Η επαναστατική συμβολή της γλώσσας στη εξέλιξη του ανθρώπου....

Γιώργος Παπανικολάου Η εποποιϊα του ανθρώπινου είδους ξεκίνησε πριν 3-4 εκατομμύρια χρόνια. Μπορούμε όμως να θεωρήσουμε ότι ξεκίνησε πολύ πι...

Γιώργος Παπανικολάου

Η εποποιϊα του ανθρώπινου είδους ξεκίνησε πριν 3-4 εκατομμύρια χρόνια. Μπορούμε όμως να θεωρήσουμε ότι ξεκίνησε πολύ πιο πριν, διότι τα βασικά στοιχεία της νοημοσύνης [Οι τρόποι ενέργειας της νόησης, η επαγωγή, η αφαίρεση, η ανάλυση, η σύνθεση, είναι κοινά στον άνθρωπο και στα ζώα. Διαφέρουν μόνο στο βαθμό. Μόνο η λογική, η σκέψη που ενεργεί με τη βοήθεια εννοιών, είναι ιδιότητα του ανθρώπου.], η εφεύρεση και χρήση εργαλείων, καθώς και η χρήση διαφόρων ειδών γλωσσών, υπάρχουν ήδη στον κόσμο των ζώων. Οι πρόγονοί μας δηλαδή είχαν εισέλθει στην προετοιμασία για την ανθρωποποίησή τους, ήδη απ τη ζωολογική περίοδο της εξέλιξής τους.

Κανένα χέρι πιθήκου δεν κατασκεύασε όμως ποτέ, ούτε και το πιο πρωτόγονο πέτρινο μαχαίρι. Φαίνεται πως για την κατασκευή της τεράστιας γκάμας εργαλείων και για την εφεύρεση της ανθρώπινης γλώσσας, έπαιξε ρόλο ένας συνδυασμός παραγόντων:

Η κοινή δράση και ο συλλογικός τρόπος ενεργειών των ανθρώπων, η κατασκευή εργαλείων και η εργασία, οι ανατομικές ιδιαιτερότητες των χεριών τους, η ανάπτυξη του εγκεφάλου τους και η κατανάλωση κρέατος κλπ.

Η αυξανόμενη τυποποίηση των εργαλείων, επέτρεψε να δημιουργηθούν δύο αφαιρέσεις στον εγκέφαλο, τεράστιας σημασίας: η αντικατάσταση του βιολογικού ερεθίσματος (θήραμα) απ την αφηρημένη παράστασή του και η αφηρημένη παράσταση του εργαλείου (ο ιδανικός τύπος) που σκόπευε να κατασκευάσει.


Η χρήση και ο έλεγχος της φωτιάς ήταν μια επανάσταση για τον προϊστορικό άνθρωπο, που πήρε χιλιετίες για να ωριμάσει και βοήθησε τα μέγιστα στην εφεύρεση της γλώσσας (τη θεμελιωδέστερη απ τις κοινωνικές κατακτήσεις του ανθρώπου).

Η φωτιά επέκτεινε διπλά το περιβάλλον του (στο κρύο και στο σκοτάδι), επέτρεψε την πρόοδο της τεχνολογίας (επεξεργασία εργαλείων, μαγείρεμα τροφών κλπ) και τον προστάτεψε απ τα ζώα. Ο έλεγχος της φωτιάς επέτρεψε στον άνθρωπο για πρώτη φορά, να κυριαρχήσει σε μια μεγάλη δύναμη της φύσης και να κάνει το μεγάλο βήμα, για να χωρίσει απ το ζωϊκό βασίλειο.



Οι άνθρωποι έφτασαν στο σημείο να έχουν κάτι να πουν ο ένας στον άλλον. Ο λόγος είναι όργανο της ανάγκης της κοινής δράσης.

Το γενικό υπάρχει αντικειμενικά, αλλά μόνο μέσω του ενικού (του ειδικού). Δεν μπορούμε να φάμε ή να πιάσουμε «φρούτα» (σαν τέτοια), αλλά μόνο πορτοκάλια, σύκα κλπ.

Τα ζώα έχουν μόνο ένα κόσμο, αυτόν των φαινομένων, που μπορούν ν αντιληφθούν με τις αισθήσεις. Ο άνθρωπος όμως γνωρίζει το γενικό με την αφαίρεση και τη γενίκευση.

Κάθε λέξη αποτελεί μια γενίκευση. Μια λέξη δεν αναφέρεται ποτέ σε ένα οποιοδήποτε μεμονωμένο αντικείμενο, αλλά σε μια ολόκληρη ομάδα ή κατηγορία αντικειμένων (πχ το τριαντάφυλλο είναι λουλούδι).

Η γλώσσα, οι λέξεις (αυτό το 2ο σύστημα σήμανσης της πραγματικότητας, ο γενικευμένος αντικατοπτρισμός της), υπάρχουν σε αντικειμενική υλική μορφή (ικανή να επιδρά στον άνθρωπο) με τη μορφή συμβόλων της γλώσσας, που προφέρονται ή απεικονίζονται γραφικά. Έτσι το γενικό γίνεται άμεσα πραγματικό για τη νόηση.

Ο άνθρωπος γενικεύοντας δια του λόγου τα φαινόμενα της πραγματικότητας, βγαίνει απ τα όρια αυτού που του δίνεται άμεσα με τις αισθήσεις και την αντίληψη. Γνωρίζει την πραγματικότητα βαθύτερα και πληρέστερα. Οι λεκτικές γενικεύσεις είναι ανεξάντλητα πιο πλούσιες απ την πείρα των άμεσων εντυπώσεων που αποκτά ο άνθρωπος στη ζωή του. Με τη βοήθεια της γλώσσας ο κόσμος των ανθρώπων πολλαπλασιάζεται. Τα ζώα δεν έχουν φαντασία. Ο άνθρωπος έχει. Οι κόσμοι του μπορούν να πολλαπλασιαστούν στη νιοστή.

Η γλώσσα και οι λέξεις δεν ξεκινούν από μας σαν άτομα. Τις παραλαμβάνουμε έτοιμες σαν συλλογικό καρπό απ τις γενιές που προηγήθηκαν. Είναι το βασικό εργαλείο μετάδοσης των γνώσεων που έχει συσσωρεύσει η ανθρωπότητα. Χάρη στα εργαλεία –φυσικά και ψυχικά- η ανθρώπινη δραστηριότητα απορροφά και ενσωματώνει μέσα της, όλη την εμπειρία της ανθρωπότητας, όλο τον ανθρώπινο πολιτισμό.

Χάρη στη γενίκευση των φαινομένων φτάνουμε στη γνώση των νόμων της πραγματικότητας.



Ο πρώϊμος κυνηγός-τροφοσυλλέκτης διαφέρει απ τον σύγχρονο άνθρωπο μόνο στο 1% του DNA του. Τα επιτεύγματα του πολιτισμού όμως, που σημειώθηκαν μόλις στο 1% της τελευταίας περιόδου του χρόνου εξέλιξης του ανθρώπου (τα 10.000 τελευταία χρόνια), μόνο με θαύματα μοιάζουν (τροχοί και οχήματα, σιδηρόδρομοι, διαστημόπλοια, υπολογιστές, κοινωνικοί θεσμοί, επιστήμες) και απογείωσαν κυριολεκτικά τον άνθρωπο.

Οι έρευνες στα ίχνη των πρώϊμων ανθρώπων δείχνουν ότι η κατασκευή εργαλείων, οι δραστηριότητές τους και η γλώσσα, τα ουσιαστικά στοιχεία δηλαδή που δημιούργησαν τον σύγχρονο άνθρωπο, έχουν βαθύτατα κοινωνικό συνεργατικό χαρακτήρα. Δεν έχουν σχέση με ατομική δραστηριότητα, αλλά αποκαλύπτουν την συνεργατική φύση του ανθρώπου.

Όταν λοιπόν ακούς, ακόμη κι από χείλη «επιστημόνων», ότι «ο ανταγωνισμός είναι στη φύση του ανθρώπου», δεν ξέρεις αν πρέπει να κλάψεις ή να γελάσεις... [κι όταν στην κοινωνία που ξεχειλίζει από ανταγωνισμό, οι ψυχικές ασθένειες έχουν χτυπήσει κόκκινο: 1 στους 4 ανθρώπους παγκοσμίως, θα αντιμετωπίσει κάποια στιγμή προβλήματα ψυχικής υγείας...].

Η ανθρωπότητα έχει βρει τους δαίμονές της μέσα στην ίδια την κοινωνία. Προνομιούχες ομάδες που υποκλέπτουν τα επιτεύγματά της, τα εργαλεία της, την ενέργειά της (μερικές δεκάδες ατόμων κατέχουν περιουσία ίση μ αυτή που κατέχει η μισή ανθρωπότητα -3,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι). Τρισεκατομμύρια δίνονται για εξοπλισμούς, με τον κίνδυνο μιας πυρηνικής καταστροφής να είναι απόλυτα ρεαλιστικός. Έχουν μεταστρέψει τη γλώσσα σε γλώσσα εξουσίας, που διαστρεβλώνει την πραγματικότητα αντί να βοηθά τους ανθρώπους να την κατανοήσουν και με τη βοήθεια των ΜΜΕ που ελέγχουν, καθυποτάσσουν (μέχρι σήμερα) τους ανθρώπους στις ιδέες τους. Πείθουν τις μάζες, ότι μια κοινωνία όπου επικρατεί ο νόμος της ζούγκλας, είναι η επιτομή της «προόδου» και το «τέλος της ιστορίας» και ότι δεν πρέπει να διαμαρτύρονται γι αυτό.
Όσο κι αν ανυψωθήκαμε πάνω απ τον ζωϊκό κόσμο, αυτή η διαστρέβλωση γιγαντώνει το ΘΕΡΙΟ μέσα μας. Κανένα άλλο ζώο δεν είναι ικανό για τόσο φρικτά και μαζικά εγκλήματα, όπως ο άνθρωπος.

Ο Χίτλερ θεωρούσε τους Ρώσους και τους Εβραίους υπάνθρωπους και τους εξόντωνε χωρίς έλεος. Οι Ισραηλινοί δεν θεωρούν τους Παλαιστίνιους ανθρώπους και τους εξοντώνουν μαζικά. Οι Αμερικανοί δεν εκφράζουν ανοιχτά τέτοιες απόψεις, αλλά έχουν αιματοκυλήσει τον κόσμο και έχουν σπείρει δικτάτορες παντού όπου μπορούν, στο όνομα της «ελευθερίας» και της «δημοκρατίας». Στο ναυάγιο της Πύλου χάθηκαν 700 άνθρωποι, γιατί δεν θεωρήθηκαν «κατάλληλοι» να σωθούν όπως θα σώζονταν Ευρωπαίοι και Αμερικανοί πολίτες.
Αυτό το ΘΕΡΙΟ πρέπει να ξεριζώσουμε από μέσα μας, για ν ανυψωθούμε πραγματικά στο ιδανικό του ΑΝΘΡΩΠΟΥ.

https://politikofilosofikesanazitiseis.blogspot.com/2024/04/blog-post.html