Λίγες γραμμές για το 2015 που έφυγε

Από τον Βασίλη Μπαλάφα. Τα τελευταία χρόνια, θα έχετε παρατηρήσει,  έχουν εκλείψει τα ετήσια τηλεοπτικά αφιερώματα ανασκόπησης  στα τέλη ...

Από τον Βασίλη Μπαλάφα.

Τα τελευταία χρόνια, θα έχετε παρατηρήσει, έχουν εκλείψει τα ετήσια τηλεοπτικά αφιερώματα ανασκόπησης στα τέλη κάθε χρόνου. Η ετήσια χρονολωρίδα συνήθως αποτυπώνεται σε εφημερίδες, επικεντρωμένη στις εξελίξεις σχετικά με την Ελληνική οικονομία και την πολυεπίπεδη κρίση που μονότονα κυριαρχεί στη δημόσια σφαίρα τα τελευταία πέντε χρόνια.

Μέσα στον ορυμαγδό αυτών των γεγονότων, λίγα είναι εκείνα που καταφέρνουν να ξεφύγουν και να συγκεντρώσουν εντυπώσεις και ενδιαφέρον, να κατασταθούν συλλογικές μνήμες που αξίζει ο κόσμος να θυμάται και να ξεχωρίζει στο ημερολόγιο του χρόνου που φεύγει, καθώς το αποθηκεύει και γυρίζει την πρώτη σελίδα του επόμενου χρόνου.

Λένε πολλοί ότι το 2015 ήταν ένα από τα πιο πυκνά έτη της σύγχρονης πολιτικής Ιστορίας μας, με πολλά σημεία ορόσημα και σημαντικές αποφάσεις σε οριακές καμπές για τον τόπο. Με όρους σημείων φαίνεται ότι έχουν δίκιο αν αναλογιστούμε ότι το 2015 περιελάμβανε Εθνικές Εκλογές τον Ιανουάριο, εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας το Φεβρουάριο, Δημοψήφισμα τον Ιούλιο, Εθνικές Εκλογές ξανά το Σεπτέμβριο.

Πράγματι, θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ως έτος της κάλπης, αν προσθέσουμε και άλλες εκλογικές διαδικασίες που διεξήχθησαν, όπως η εσωκομματική εκλογή νέου Προέδρου στη ΝΔ – που θα συνεχιστεί και τον επόμενο χρόνο – και στην οποία συμμετείχαν πανελλαδικά περισσότεροι από 400.000 πολίτες.

Από εκεί και πέρα, για μεγάλο χρονικά διάστημα, ακόμα και τα παραπάνω ξεπεράστηκαν στην επικαιρότητα από τις διαβουλεύσεις και τις διαπραγματεύσεις σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, από την τρόικα που έγινε θεσμοί και μετά κουαρτέτο, από τη «Βαρουφακειάδα» που έσπασε ταμεία και έγινε παροδική μόδα με τυπωμένες μπλούζες και κούπες για να καταλήξει άδοξα στα capital controls και στην ολική αποξήρανση της Οικονομίας που επίσης θα μας απασχολήσει και το επόμενο έτος.

Σίγουρα το 2015 που φεύγει, θα αποτελέσει υλικό προς μελέτη από τους ερευνητές για πολλά χρόνια, καθώς συνεχώς έρχονται στο φως άγνωστες πτυχές από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές οι οποίοι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο προσπαθούν τελικά να αποκοπούν από τον πολιτικό αντίκτυπο αυτού του έτους.

Να λοιπόν μια πρώτη παραδοξότητα. Στην πιο πυκνή πολιτικά περίοδο των τελευταίων δεκαετιών, τα κορυφαία γεγονότα κινδυνεύουν να μείνουν «ορφανά» μιας και το πολιτικό στερέωμα επιχειρεί καθημερινά την απομάκρυνσή του από αυτά. Ποιος – ας πούμε – σήμερα θυμάται ή εκπροσωπεί πολιτικά το «Όχι» του δημοψηφίσματος του Ιουλίου ;

Ποιος είναι σε θέση πολιτικά να το κεφαλαιοποιήσει και να διευκρινίσει τι ακριβώς σήμαινε αυτό το «Όχι» και με ποιον τρόπο έστω αξιοποιήθηκε ή θα μπορούσε να μετατραπεί σε άσκηση συγκεκριμένης πολιτικής ; Ποιος αναλαμβάνει σήμερα την ευθύνη των capital controls που συνεχίζονται και οδήγησαν εκατοντάδες επιχειρήσεις σε ασφυξία ; Η αποπομπή Βαρουφάκη σχεδόν πήγε πακέτο με αυτή την ευθύνη που σταδιακά μπήκε στο χρονοντούλαπο.

Ποιος άραγε σήμερα εκπροσωπεί το Ελληνικό συμβαλλόμενο μέρος της συμφωνίας που υπέγραψε η χώρα για το νέο, τρίτο Μνημόνιο, όταν η ίδια η Κυβέρνηση που την υπέγραψε, καθημερινά υποστηρίζει ότι απετέλεσε προϊόν εκβιασμού και αποδίδει την ιδιοκτησία σε κάτι νεφελωδώς εξωγενές ; Ποιος θυμάται – μόλις λίγους μήνες μετά – για ποιο λόγο έγιναν εκλογές το Σεπτέμβριο και σε πιο Εθνικό διακύβευμα απήντησαν πραγματικά ;

Με ποιον τρόπο μπορούμε να αποτιμήσουμε την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας όταν τους βουλευτές του κόμματος που πρότεινε τον Προκόπη Παυλόπουλο, τους είδαμε στο Κοινοβούλιο να χειροκροτούν απρόθυμα την επιλογή του Προέδρου τους ; Ποιος αναλαμβάνει την ευθύνη για το ΕΣΠΑ που προκηρύχτηκε, στη συνέχεια αποσύρθηκε, και σήμερα αναζητείται στα τέλη του 2015 ο αναπτυξιακός νόμος που θα το επανεκκινήσει για μια προγραμματική περίοδο που έχει ήδη ξεκινήσει ;

Ίσως φανώ αιρετικός, αλλά το πιο πυκνό πολιτικά έτος των τελευταίων δεκαετιών, το 2015, μάλλον φαντάζει με το γυμνό βασιλιά από το γνωστό παραμύθι. Είναι ένα έτος στασιμότητας, διαψευσμένων προσδοκιών και ελπίδων που έμειναν στο ράφι σαν τις γεροντοκόρες, που θα συνοδεύσουν, απ’ ότι φαίνεται, τους καλικάτζαρους στα έγκατα της γης κατά τα Θεοφάνεια, την πρώτη εβδομάδα του νέου έτους.

Κάπου εκεί, σε μια γωνιά, θα μείνουν σκονισμένες και οι ταμπέλες με τα παχιά γράμματα περί παλαιού και νέου και περί της ελπίδος που όλο ερχόταν και όλο κάπου έστριβε. Δεν θέλω όμως να είμαι άδικος. Πίστεψα και εγώ σε αυτή την ελπίδα, όπως πίστεψα στην ελπίδα και στις εκλογές του Ιουνίου του 2012. Αυτό ήταν το κοινό σύνθημα και των δύο αυτών αναμετρήσεων. Η ελπίδα σε διαφορετικό χρωματικό φόντο. Και εν τέλει αυτό έχουν ανάγκη οι πολίτες. Την ελπίδα, ως καύσιμο για να περπατήσουν το κάθε δύσκολο έτος μετά τις αρχές του 2010.

Όταν λοιπόν σε Εθνικό επίπεδο κυριαρχούν όλα τα παραπάνω που σκεπάζουν ερμητικά το οτιδήποτε άλλο, είναι ακόμα δυσκολότερο να εντοπίσεις λεπτομέρειες και κόγχες σε τοπικό επίπεδο. Ρώτησα φίλους, συναδέλφους, ακόμα και αγνώστους σε κοινά στέκια για να μου πουν αν κατά τη γνώμη τους υπάρχουν 3-4 σημαντικά γεγονότα για την Κόρινθο και την Κορινθία το 2015. 

Συνειδητοποίησα πόσο όμοια αντίδραση είχαν με εμένα όταν επιχείρησα το ίδιο. Σιωπή, δυσκολία, μάτια που συναντιόντουσαν με απορία σε μια κουβέντα που με ένα ερώτημα σταματούσε απότομα.

Προσπαθώ να σταχυολογήσω μερικά γεγονότα, σαφώς δευτερεύοντα από κάθε πλευρά, όμως σημαντικά. Στέκομαι στη μετεωρική αύξηση της ανεργίας στην Κορινθία και στην Πελοπόννησο τα τελευταία 2-3 χρόνια. Σε μελέτη που εκπονήσαμε μαζί με τους Καθηγητές Σκλιά και Ρουκανά και που θα δημοσιευτεί σύντομα στο «Procedia Economics and Finance», μεταξύ άλλων απεικονίζεται και το συγκεκριμένο ανησυχητικό στοιχείο. Το μεγαλύτερο πλήθος εντοπίζεται στο Δήμο Κορινθίων, παρότι όλοι θα συμφωνήσουμε ότι ως ευλογημένος τόπος θα μπορούσε να αντιμετωπίσει καλύτερα το φαινόμενο που βυθίζει ολόκληρη την Ελλάδα.

Θα ξεχωρίσω επίσης την προσπάθεια που γίνεται τα τελευταία 2,5 χρόνια – και συνεχίστηκε και το 2015 – από τις Δημόσιες Υπηρεσίες στην Κόρινθο, ώστε να περιορίσουν τα λειτουργικά τους κόστη. Με αργούς ρυθμούς συνεχίζονται οι κτηριακές συγχωνεύσεις αλλά χωρίς κοινό στρατηγικό όραμα. Παρατηρείται μια βελτίωση για τους πολίτες καθώς δεν χρειάζεται να πηγαίνουν από κτήριο σε κτήριο, όμως τα σημεία δεν διευκολύνουν την πρόσβαση στον πολίτη. Ελλείψεις σε θέσεις παρκινγκ, δυσκολία κυκλοφορίας στα πεζοδρόμια λόγω τραπεζοκαθισμάτων, έλλειψη μιας ενιαίας αντιμετώπισης του κατακερματισμού των Υπηρεσιών. Πράγματα αυτονόητα, που όμως βελτιώνονται δραματικά αργά.

Κλείνω με δύο γεγονότα, ένα αρνητικό και ένα δυνητικά θετικό.
Tο 2015 έλλειψε από τον τόπο ύστερα από πολλά χρόνια η ετήσια Έκθεση «Κορινθία» του Επιμελητηρίου Κορινθίας. Η λάμψη που έδιναν αυτές οι λίγες ημέρες και η αίσθηση δημιουργικότητας, παραγωγικότητας και ελπίδας ήταν πολύ σημαντικές και φέτος έλειψαν από την περιοχή μας. Κατανοητοί οι σοβαροί οικονομικοί λόγοι για τους οποίους δεν έγινε φέτος η Έκθεση, αλλά πρέπει άμεσα να επιστρέψει. Ήταν ένας φάρος μέσα σε ένα σύνολο φτηνών και ψηφοθηρικών εκδηλώσεων που γίνονται κατά καιρούς με χαμηλή αισθητική από κάθε πλευρά.

Το δυνητικά θετικό γεγονός είναι ότι μετά από σχεδόν 5 χρόνια εδραιώθηκε η εξωστρέφεια των Τμημάτων του Πανεπιστημίου μας στην Κόρινθο. Ειδικά το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων, μετά τη μετεγκατάστασή του σε νέες υποδομές, και τη σταθερότητα που έχουν πια δράσεις όπως το ετήσιο Καλοκαιρινό Σχολείο στο Κιάτο και το ανά διετία Τακτικό Συνέδριο στο Λουτράκι, συνδυασμένα και με τη φετινή ανακήρυξη του ΠτΔ κ. Προκόπη Παυλόπουλου σε επίτιμο Καθηγητή του Τμήματος και την επιτυχή ολοκλήρωση της εξωτερικής αξιολόγησης, δείχνει ότι ήρθε η ώρα να μετατραπεί και σε μοχλό ανάπτυξης για τον τόπο. Κινήσεις που έχουν ήδη γίνει και θα ξεδιπλωθούν το 2016, αφήνουν περιθώρια για αισιόδοξες εκτιμήσεις.

Κλείνω με επιστροφή στο Εθνικό επίπεδο σε άμεση συνάφεια με το τοπικό. Εκτιμώ ότι το 2016 θα είναι ένα έτος αναμονής. 
Πιστεύω ότι θα υπάρξουν ριζικές μεταβολές στον τρόπο με τον οποίο το πολιτικό σύστημα αντιμετωπίζει συνολικά την κρίση και θεωρώ ότι επιτέλους θα μπει μπροστά η προσπάθεια για τη δημιουργία ενός Εθνικού Σχεδίου Ανασυγκρότησης από τα μέρη του πολιτικού φάσματος που θέλουν να δημιουργήσουν και όχι να ισοπεδώσουν.

Με την κατάλληλη ηγεσία αυτό είναι εφικτό και μπορεί να συγκεντρώσει και την απαραίτητη ευρεία κοινωνική αποδοχή. Έχουμε αργήσει όμως πολύ να προχωρήσουμε σε αυτό το βήμα και ανησυχώ για τις ευρύτερες διεθνείς εξελίξεις μέσα σε ένα πλαίσιο αναταραχής. Προβληματίζομαι, μήπως την ώρα που η Ελλάδα θα συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί πια να χωρίζεται στα αυτονόητα – οι πολιτικές διαφορές μπορούν και πρέπει να υπάρχουν – σε «εμείς ή αυτοί», στο διεθνές περιβάλλον θα έχουν μεταβληθεί δραματικά οι προτεραιότητες εξ ανάγκης και όχι υποχρεωτικά από επιλογή.

Η ουσία είναι ότι όσο περνούν τα χρόνια μετά το 2009, οι επιλογές των πολιτών με την ψήφο τους σε Εθνικό και τοπικό επίπεδο, έχουν πλέον κόστος που τους αγγίζει πίσω από την πόρτα του σπιτιού τους. Αυτό είναι ταυτόχρονα και ελπιδοφόρο. Η ψήφος, η επιλογή έχει άμεσο αντίκτυπο. Για παράδειγμα, το αν μια περιοχή επιδιώκει τουριστική ανάπτυξη, γαλάζιες σημαίες, ανάπτυξη, ή κλεισμένα πεζοδρόμια με τραπεζοκαθίσματα, είναι τελικά επιλογή του ίδιου του πολίτη.

Εύχομαι υγεία σε όλες και όλους για το νέο έτος. Κάθε καλό, δύναμη και δημιουργικότητα. Και μην ξεχνάμε ότι η πολιτική ή οι πολιτικοί που συνήθως κατακρίνουμε είναι το δημιούργημα των ίδιων μας των επιλογών.

Χρόνια πολλά !

Ο Βασίλης Μπαλάφας είναι μεταπτυχιακός Ερευνητής, Κέντρο Διεθνούς και Ευρωπαϊκής Πολιτικής Οικονομίας και Διακυβέρνησης, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, MSc in Data Communications, MA in InternationalRelations and Policies