Από το «φθινόπωρο» στον «χειμώνα» της αμερικανικής πλανητικής ηγεμονίας...

Του Γεωργίου Παπασίμου Οι πρωτοφανείς εικόνες οπαδών του Τραμπ να εισβάλουν στο Καπιτώλιο, πέραν του άμεσου συντριπτικού πλήγματος στο γόητρ...

Του Γεωργίου Παπασίμου

Οι πρωτοφανείς εικόνες οπαδών του Τραμπ να εισβάλουν στο Καπιτώλιο, πέραν του άμεσου συντριπτικού πλήγματος στο γόητρο των ΗΠΑ σε όλο το πλανήτη, απεικονίζουν ανάγλυφα την μεγάλη εικόνα του αμερικανικού δράματος. Δράμα που έχει δύο κυρίαρχες συνιστώσες, αφενός την βαθιά εσωτερική διαίρεση της αμερικανικής κοινωνίας, που βρίσκεται στο στάδιο soft εμφυλίου και αφετέρου, την επιταχυνόμενη καθοδική πορεία της αμερικανικής ισχύος.

Συγκεκριμένα, ως οργανώτρια δύναμη του πλανήτη, οι Η.Π.Α. και οι σύμμαχοί της, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1989, προκειμένου να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα κυρίως του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, προχώρησαν στην πλήρη διάλυση του ελέγχου της κίνησης κεφαλαίων σε παγκόσμιο επίπεδο και στην κατάργηση των εθνικών συνόρων και ελέγχων, με συνέπεια να δοθεί μια ισχυρή ώθηση στη περαιτέρω διεθνοποίηση του καπιταλισμού. Συνέπεια αυτού ήταν η πλήρης απελευθέρωση των αγορών, η μετατροπή της Κίνας σε πλανητικό καπιταλιστικό εργοστάσιο, η ισχυρή παραγωγική άνοδος άλλων χωρών όπως η Ινδία, πέραν δηλαδή της Δύσης που μέχρι την περίοδο εκείνη είχε την πρωτοπορία. Ήδη, σοβαροί μελετητές θεωρούν ότι η σημερινή φάση της παγκοσμιοποίησης είναι η τελευταία μιας μακράς περιόδου αδιαμφισβήτητης δυτικής ηγεμονίας, που συνδέθηκε με την εμφάνιση του καπιταλισμού τον 16ο αιώνα.

Οι νέες συνθήκες έχουν επιφέρει μεγάλες «ρωγμές» στο ζήτημα της πλανητικής ηγεμονίας. Η ανάδυση ενός νέου πολύ-πολιτικού παγκοσμίου συστήματος που βρίσκεται ακόμα σε δυναμική διαμόρφωση, οφείλεται στην σταδιακή από το 2010 παρακμή και πτώση των ΗΠΑ. Σε αυτό το νέο ρευστό πλαίσιο παρατηρείται ήδη η άσκηση αυτόνομης πολιτικής όχι μόνο από τους μεγάλους παγκόσμιους πόλους (Κίνα, Ρωσία, Ινδία), αλλά και από ενδιάμεσους περιφερειακούς «παίκτες», όπως το Ιράν, η Τουρκία κλπ.

Η φθορά των ΗΠΑ κατά τη περίοδο του «φθινοπώρου» της ηγεμονίας τους σύμφωνα με τις αναλύσεις των Ιμάνουελ Βάλερσταϊν και Τζιοβάνι Αρίγκι (World System Theory), που ξεκίνησε από την μεγάλη καπιταλιστική κρίση του 2008, επιταχύνθηκε από την πενταετή διακυβέρνηση Τραμπ, με αποκορύφωμα την ανερμάτιστη πολιτική του απέναντι στην πανδημία του κορωνοϊού, της οποίας οι ΗΠΑ ήταν το μεγάλο θύμα με χιλιάδες νεκρούς και απόλυτη αδυναμία αντιμετώπισης της.

Η αμερικανική παρακμή όμως δεν οφείλεται αποκλειστικά στην ολέθρια πολιτική Τραμπ, όπως διάφοροι εντελώς επιφανειακά παραθέτουν. Είναι βαθύτερη και πολυπλόκαμη. Η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, που επιβλήθηκε από τις χρηματοπιστωτικές ελίτ της Δύσης, παρείχε τα καύσιμα ισχυροποίησης των άλλων πόλων, κυρίως της Ασίας (Κίνα, Ινδία). Παράλληλα το δυσβάσταχτο οικονομικό κόστος των αποτυχημένων πολέμων των ΗΠΑ σε Αφγανιστάν, Ιράκ και Συρία μετά την 11 Σεπτεμβρίου 2001, σε συνδυασμό με την κατάρρευση της χρηματοπιστωτικής «φούσκας» και στα εναπομείναντα κερδοφόρα τμήματα του κτηματομεσιτικού κλάδου, οδήγησε στην εκτεταμένη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-2008, που εξήχθη ως τοξική «γάγγραινα» και στην Ευρώπη, επιτείνοντας έτσι την παρακμιακή πορεία συνολικά της Δύσης.

Επιπροσθέτως, οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές των αμερικανικών και ευρωπαϊκών ελίτ, επέφεραν τεράστιες κοινωνικές αλλαγές σε όλες τις κοινωνίες της Δύσης. Η εμφάνιση ισχυρών φασιστικών και λαϊκίστικων κινημάτων στις ΗΠΑ και σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες είναι αποτέλεσμα της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και της σκληρής μονεταριστικής πολιτικής που εφάρμοσαν αυτές. Πρόκειται για τον λεγόμενο «ύστερο λαϊκισμό», που λιπαίνεται πέραν της παραδοσιακής αντίθεσης κατεστημένου-λαού και από τις έντονες κοινωνικές ανισότητες μεταξύ των κερδισμένων της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και των χαμένων αυτής κοινωνικών πλειοψηφιών, καθώς και τις συνέπειες των έντονων προσφυγικών-μεταναστευτικών ρευμάτων που δημιουργούν παράλληλα και ζητήματα ταυτότητας στα «νεοπληβειακά» στρώματα. Οι διαχωριστικές κοινωνικές γραμμές σε όλο το εύρος των καταπιεζόμενων τάξεων πλέον είναι πολλαπλές και αλληλοεφαπτόμενες: μεταξύ εργαζομένων και ανέργων, νέων και ηλικιωμένων, κατοίκων των πόλεων και της υπαίθρου, μορφωμένων και ανειδίκευτων κ.λπ. Τα χάσματα αυτά ενισχύουν τον κατακερματισμένο κοινωνικό ιστό με συνέπεια σε πολιτικό επίπεδο να ευδοκιμεί το επιφανειακό επικοινωνιακό σχήμα «λαός κατά ελίτ», που είναι το πολιτικό όχημα όλων των σημερινών λαϊκίστικων κινημάτων που βρίσκονται στην εξουσία (Τραμπ, Σαλβίνι, Ορμπάν, Μπολσονάρου κ.λπ.).

Εάν κατά την προσεχή περίοδο δεν υπάρξει η συγκρότηση ενός νέου σύγχρονου επαναστατικού κοινωνικού υποκειμένου στις επιμέρους κοινωνίες, διεκδικώντας καλύτερες και δικαιότερες κοινωνικές συνθήκες, σε συνδυασμό με την προάσπιση των δημοκρατικών ατομικών και συλλογικών εγγυήσεων, τότε η πορεία της ανθρωπότητας είναι πιθανόν να οδηγηθεί σε ένα δυστοπικό αυταρχικό μετακαπιταλιστικό σύστημα, δεδομένου ότι η Κίνα, ως ισχυρότερη αναδυόμενη χώρα, αδυνατεί για διάφορους λόγους να επιβάλει την ισορροπία στην νεοαναδυόμενη πλανητική αρχιτεκτονική.