Έρευνα: Αυτό είναι το πουλί με τα 21 διαφορετικά ονόματα στην Ελλάδα

Στην Ήπειρο τον αποκαλούν «κουκάλογο» γιατί ο λαϊκός μύθος τον θέλει να κουβαλάει στην πλάτη του τον ...τεμπέλη κούκο, στη Θεσσαλία «χελω...

Στην Ήπειρο τον αποκαλούν «κουκάλογο» γιατί ο λαϊκός μύθος τον θέλει να κουβαλάει στην πλάτη του τον ...τεμπέλη κούκο, στη Θεσσαλία «χελωνά», στη Μακεδονία «τυροκόμο», στη Στερεά Ελλάδα «ασπρογέρακο» και στη Θράκη «άκμπαμπα». Με καταγεγραμμένα στην Ελλάδα, 21 ονόματα, ο ασπροπάρης αποτέλεσε το αντικείμενο εθνογραφικής μελέτης που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο προγράμματος LIFE από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία.
Η έρευνα διενεργήθηκε σε περιοχές που διατηρούν αναπαραγωγικές επικράτειες ασπροπάρη στα Βαλκάνια (Ελλάδα, Βουλγαρία, Αλβανία, Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας), σε σημαντικές περιοχές για το είδος κατά μήκος των μεταναστευτικών του διαδρομών (Τουρκία, Συρία και Ιορδανία) και στις περιοχές διαχείμασής του (Νίγηρας και Νιγηρία).
Στην εθνολογική έρευνα συμμετείχαν 348 άτομα από 22 διαφορετικές περιοχές σε 9 χώρες και οι πληροφορίες συγκεντρώθηκαν μέσω συνεντεύξεων και ομάδων εργασίας, όπου οι πληροφοριοδότες κλήθηκαν να συμμετάσχουν σε μια άσκηση, συγκρίνοντας τον ασπροπάρη με άλλα είδη πουλιών μέσα από φωτογραφίες.
«Συγκεκριμένα, τους ζητήθηκε να αναγνωρίσουν και να μιλήσουν για τον γύπα, τον ασπροπάρη, τον πελαργό, τον αετό και το κοράκι», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η συντονίστρια της έρευνας, ερευνήτρια στο πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Καλλιόπη Στάρα, επισημαίνοντας ότι οι περισσότεροι, «αν και αναγνωρίζουν εύκολα τον ασπροπάρη, αγνοούν ότι είναι είδος γύπα».
Στην έρευνα, που ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2017 και τελείωσε τον Δεκέμβριο του 2019, αλλά συνεχίζεται η επεξεργασία των στοιχείων, διαπιστώθηκε ότι στην περιοχή του Νίγηρα όπου έγιναν επισκέψεις σε υπαίθριες αγορές, πωλούνταν κομμάτια από γύπες για θεραπευτικούς και φαρμακευτικούς σκοπούς!
Πόδια και φτερά από γύπες πωλούνται ευρέως, τακτική που αποτελεί σημαντική απειλή για το είδος. Οι άνθρωποι εκεί πιστεύουν ότι επειδή οι γύπες τρέφονται με νεκρά ζώα χωρίς να παθαίνουν κάτι, άρα η χρήση μελών των πουλιών αυτών, τους προφυλάσσουν από αρρώστιες, συντελώντας παράλληλα και στη βελτίωση της όρασης αφού οι γύπες έχουν εξαιρετική», συμπληρώνει η κ. Στάρα.
Γενικότερα, ωστόσο, τα αποτελέσματα της έρευνας για τα είδη που μελετήθηκαν, έδειξαν ότι τα πουλιά, στο σύνολό τους, εκτιμώνται κυρίως για την ομορφιά τους και διότι προκαλούν έντονα συναισθήματα στους ανθρώπους και λιγότερο για τις υπηρεσίες που προσφέρουν. Η κατάταξη των γυπών και συγκεκριμένα του ασπροπάρη σε σύγκριση με άλλα είδη έδειξε ότι οι άνθρωποι προτιμούν περισσότερο τους ασπροπάρηδες, τους γύπες και τους πελαργούς συγκριτικά με τους αετούς και τα ορακοειδή.
Οι πελαργοί, για παράδειγμα, χαρακτηρίζονται ως ακίνδυνοι, χρήσιμοι, όμορφοι και οικείοι. Στην Αφρική, οι άνθρωποι τους εκτιμούν γιατί προμηνύουν την έναρξη της περιόδου των βροχών και στα Βαλκάνια, είναι προάγγελοι της άνοιξης. Παρόλο που οι άνθρωποι εκτιμούν τον ρόλο των αρπακτικών στον έλεγχο των ερπετών, των εντόμων και των τρωκτικών, οι αετοί αναγνωρίζονται ως τα πιο επικίνδυνα αρπακτικά που συνδέονται με επιθέσεις σε κτηνοτροφικά ζώα, ενώ τα κορακοειδή αναφέρονται ως άσχημοι και κακοί οιωνοί, καθώς σχετίζονται με τον θάνατο.
Σε όλες τις χώρες, με εξαίρεση την Ιορδανία, οι άνθρωποι γνωρίζουν ότι ο αριθμός των γυπών μειώνεται και ότι ιδιαίτερα οι ασπροπάρηδες είναι είτε εξαφανισμένοι είτε πολύ λίγοι. Ως κύρια αιτία για την μείωση του πληθυσμού των γυπών εμφανίζεται το κυνήγι (μερικές φορές χωρίς προφανή αιτιολόγηση), ακολουθούμενη από τη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων, τη μείωση της μετακινούμενης κτηνοτροφίας και τις αλλαγές στη διαχείριση των νεκρών ζώων. Επίσης, ως αιτίες αναφέρθηκαν η απώλεια βιοτόπων, η υποβάθμιση των φυσικών ενδιαιτημάτων ή η ερημοποίηση, η κλιματική αλλαγή ή οι φυσικές καταστροφές, τα φυτοφάρμακα, η ρύπανση, η όχληση σε περιοχές φωλιάσματος/κουρνιάσματος, η άγνοια σχετικά με τα είδη, η ανθρώπινη ανευθυνότητα και τέλος η ηλεκτροπληξία και η σύγκρουση με πυλώνες μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας.
Σύμφωνα με την κ. Στάρα, «η σχέση με τον θάνατο, η ζωή μετά τον θάνατο και το υπερφυσικό, είναι ζωτικής σημασίας για να κατανοήσουμε τη θέση των γυπών στον πολιτισμό και την οριοθετημένη τοποθέτησή τους μεταξύ διαφορετικών κόσμων, ενώ εξηγεί τη χρήση μερών γυπών στην Αφρική σε πρακτικές που βασίζονται σε θρησκευτικές πεποιθήσεις». Μάλιστα, σε σύγκριση με τα υπόλοιπα είδη γυπών, ο Ασπροπάρης θεωρείται χαρισματικό είδος: το λευκό χρώμα των φτερών του τον διαφοροποιεί από τα υπόλοιπα είδη γυπών και παρόλο που χαρακτηρίζεται ως «άσχημο» πουλί, είναι ιδιαίτερα αγαπητός από τους ανθρώπους, κυρίως στα Βαλκάνια, έχοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στην τοπική λαογραφία.