«ΝΑ ΕΡΕΥΝΗΘΕΙ αν ο κορωνοϊός προήλθε από εργαστηριακό ατύχημα...»

ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΝΤΑΛΑΜΑΓΚΑ*   Στις 30 Μαρτίου 2021 δόθηκε στη δημοσιότητα η πολυαναμενόμενη έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για την π...

ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΝΤΑΛΑΜΑΓΚΑ* 

Στις 30 Μαρτίου 2021 δόθηκε στη δημοσιότητα η πολυαναμενόμενη έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για την προέλευση της πανδημίας του κορωνοϊού. Διαβάζοντας τις 120 σελίδες της έκθεσης, τα αποτελέσματα της έρευνας ούτε εκπλήσσουν αλλά ούτε αποσαφηνίζουν τα αίτια και την προέλευση της πανδημίας. Η έναρξη της πανδημίας τοποθετείται χρονικά μερικούς μήνες πριν από τα μέσα του Δεκεμβρίου 2019, ενώ αναφέρονται τέσσερα ενδεχόμενα μετάδοσης: 1) από νυχτερίδες σε ανθρώπους μέσω άλλου ενδιάμεσου ξενιστή, ο οποίος δεν έχει προσδιοριστεί ακόμη, 2) μετάδοση απευθείας από νυχτερίδες σε ανθρώπους, 3) μετάδοση μέσω κατεψυγμένων προϊόντων και 4) διαρροή του ιού SARS-CoV-2 από κάποιο εργαστήριο. Η τελευταία πιθανότητα θεωρείται εξαιρετικά μικρή με βάση την έκθεση. Ωστόσο, η καχυποψία της διεθνούς κοινής γνώμης γύρω από την απαρχή της πανδημίας παραμένει, ενώ οι ειδικοί τονίζουν στην έκθεση ότι θα πρέπει να γίνουν περαιτέρω έρευνες και ως προς τη θεωρία διαρροής του ιού από εργαστήριο, ακόμα και αν η πιθανότητα είναι μικρή. Μάλιστα, ο επικεφαλής του ΠΟΥ Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους παραδέχθηκε για πρώτη φορά δημόσια εμμέσως πλην σαφώς ότι οι κινεζικές αρχές δεν προμήθευσαν τους ειδικούς του ΠΟΥ με επαρκή επιστημονικά δεδομένα.

– Ποια είναι τα επιχειρήματα για το ενδεχόμενο διαρροής του ιού από εργαστήριο;
– Ο πλησιέστερος συγγενής ιός του SARS-CoV-2 είναι ο ιός των νυχτερίδων RaTG13 που παρουσιάζει γενετική ομολογία κατά 96% και απομονώθηκε το 2013 από δειγματοληψίες σε περιττώματα νυχτερίδων στο σπήλαιο της Μοτζιάνγκ στη Γιουνάν της Νότιας Κίνας από το ιολογικό εργαστήριο της Γουχάν. To 2012, όπως αναφέρθηκε εκτενώς σε μια κινεζική μεταπτυχιακή εργασία αλλά και στο περιοδικό Science, παρουσιάστηκαν έξι περιπτώσεις εργαζομένων στο σπήλαιο της Μοτζιάνγκ με συμπτώματα, εργαστηριακά και απεικονιστικά ευρήματα συμβατά με λοίμωξη ομοιάζουσα με την COVID-19. Οι τρεις κατέληξαν ενώ η πλειοψηφία των ασθενών είχε αντισώματα έναντι του κορωνοϊού υπεύθυνου για το SARS. Σε συνέντευξη στο περιοδικό Scientific American, η υπεύθυνη του ιολογικού εργαστηρίου της Γουχάν, δρ Zhenghi Shi, έκανε λόγο για πιθανή λοίμωξη από μύκητα, αλλά κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει μια λοίμωξη από κορωνοϊό παραπλήσιο του ιού SARS-CoV-2. Παρά το γεγονός ότι ο κορωνοϊός SARS-CoV-2 απέχει εξελικτικά από τον ιό RaTG13, δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο μιας πιθανής προέλευσης του SARS-CoV-2 από ανακαλλιέργειες συγγενούς κορωνοϊού σε ανθρώπινα κύτταρα που εκφράζουν τον υποδοχέα ACE2, ο οποίος χρησιμοποιείται για την είσοδο του κορωνοϊού στον ανθρώπινο οργανισμό (υπόθεση ορισμένων ιολόγων αλλά και του γνωστού Αυστραλού ανοσολόγου Νικολάι Πετρόβσκι). Οι διαδοχικές ανακαλλιέργειες μιμούνται τρόπον τινά τη φυσική εξέλιξη του ιού. To ιολογικό εργαστήριο της Γουχάν έχει απομονώσει και έχει μελετήσει κορωνοϊούς (όπως τον RαTG13), ενώ πραγματοποιούσε πειράματα με υβριδικούς ιούς. Η υπόθεση αυτή δεν έρχεται σε αντίθεση με την προέλευση του ιού από τις νυχτερίδες. Υπέρ αυτής της θεωρίας συνηγορεί και το γεγονός ότι στην επίμαχη αγορά Χουανάν της Γουχάν δεν διατίθενται νυχτερίδες. Εξάλλου, υπήρχαν αρκετές αναφορές για πλημμελές επίπεδο βιοασφάλειας στο συγκεκριμένο εργαστήριο, με τουλάχιστον τρεις περιπτώσεις ερευνητών να έχουν προσβληθεί το φθινόπωρο του 2019 από λοίμωξη ομοιάζουσα με την COVID-19 (με την αναφορά ενός θανάτου). Το ιολογικό εργαστήριο της Γουχάν είχε λάβει δύο επίσημες προειδοποιήσεις για τα πλημμελή μέτρα βιοασφάλειας, ενώ κατηγορήθηκε ότι δεν πληρούσε ορισμένα πρότυπα βιοασφάλειας. Στο παρελθόν είχαν αναφερθεί περιπτώσεις εργαζομένων που δαγκώθηκαν από νυχτερίδα ή εκτέθηκαν σε ούρα νυχτερίδας.

Αλλα επιχειρήματα που συνηγορούν υπέρ της διαρροής είναι η απουσία ανεύρεσης μέχρι στιγμής ενδιάμεσου ξενιστή για τη μετάδοση του SARS-CoV-2, όπως συμβαίνει στον άλλον Sarbecovirus β-κορωνοϊό που είναι υπεύθυνος για τον SARS ή στον κορωνοϊό του MERS, καθώς και η μεγάλη ταχύτητα εξάπλωσης του κορωνοϊού στον άνθρωπο.

– Εχουν γίνει στο παρελθόν παρόμοιες διαρροές;
– Στο παρελθόν έχουν καταγραφεί πάνω από 1.100 περιπτώσεις διαρροής ιών και άλλων λοιμογόνων παραγόντων από εργαστήρια, ενώ έχουν αναφερθεί έξι περιπτώσεις διαρροής του κορωνοϊού που προκάλεσε το SARS από εργαστήρια της Σιγκαπούρης, της Ταϊβάν και του Πεκίνου.

– Ποια είναι τα επιχειρήματα κατά της υπόθεσης;


– Ενα βασικό επιχείρημα κατά της υπόθεσης διαρροής είναι ότι ο ιός SARS-CoV-2 αποτελούσε άγνωστο ιό πριν από την πανδημία, χωρίς να υπάρχουν στοιχεία αναφορικά με τη νουκλεοτιδική του αλληλουχία σε ερευνητικά άρθρα ή βάσεις δεδομένων. Τέλος, ορισμένοι ερευνητές δεν θεωρούν αρκετά πιθανό ένα εργαστήριο να κρατήσει μυστικές πληροφορίες που αφορούν σε εργαστηριακό ατύχημα.

– Τι χρειάζεται να γίνει;
– Εκτός των άλλων πιθανοτήτων, το ενδεχόμενο της εργαστηριακής διαρροής του ιού πρέπει να διερευνηθεί πλήρως. Χρειάζεται να συσταθεί μια ανεξάρτητη διεθνής έμπειρη ομάδα αποτελούμενη και από ειδικούς βιοασφάλειας που θα διερευνήσουν όλα τα ενδεχόμενα. Η ομάδα αυτή πρέπει να περιλαμβάνει άτομα που κατά το δυνατόν έχουν τις λιγότερες δυνατές σχέσεις με την Κίνα (να μην έχουν χρηματοδοτηθεί ή συνεργαστεί με κινεζικούς οργανισμούς) ώστε να διασφαλιστεί η αμεροληψία. Οι κινεζικές αρχές πρέπει να δώσουν πρωτογενή δεδομένα (raw data), να επιτρέψουν τον έλεγχο βιολογικών δειγμάτων, αρχείων και προσωπικού του εργαστηρίου της Γουχάν. Επίσης, χρειάζεται να πραγματοποιηθεί έλεγχος δειγμάτων σε αιμοδοσίες και βιοτράπεζες της Κίνας, εστιάζοντας στους έξι μήνες πριν από την αναφορά των πρώτων περιπτώσεων COVID-19 αλλά και των περιπτώσεων της Μοτζιάνγκ-Γιουνάν. Η έρευνα αυτή δεν έχει ως στόχο την τιμωρία των κινεζικών αρχών αλλά την ενημέρωση της επιστημονικής και διεθνούς κοινότητας και την αποτροπή παρόμοιων ατυχημάτων που μπορεί να κοστίσουν ανθρώπινες ζωές αλλά και παγκόσμια οικονομική δυσπραγία με την εμφάνιση μιας νέας πανδημίας. Το κόστος της παρούσας πανδημίας σε ανθρώπινο και οικονομικό επίπεδο είναι τεράστιο. Η ανθρωπότητα οφείλει να έχει πλήρη και διαφανή ενημέρωση.

* Η κ. Μαριάννα Νταλαμάγκα είναι ιατρός βιοπαθολόγος – επιδημιολόγος, καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ.