούς ρυθμούς και η παραγωγή φυταρίων αυξάνεται σημαντικά μετά την ανάληψη της φροντίδας με χορηγία της Motor Oil.

Πάντως, όπως πρόσφατα ανέφερε σε δική της ανακοίνωση η Motor Oil, η συνεργασία με το ΥΠΕΝ ξεκίνησε με την υπογραφή μνημονίου το 2021 και εξειδικεύθηκε για το δασικό φυτώριο τον Μάιο του 2023. Γιατί, άραγε, χάθηκε τόσος πολύτιμος χρόνος;