Τι συμβαίνει με τη γενιά των millennials και είναι δύσκολο να προσαρμοστούν στην σημερινή κοινωνία;

Άρθρο του Μιχάλη Μάρκου, MBA* Διευθυντικό Στέλεχος-Σύμβουλος Επιχειρήσεων & Καθηγητής Διοίκησης Επιχειρήσεων/Marketing Η γε...

Άρθρο του Μιχάλη Μάρκου, MBA*

Διευθυντικό Στέλεχος-Σύμβουλος Επιχειρήσεων

& Καθηγητής Διοίκησης Επιχειρήσεων/Marketing

Η γενιά των millennials φαίνεται ότι έχει σημαντικά προβλήματα προσαρμογής τόσο στην κοινωνία όσο και στον εργασιακό χώρο. Τι ακριβώς συμβαίνει και είναι τόσο δύσκολο να προσαρμοστούν τα άτομα της συγκεκριμένης γενιάς;

Πολλοί κατηγορούν τη νέα γενιά (όπως επίσης και την αμέσως επομένη γενιά Ζ) ότι είναι αδιάφορη, εγωκεντρική, τεμπέλικη, ότι νοιάζεται μόνο για τον εαυτό της ή προχωρά τη ζωή της χωρίς προσανατολισμό και διαθέτει μια ιδιαίτερη και πολύπλοκη ψυχοσύνθεση. Οι επικριτές της χαρακτηρίζουν τους millennials ως «τη γενιά του εγώ». Σχετικές μελέτες έχουν πράγματι δείξει ότι, σε μεγάλο ποσοστό, πρόκειται για εγωκεντρικά άτομα, που δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα στη φήμη και την (ψηφιακή) εικόνα τους και λιγότερο στο «εμείς». Ζουν στον δικό τους κόσμο, τον κόσμο των check-in, του Facebook, των Social Media, του Instagram, των selfie και των Photoshop, των like, των follower, και άλλων μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Είναι η γενιά που δεν μπορεί να ζήσει χωρίς το smartphone ή το tablet (το 83% αυτών κοιμάται με τα κινητά ανοικτά δίπλα στο κρεβάτι τους). Αποκωδικοποιώντας καλύτερα τη συμπεριφορά τους, μπορούμε να διακρίνουμε 4 βασικά χαρακτηριστικά που την επηρεάζουν και τα οποία είναι η τεχνολογία, το περιβάλλον, η ανατροφή και η ανυπομονησία.

Ανατροφή

Πολλοί από τους γονείς αυτών των παιδιών συνήθιζαν κατά την παιδική τους ηλικία να τους τονίζουν πόσο εξαιρετικά, σημαντικά και διαφορετικά είναι. Τους έλεγαν ότι ό,τι θέλουν στη ζωή τους μπορούν να το έχουν, αρκεί να το ζητήσουν. Μάλιστα, υπήρχαν περιπτώσεις που γονείς προσπαθούσαν να αναπληρώσουν το κενό της απουσίας τους (κυρίως λόγω φόρτου εργασίας ή πιθανής αμέλειας/άγνοιας) κατά τη διάρκεια του μεγαλώματός τους, αγοράζοντάς τους κυριολεκτικά ό,τι επιθυμούσαν.

Αρκετοί, πάλι, από αυτούς τους γονείς, υπέρ-προστάτευαν τα παιδιά τους με υπερβολικές συμπεριφορές που εκδηλώνονταν είτε στο σχολείο είτε σε άλλες εξωσχολικές δραστηριότητες. Οι γονείς (και όχι τα παιδιά), για παράδειγμα, διαμαρτύρονταν για τους βαθμούς επίδοσης των παιδιών τους, όχι στα παιδιά τους αλλά στους δασκάλους/καθηγητές τους που τους θεωρούσαν ανεπαρκείς να τα αξιολογήσουν σωστά. Ενδεικτικό είναι ένα πολύ πρόσφατο περιστατικό στην Κρήτη, όπου γονιός μπήκε στο σχολείο και χειροδίκησε σε βάρος του διευθυντή του σχολείου και των εκπαιδευτικών διαμαρτυρόμενος για την τιμωρία που επιβλήθηκε στο παιδί του.

Άλλοι γονείς ζητούσαν να δίνονται μετάλλια ή βεβαιώσεις συμμετοχής σε όλα τα παιδιά, ακόμα και σε αυτά που έρχονταν τελευταία στις δοκιμασίες. Τέτοιες συμπεριφορές όμως απαξίωναν τα βραβεία και τους επαίνους εκείνων των παιδιών, που προσπαθούσαν σκληρά για να επιτύχουν, γεμίζοντας παράλληλα τα παιδιά με τη χαμηλή επίδοση αμηχανία και ψεύτικη ικανοποίηση.

Και έρχεται το πλήρωμα του χρόνου, όταν τα παιδιά αυτά αποφοιτούν από τις σχολές τους και βγαίνουν στην αγορά εργασίας. Τότε είναι που συνειδητοποιούν ξαφνικά ότι δεν είναι εξαιρετικά ή σημαντικά, ότι οι γονείς τους δεν μπορούν να τα βοηθήσουν για να απαιτήσουν καλύτερη προαγωγή, τοποθέτηση ή μισθό, ούτε μπορούν να λαμβάνουν έπαινο ή βραβείο χωρίς να το αξίζουν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καταρρεύσει όλος ο εσωτερικός τους κόσμος και να κλονιστεί η αυτοπεποίθηση και η αυτοεκτίμηση τους πολύ περισσότερο από ό,τι συμβαίνει με τα παιδιά των προηγούμενων γενεών.

Τεχνολογία

Ζώντας στην εποχή των κοινωνικών δικτύων (Facebook/Instagram/Twitter) και της τεχνολογίας, βλέπουμε νέους ανθρώπους να βάζουν «φίλτρα» σε πολλά πράγματα της ζωής τους. Είναι εξαιρετικοί στο να δείχνουν στους άλλους πως η ζωή είναι «φανταστική», στο πόσο εξαιρετικά περνάνε (στον ψηφιακό τους κόσμο), παρόλο που στην πραγματική τους ζωή είναι καταπιεσμένοι. Στην εποχή των social media, δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που παγιδεύονται στην ψηφιακή τους εικόνα. Μια εικόνα που θα πρέπει να είναι άρτια, αψεγάδιαστη και ειδυλλιακή, ακόμη και αν δεν συνάδει με την πραγματικότητα.

Πόσες φορές δεν έχουμε δει φωτογραφίες-selfie μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα από ανθρώπους που προσποιούνται ότι χαμογελάνε; Πόσες φορές δεν πασχίζουμε να επιτύχουμε την καλύτερη δυνατή selfie, για να κερδίσουμε περισσότερα likes; Επίσης, πόσες φορές δεν έχουμε δει νέους να δείχνουν πόσο ωραία και γεμάτη είναι η ζωή τους, κοινοποιώντας ακατάπαυστα το πού πήγαν, τι έφαγαν, τι ήπιαν, πού διασκέδασαν, τι φόρεσαν, τι ψώνισαν και άλλα παρόμοια;

Ενδεικτική είναι μια πρόσφατη περίπτωση «lifestyle blogger» του Instagram, που έδειχνε στον λογαριασμό της πόσο ωραία περνάει και διασκεδάζει σε διάφορα κοσμοπολίτικα μέρη του κόσμου. Η συγκεκριμένη, ωστόσο στην πραγματικότητα, όχι μόνο δεν κέρδισε λεφτά, αλλά χρεοκόπησε και αυτή τη στιγμή φαίνεται να χρωστάει και επιπλέον 10.000 δολάρια. Όπως δήλωσε η ίδια, αυτό που αναζητούσε ήταν η ψηφιακή αναγνώριση και καταξίωση (μέσα από τα χιλιάδες likes) δείχνοντας στους followers της πόσο αψεγάδιαστη, ειδυλλιακή και glamorous ήταν η καθημερινή της ζωή.

Σύμφωνα με την ιατρική επιστήμη, η διάδραση με την τεχνολογία και με τα κινητά εκκρίνει στους ανθρώπους μια χημική ουσία που λέγεται ντοπαμίνη. Για αυτό και όταν στέλνουμε/γράφουμε μηνύματα στο κινητό μας ή ποστάρουμε κάτι στα social media, αισθανόμαστε ωραία. Αν αυτό συνδυαστεί μάλιστα και με απαντήσεις/likes σε αυτά τα μηνύματα/posts, η ευχαρίστηση μεγαλώνει ακόμη περισσότερο. Νιώθουμε αρεστοί και αγαπητοί στον κόσμο. Όταν όμως κάποιος δεν λαμβάνει μια απάντηση ή κάποιο like σε ένα post/κείμενο/φωτογραφία που δημοσίευσε, τότε αρχίζει να αναρωτιέται τι έχει κάνει λάθος. Κοιτάζει και ξανακοιτάζει το κινητό του. Μήπως το δίκτυό της κινητής τηλεφωνίας του είναι αργό; Μήπως δεν έχει σήμα; Μήπως δεν τον αγαπούν και δεν είναι αρεστός πλέον; Αυτή η σκέψη μπορεί να εξελιχθεί σε ένα βαθύ τραύμα ιδιαίτερα στην περίοδο της εφηβείας κατά την οποία οι νέοι προσπαθούν να ενταχθούν σε ένα ευρύτερο κοινωνικό σύνολο και να αντιμετωπίσουν τα άγχη και τις πιέσεις που βιώνουν.

Έρευνες έχουν δείξει ότι η ίδια ουσία (ντοπαμίνη) την οποία εκκρίνει ο οργανισμός όταν στέλνουμε/γράφουμε μηνύματα στο κινητό, εκκρίνεται και όταν κάποιος καπνίζει, πίνει ή παίζει τυχερά παιχνίδια, κάνοντάς τον να αισθάνεται ευχάριστα. Και είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ έχουν τεθεί από τη νομοθεσία ηλικιακοί περιορισμοί για τη χρήση αλκοόλ, τσιγάρου και τυχερών παιγνίων (επιτρέπεται μόνο σε νέους άνω των 18 ετών), δεν ισχύει κάτι αντίστοιχο και για τη χρήση των κινητών τηλεφώνων (και των social media).

Έτσι, όπως ακριβώς ένας έφηβος στρέφεται προς το αλκοόλ ή στο τσιγάρο για να αντιμετωπίσει το άγχος, την πίεση και τα προβλήματα της εφηβικής ζωής, έτσι και κάποιοι άλλοι στράφηκαν στα κοινωνικά δίκτυα και στην τεχνολογία για να αντιμετωπίσουν αυτά τα ίδια προβλήματα. Είναι γνωστό ότι όταν ήμαστε παιδιά, η μόνη έγκριση που χρειαζόμασταν για να κάνουμε κάτι ήταν αυτή των γονιών μας. Όταν όμως περνάμε στο στάδιο της εφηβείας και κοινωνικοποιούμαστε, αναζητάμε την έγκριση/αποδοχή του περίγυρού μας. Σε αυτό το στάδιο ωστόσο πρέπει να μπορούμε να βασιζόμαστε στις ανθρώπινες σχέσεις και στους πραγματικούς φίλους μας και όχι στα social media.

Σήμερα πάρα πολλοί νέοι συμφωνούν ότι δεν έχουν πραγματικούς φίλους για να στραφούν προς αυτούς όταν αντιμετωπίζουν κάποιο σημαντικό πρόβλημα. Δεν έχουν δημιουργήσει ουσιαστικούς δεσμούς φιλίας. Όλες τους οι φιλίες είναι επιφανειακές. Γνωρίζουν ότι οι περισσότεροι φίλοι που έχουν αποκτήσει θα τους παρατήσουν με την πρώτη ευκαιρία (αν εμφανιστεί κάτι καλύτερο να κάνουν). Τη δεξιότητα της δημιουργίας μιας ολοκληρωμένης φιλικής διαπροσωπικής σχέσης δεν την εξάσκησαν ποτέ.

Επομένως, όταν αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα (κοινωνικό, υπαρξιακό, επαγγελματικής αποκατάστασης, αισθηματικής σχέσης, κοκ), στρέφονται στα κινητά και στα κοινωνικά δίκτυα για προσωρινή ανακούφιση. Τελευταίες έρευνες έχουν δείξει ότι εκείνοι που χρησιμοποιούν λιγότερο τα κοινωνικά δίκτυα έχουν λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν συμπτώματα κατάθλιψης από εκείνους που τα χρησιμοποιούν συνέχεια.

Όπως και στη χρήση αλκοόλ, τσιγάρου ή τυχερών παιγνίων, έτσι και στην περίπτωση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι απαραίτητο να τίθενται όρια, προκειμένου η νέα γενιά να μην καταλήγει σε εθισμό και εξάρτηση. Η απουσία ορίων είναι αυτή που δημιουργεί τέτοιου είδους προβλήματα.

Δυστυχώς όμως η νέα γενιά είναι αρκετά εθισμένη στην τεχνολογία και τα κοινωνικά δίκτυα. Πόσες φορές δεν έχουν υπάρξει στιγμές που κάποιος έχει μαζί του το κινητό του τηλέφωνο σε ένα γεύμα, δείπνο ή καφέ και στέλνει μηνύματα σε κάποιον που δεν είναι εκεί; Πόσες φορές δεν έχουν υπάρξει που κάποιοι μαθητές/σπουδαστές ενώ βρίσκονται σε μια τάξη/αίθουσα έχουν το κινητό τους πάνω στο θρανίο;

Υποσυνείδητα το κεντρικό μήνυμα που μεταδίδεται σε όλες τις παραπάνω καταστάσεις είναι το εξής απλό: «δεν είσαι εσύ ο σημαντικός για εμένα αυτή την στιγμή αλλά το κινητό μου».

Πόσες φορές δεν κοιτάμε πρώτα το κινητό μας όταν ξυπνήσουμε, πριν πούμε καλημέρα στην οικογένειά μας, στον φίλο μας ή στην φίλη μας; Πόσες φορές δεν κοιτάμε το κινητό μας πριν κοιμηθούμε; Πόσες φορές δεν φορτίζουμε το κινητό μας, ακριβώς δίπλα στο κρεβάτι που κοιμόμαστε; Πόσες φορές δεν έχουμε πάρει μαζί μας το κινητό ακόμα και στην τουαλέτα; Πόσες φορές δεν ασχολούμαστε με το κινητό μας όταν βρισκόμαστε έξω με μια παρέα; Αυτό είναι εθισμός.

Ανυπομονησία

Με την ανάπτυξη και εξάπλωση της τεχνολογίας και των κοινωνικών δικτύων η άμεση ικανοποίηση έχει γίνει μια καθημερινότητα για τους νέους. Μεγάλωσαν σε έναν κόσμο της άμεσης ικανοποίησης και προσφοράς.

Θέλει κάποιος να αγοράσει κάτι; Μπαίνει στο διαδίκτυο, το παραγγέλλει online και την επόμενη ημέρα είναι στο σπίτι του. Θέλει κάποιος να δει μια τηλεοπτική σειρά; Κανένα πρόβλημα, κάνει log on και την κατεβάσει άμεσα. Μάλιστα, υπάρχουν αρκετοί που παρακάμπτουν ολόκληρα επεισόδια ή σεζόν και να κατεβάσουν τα πιο πρόσφατα. Θέλει κάποιος να βγει ραντεβού; Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα, κουνά το δάκτυλό του πάνω στην οθόνη του κινητού του και βλέπει το άτομο που του αρέσει και βγαίνει. Τόσο απλά και τόσο γρήγορα. Συνεπώς, δεν χρειάζεται να μάθει τους μηχανισμούς κοινωνικής διάδρασης. Ό,τι θέλει και ό,τι χρειάζεται, βρίσκεται στα δάκτυλα του χεριού του!!!

Μόνο που για να νιώσει κάποιος εργασιακή ικανοποίηση ή ευχαρίστηση από τη δημιουργία και την ενδυνάμωση των διαπροσωπικών σχέσεων, δεν μπορεί να καταφύγει σε ανάλογες εφαρμογές (apps) στο internet. Δυστυχώς, αυτό είναι μια εφαρμογή που απαιτεί την ανθρώπινη δεξιότητα της επικοινωνίας και η όλη διαδικασία είναι αργή, άβολη, ζόρικη και με πολλά σκαμπανεβάσματα.

Αυτό που χρειάζεται η νέα γένια να μάθει είναι η υπομονή. Χρειάζεται χρόνος για να κατανοήσει και να βιώσει έννοιες όπως η αγάπη, η χαρά, η εργασιακή και συναισθηματική ικανοποίηση, η αυτοπεποίθηση. Σημασία, άλλωστε, έχει το ταξίδι, όχι ο προορισμός, όπως λέει με έναν τρόπο και ο Καβάφης στην «Ιθάκη».

Περιβάλλον

Σήμερα, η νέα γένια είναι αντιμέτωπη με μια σκληρή πραγματικότητα. Το οικονομικό περιβάλλον που την περιβάλλει μέσα στο οποίο ζει στηρίζεται περισσότερο σε αριθμούς παρά στη διαμόρφωση προσωπικοτήτων. Η ευημερία των επιχειρήσεων δεν στηρίζεται πλέον στους ανθρώπους, αλλά στα οικονομικά αποτελέσματα. Οι επιχειρήσεις ενδιαφέρονται για τα βραχυπρόθεσμα οικονομικά οφέλη, παρά για τα μακροπρόθεσμα οφέλη της υγιούς ανάπτυξης και εκπαίδευσης των υπαλλήλων τους.

Επομένως, η νέα γενιά αδυνατεί να κτίσει την απαραίτητη αυτοπεποίθηση & αυτοεκτίμηση. Οι επιχειρήσεις αδυνατούν να τους προσφέρουν τις δεξιότητες της επικοινωνίας και της συνεργασίας. Αδυνατούν να τους βοηθήσουν να ξεπεράσουν την ανάγκη τους για άμεση ικανοποίηση σε ό,τι και αν κάνουν.

Ως αποτέλεσμα όλων των παραπάνω, οι νέοι κατηγορούν τον εαυτό τους και το σύστημα (κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό), λειτουργούν με εσωστρέφεια, απογοητεύονται, χάνουν την αυτοπεποίθησή τους και από-κοινωνικοποιούνται.

Υπάρχει λύση;

Σε όλα τα προβλήματα, υπάρχει πάντοτε μια λύση. Και η λύση αυτή είναι η απαλλαγή από τον «πειρασμό». Το να προκαλεί δυσφορία σε κάποιον η αποχή από τα social media για κάποιο χρονικό διάστημα είναι μια βασική ένδειξη που σύμφωνα με ψυχολόγους “μπορεί να συνδεθεί ακόμη και με ψυχικές διαταραχές”. Κι αυτό γιατί ακριβώς αποκτά διαστάσεις εμμονής να πρέπει να τσεκάρει κανείς το προφίλ του τακτικά, να παρακολουθεί τους φίλους του σε facebook, instagram και twitter ή/και να αναζητά εναγωνίως τρόπους να προβληθεί με τον καλύτερο τρόπο μέσα από τα social media.

Σε μια πρόσφατη μελέτη με τίτλο «Το άγχος των Online φίλων», που δημοσιεύτηκε στο Journal of Social Psychology, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η ολιγοήμερη αποχή από τα κοινωνικά δίκτυα, μειώνει τα επίπεδα του στρες στον οργανισμό μας.

Η Γαλλία προχωρά στην απαγόρευση κινητών τηλεφώνων στα σχολεία του δημοτικού και του γυμνασίου, με σκοπό να ενθαρρύνει τους μαθητές να συμμετέχουν ενεργά μέσα στην τάξη και να δραστηριοποιούνται έξω από τις σχολικές αίθουσες (στη διάρκεια του διαλείμματος), ενώ παράλληλα στοχεύει να καταπολεμήσει φαινόμενα διαδικτυακού εκφοβισμού και εθισμού στα social media.

Στην Χαβάη, θεσπίστηκε νόμος που απαγορεύει το texting και γενικότερα το να κοιτά κάποιος το τηλέφωνό του, ενώ περπατά. Σύμφωνα με τις αρχές της πόλης, με τον νόμο αυτό οι πεζοί θα φέρουν εξίσου την ευθύνη για τυχόν τροχαία που σχετίζονται με «αφηρημάδα» λόγω κινητών τηλεφώνων.

Όσον άφορα στον κόσμο των επιχειρήσεων, από την άλλη, θα πρέπει οι εταιρείες να επενδύσουν περισσότερο στην ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων της νέας γενιάς, παρά να εστιάζουν αποκλειστικά και μόνο στους αριθμητικούς δείκτες και τις αποδόσεις.

Εν κατακλείδι, αυτό που χρειάζεται η νέα γένια είναι να μάθει τη σπουδαιότητα της υπομονής. Θα πρέπει να χρησιμοποιεί συνετά και με όρια το κινητό και τα κοινωνικά δίκτυα. Με άλλα λόγια, χρειάζεται να βρει μια ισορροπία ανάμεσα στην πραγματική ζωή και την τεχνολογία. Η ενασχόληση με την τεχνολογία, το κινητό ή τα social media, είναι μια αναπόφευκτη δραστηριότητα στη σημερινή κοινωνία μας και στην παγκοσμιοποιημένη αγορά. Η χρήση και ενασχόληση με αυτά, θα πρέπει ωστόσο να γίνεται με μέτρο, είτε είναι κανείς έφηβος είτε ενήλικας, για να μη φτάσει (και ξεπεράσει) τα όρια της κατάχρησης και του εθισμού. Αν και εφόσον, βρεθεί μια ισορροπία στην ορθή & συνετή χρήση τους, τότε το μέλλον της γενιάς των millennials (και της αμέσως επόμενης γενιάς Ζ) θα είναι καλύτερο, δημιουργικότερο και πολλά υποσχόμενο.

• Ο κος Μιχάλης Μάρκου, MBA είναι καθηγητής Οικονομίας & Διοίκησης στον εκπαιδευτικό όμιλο ΑΚΜΗ από το 2005 με περισσότερες από 7.000 διδακτικές ώρες. Παράλληλα, είναι και Σύμβουλος/Επιστημονικός Συνεργάτης του ομίλου FCA (FCA Capital-FCA Bank) με περισσότερα από 17 χρόνια στον χώρο του αυτοκινήτου/χρηματοδοτικών υπηρεσιών σε διάφορες διευθυντικές θέσεις, είτε στον Όμιλο της FIAT (Fiat Credit/FGA Capital Hellas) είτε στον Όμιλο της CREDIT AGRICOLE (Emporiki Rent).

Είναι μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Διοίκησης Επιχειρήσεων (ΕΕΔΕ), της Ελληνικής Ακαδημίας Marketing (ΕΑΜ), του Ινστιτούτου Πωλήσεων Ελλάδος (ΙΠΕ) και του Συνδέσμου Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού Ελλάδος (ΣΔΑΔΕ), ενώ είναι και Σύμβουλος Επαγγελματικής Συμβουλευτικής του Ινστιτούτου Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ). Παλιότερα είχε διατελέσει και αν. μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης & Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ).

Είναι κάτοχος 2 μεταπτυχιακών Μ.Β.Α. (Master in Business Administration) από την Ανώτατη Σχολή Εμπορίου της Γαλλίας (ESCEM Business & Management School) και από το Ανοικτό Ελληνικό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ). Έχει επίσης πτυχίο στη διοίκηση επιχειρήσεων από το Business & Technician Education Council της Μεγάλης Βρετανίας (UK).