ΑΚΟΥΣΤΕ ΤΟ! ΠΩΣ ΒΓΗΚΕ (επί κατοχής) το "Πατάω ένα κουμπί και βγαίνει μια χοντρή..."

Ερη Ριτσου  Λόγω της ημέρας από ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΝΕΤΟΥ Επ' ευκαιρία της Εθνικής μας Επετείου, η ιστορία ενός yiddish τραγουδιού του 1932...

Ερη Ριτσου
 Λόγω της ημέρας από ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΝΕΤΟΥ

Επ' ευκαιρία της Εθνικής μας Επετείου, η ιστορία ενός yiddish τραγουδιού του 1932 που, με ελληνικούς σατυρικούς στίχους, έγινε μεγάλο κατοχικό σουξέ ως "Πατάω ένα κουμπί και βγαίνει μια χοντρή" και τραγουδιόταν από τους συμπατριώτες μας τα μαύρα χρόνια της κατοχικής πείνας!
Έχουμε και λέμε λοιπόν:
Πράξη 1η:
Σε ένα, όχι ιδιαίτερα επιτυχημένο, yiddish musical στο Brooklyn της New York, το 1932, ακούγεται το τραγούδι "Bei Mir Bistu Shein" ("To Me You're Beautiful"). Το τραγούδι είχε συνθέσει ο Sholom Secunda και τους στίχους είχε γράψει ο Jacob Jacobs.
Πράξη 2η:
Το 1937 ακούει το τραγούδι ο συνθέτης Sammy Cahn (ο οποίος, παρεμπιπτόντως, έγραψε μεγάλες επιτυχίες των Sinatra, Doris Day, Dean Martin και πολλών άλλων), του αρέσει πάρα πολύ και πείθει τους δημιουργούς να πουλήσουν τα δικαιώματα έναντι "πινακίου φακής", μόλις $30.. Του δίνει μια πιο μπιτάτη swing μορφή και πείθει ένα γυναικείο φωνητικό συγκρότημα τριών αδελφών, τις, ακόμη άγνωστες, Andrews Sisters, να παρουσιάσουν το τραγούδι το 1937. Ιδού η version των Andrews Sisters:
https://www.youtube.com/watch?v=Xe2UXccid40.
Το τραγούδι έχει πλέον αγγλικούς στίχους, απλά κρατιέται ο yiddish τίτλος. Γίνεται τεράστια επιτυχία, χρυσός δίσκος, ο πρώτος χρυσός δίσκος για ένα γυναικείο φωνητικό συγκρότημα!. Στη συνέχεια γίνεται παγκόσμια επιτυχία και τραγουδιέται σε πολλές γλώσσες. Εννοείται ότι οι δημιουργοί του τραβάνε τα μαλλιά τους για τα δικαιώματα ...
Πράξη 3η:
Στα καθ' ημάς. Η πείνα το 1941 θερίζει την Αθήνα αλλά και όλη την χώρα. Είναι ο καιρός που όπως λέγεται, σκυλιά και παιδιά παλεύουν στα σκουπίδια για ένα κομμάτι σκουλικιασμένη μπομπότα. Ο κόσμος στρέφεται στο ΕΑΜ που οργανώνει συσσίτια. "Να μην πεθάνει ο λαός" είναι το σύνθημα. Εκατοντάδες αποσκελετωμένων ανθρώπων αφήνουν την τελευταία τους πνοή κάθε μέρα στους δρόμους. Ασκούνται πιέσεις και ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός έρχεται σε συνεννόηση με τους Γερμανούς και αποστέλλει στην χώρα το περίφημο τούρκικο πλοίο "Κουρτουλούς" γεμάτο ανθρωπιστική βοήθεια. Φυσικά η βοήθεια αυτή έχει πληρωθεί στους Τούρκους από τον ελληνικό χρυσό που είχε μεταφερθεί στην Αίγυπτο. Τι περιέχει όμως το πλοίο; Το πλοίο φθάνει στον Πειραιά γεμάτο μαμουνιασμένα άλευρα και όσπρια. Όπως λέγανε τότε "ο αρακάς του Κουρτουλούς έκανε για σκάγια για αγριογούρουνα".
Ποίός όμως να πρωτοφάει από μιά πεινασμένη χώρα; Πρώτα πρώτα κλέβαν οι φορτωτές, πετώντας τσουβάλια ολόκληρα στην θάλασσα. Δεύτερον κλέβαν οι Γερμανοί τελωνειακοί και οι Έλληνες βοηθοί τους. Τρίτον, η υπηρεσία μεταφοράς στις αποθήκες και τέλος οι αποθηκάριοι Γερμανοί και Έλληνες. Μετά, ξεκινούσε το θεάρεστο έργο της διαχείρισης των ποσοτήτων που είχαν περισσέψει. Εκεί γίνονταν επίσης όργιο κλεψιάς και μαυραγοριτισμού. Τα τρόφιμα διετίθεντο σε μαυραγορίτες και πωλούνταν 100 έως και 1000 φορές παραπάνω από την τιμή κτήσης τους. Έτσι ελάχιστα τρόφιμα έφθαναν για τον κοσμάκη, ο οποίος περίμενε ώρες και ώρες στα συσσίτια της κατοχής, όπου μια καλοθρεμμένη κυρία του Ερυθρού Σταυρού μοίραζε το φαγητό που, δυστυχώς, τέλειωνε νωρίς... Οι λιγότερο τυχεροί λοιπόν, έπαιρναν ως απάντηση στο προτεταμένο για ένα κομμάτι ψωμί χέρι τους, το «φαΐ τέλος». Μέσα στην πίκρα τους λοιπόν, αλλά και επειδή ο Έλλην ακόμη και τη δυστυχία του κάνει τραγούδι, πάνω στη μουσική του ήδη δημοφιλούς "Bei Mir Bistu Shein", σκάρωσαν το τραγουδάκι "Πατάω ένα κουμπί". Οι απίστευτα ευρηματικοί ελληνικοί στίχοι είχαν ως εξής:
Πατάω ένα κουμπί
και βγαίνει μια χοντρή
και λέει στα παιδάκια "νιξ" φαΐ. (Σημ.: nichts στα γερμανικά σημαίνει τίποτα)
Θα πάω να το πω
στον Ερυθρό Σταυρό,
πως είσαστε συνέταιροι κι οι δυο.
Εσύ με το ρολό,
που κλέβεις το χυλό
και κάνεις παπουτσάκια με φελλό! (Σημ. Ήταν της μόδας τότε..)
Κι εσύ κυρά ξανθιά,
που κλέβεις τα γλυκά
κι αφήνεις τα παιδάκια νηστικά.
Θα πάω να το πω
στον Ερυθρό Σταυρό,
πως είσαστε συνέταιροι κι οι δυο.
Κι εσύ ο φαφλατάς
τα όσπρια βουτάς
και νηστικό τον κόσμο τον κοιτάς.
Με πόση απονιά
κι εσύ ομορφονιά,
που κλέβεις το χαρούπι του ντουνιά.
Θα πάω να το πω
στον Ερυθρό Σταυρό,
πως είσαστε συνέταιροι κι οι δυο.
Και "ντύνεστε" παρά
και λίρες με ουρά,
κι ο κόσμος έχει μαύρη συμφορά.
Μα και γερμανικές
κονσέρβες μερικές,
βουτάτε με "μασιέν" αρπαχτικές.
Θα πάω να το πω
στον Ερυθρό Σταυρό,
πως είσαστε συνέταιροι κι οι δυό.
Πράξη 4η: Ο Πάνος Τζαβέλλας, στο Αντάρτικο Λημέρι του, μετά την Μεταπολίτευση, τραγουδάει, ανάμεσα στα λοιπά τραγούδια της Κατοχής και το συγκεκριμένο. Το συμπεριλαμβάνει δε και στον δίσκο του "Τα τραγούδια της Κατοχής". Ιδού:
https://www.youtube.com/watch?v=kqw8fpQ2O8Q
Έχω την εντύπωση, δεν είμαι όμως σίγουρη 100%, ότι δεν αναφέρει τον συνθέτη της μουσικής ... Αυτό όμως για το οποίο είμαι σίγουρη είναι ότι ψιλο-λογοκρίνει τους στίχους π.χ. δεν αναφέρεται η στροφή περί της αρπαγής ακόμη και των γερμανικών κονσερβών.. Δεν έχω απάντηση επί αυτού. Γι' αυτόν τον λόγο, στο τελευταίο φωνητικό αρχείο, σας δίνω να ακούσετε την εκδοχή με τους Γιάννη Φέρμη και Νανά Σκιαδά που μου φαίνεται πιο αυθεντική και ολοκληρωμένη. Φαίνεται δε σαν να τραγουδάνε το τραγουδάκι αυτό κάποια πεινασμένα παιδάκια της Κατοχής. Κρίμα που στο αρχείο που βρήκα "τρώγεται" η τελευταία σειρά από την προτελευταία στροφή, καθώς και η τελευταία. Δεν πειράζει, την συνολική ιδέα, την έχετε..
Καλή ακρόαση αδέλφια, και
Η Ελλάδα Ποτέ Δεν Πεθαίνει!!
(αυτό είναι από ..αλλού, αλλά μου ταίριαξε να κλείσω έτσι, αναλογιζόμενη και τις σημερινές συνθήκες!..)
Ερη Ελευθερία Ριτσου