Γιατί οι Έλληνες δεν μπορούν να κάνουν μία περίληψη;

''Αν το παιδί δεν γράφει κάθε μέρα μία σελίδα, μην περιμένετε ποτέ να γράψει. Αν γράφει πέντε εκθέσεις ή δέκα τον χρόνο, τι έγ...

''Αν το παιδί δεν γράφει κάθε μέρα μία σελίδα, μην περιμένετε ποτέ να γράψει. Αν γράφει πέντε εκθέσεις ή δέκα τον χρόνο, τι έγινε; Δεν έγινε τίποτε... Το παιδί πρέπει να γράφει κάθε μέρα''. Ο Ιωάννης Καζάζης, πρόεδρος του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας (ΚΕΓ), οµότιµος καθηγητής του Τμήματος Φιλολογίας, της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, μιλά για την επίκαιρη, όσο ποτέ άλλοτε, ανάγκη στροφής του ελληνικού σχολείου στις παραδοσιακές δεξιότητες της γραφής και ανάγνωσης ακριβείας, ως απάντηση στην αποσυγκέντρωση, που συνεπάγεται η έκθεση των μαθητών στα νέα ψηφιακά μέσα.
Σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, με αφορμή τη συμπλήρωση 20 ετών λειτουργίας του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας -εποπτευόμενο από το υπουργείο Παιδείας Εθνικό Ίδρυμα για τη Γλώσσα- ο καθηγητής επισημαίνει την ανάγκη δημιουργίας μίας κουλτούρας γραφής, με έμφαση στη μεσαία κλίμακα, ήτοι ο μαθητής να μπορεί να συνοψίζει κάποιο θέμα σε μία σελίδα, με συνοχή και γλωσσική ακρίβεια και εξηγεί, πώς ''η ψηφιακότητα με εκπαιδευτικό νου και παιδευτική αξία'' δύναται να ενσωματώσει, με τρόπο δημιουργικό, τις νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση. Προτείνει δε να εφαρμοστούν στο ελληνικό σχολείο τα ''national standards for language'' και εκτιμά πως οι φωτισμένοι δάσκαλοι μπορούν να απαλλάξουν τους μαθητές τους από την "καταδίκη της παπαγαλίας", ενώ υποστηρίζει ότι ένα μέτριο ή κακό σχολικό βιβλίο δε συνιστά απροσπέλαστο εμπόδιο σε ένα εκπαιδευτικό μοντέλο με στόχους και αρχές.
Αναφέρεται, ακόμη, στο στοίχημα της επιμόρφωσης των διδασκόντων, στην οποία, όπως γνωστοποιεί, θα επικεντρωθεί το νέο ΕΣΠΑ και καταθέτει τις προτάσεις του ΚΕΓ, ως επίσημου φορέα πιστοποίησης της ελληνομάθειας, για την υποστήριξη των σχολείων του ελληνικού κράτους στο εξωτερικό, ώστε τα παιδιά των Ομογενών, που έρχονται στα ελληνικά πανεπιστήμια, να καταλαβαίνουν τη γλώσσα και να μην εγκαταλείπουν τις σπουδές τους.
"Η γλώσσα της αγοράς εργασίας"
Σκοπός του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, που υπηρετείται μέσα από τα προγράμματα και τις δράσεις του, είναι η εισαγωγή μίας νέας κουλτούρας γραφής στα προγράμματα διδασκαλίας των Ελληνικών. ''Το σημαντικό είναι να ανταποκριθούμε στις ανάγκες της εποχής. Ένας εργοδότης θέλει τον υπάλληλο ή το στέλεχος, που θα μπορεί να συνοψίσει αυτό, το οποίο θέλει να πει, μέσα σε μία σελίδα, π.χ. να γράψει το executive summary, ή να διαβάσει ένα νομοθέτημα, να σταχυολογήσει τα στοιχεία, που ενδιαφέρουν, και σε μία - δύο σελίδες να προτείνει, τι πρέπει να γίνει, με μεγάλη σαφήνεια. Αυτό όλοι διαμαρτύρονται ότι οι δικοί τους άνθρωποι δε μπορούν να το κάνουν. Τι σημαίνει αυτό; Ότι δεν έχουν τη δυνατότητα να γράψουν αυτό που λέμε, στη μεσαία κλίμακα της σύνθεσης'', λέει ο κ.Καζάζης.
Όπως διευκρινίζει, αυτό συμβαίνει, διότι ''έκθεση στο σχολείο μαθαίνουμε να γράφουμε σε 3-4 σελίδες, εδώ και 20 χρόνια ο Χρήστος Τσολάκης έβαλε τη δημιουργία της παραγράφου, το κύτταρο του λόγου- έχουμε δηλαδή τη μικρή κλίμακα και τη μεγάλη, όμως μας λείπει η μεσαία κλίμακα, να μπορούμε, σε 250 ή 300 λέξεις, να συνοψίσουμε τα πράγματα, με συνοχή και με γλωσσική ακρίβεια''.
''Δημιουργούμε, λοιπόν, μία κουλτούρα γραφής στη μεσαία κλίμακα, ώστε το project του παιδιού να μην είναι μεγάλο, να είναι ένας σύντομος, ακριβής και συνεκτικός λόγος. Αυτό γίνεται με την προσήλωση και την καθημερινή γραφή. Αν το παιδί δε γράφει κάθε μέρα μία σελίδα, μην περιμένετε ποτέ να γράψει. Αν γράφει πέντε εκθέσεις ή δέκα τον χρόνο τι έγινε; Δεν έγινε τίποτε... Το παιδί πρέπει να γράφει κάθε μέρα, σε οποιοδήποτε μάθημα, θρησκευτικά, αρχαία, λατινικά, γεωγραφία ή οτιδήποτε...'', προσθέτει ο καθηγητής.
"Σκέφτομαι και γράφω, κάθε μέρα"
Γράφουμε μία σελίδα την ημέρα... Συνιστά η προτροπή αυτή επιστροφή σε εκπαιδευτικές μεθόδους του παρελθόντος; ''Θα σας έλεγα ότι δεν είναι καθόλου του παρελθόντος, ίσα- ίσα είναι πολύ επίκαιρα τώρα, ανάγνωση και γραφή αυτού του είδους'', απαντά ο κ.Καζάζης, εξηγώντας ότι ''σήμερα στο διαδίκτυο ο μαθητής βρίσκει τα πάντα και έχει όλες τις ευκολίες, όμως εκεί, στην ανάγνωση, η τεράστια δύναμη της αυτοσυγκέντρωσης χάνεται, καθώς η οθόνη του έχει το κομμάτι που ζήτησε, τις πληροφορίες, που είναι 3-4 αράδες και παραδίπλα έχει οδηγίες πλοήγησης, φωτάκια που ανάβουν, διαφημίσεις και αυτό αμέσως αποσυγκεντρώνει το παιδί, με αποτέλεσμα η γραφή πολλές φορές να είναι cut and paste''.
''Ο κριτικός αναγνώστης του σχολείου δεν είναι το παιδί, που παίρνει τη σελίδα, την αποστηθίζει και σαν το φωτοτυπικό μηχάνημα την αναπαράγει, αλλά το παιδί, το οποίο του δίνεις ένα πρόβλημα, ξέρει να πλοηγηθεί, να μαζέψει από τους ψηφιακούς πόρους αυτά που του χρειάζονται, με τους κανόνες της λογικής, κάνει το ξεκαθάρισμα, μετά συνθέτει γράφοντας πραγματικά ένα καλό ελληνικό κείμενο και με τους κανόνες της ρητορικής το παρουσιάζει, για να πείσει. Αυτό πρέπει να κάνει το σχολείο και αυτό βοηθάμε εμείς τα παιδιά να κάνουν'', επισημαίνει ο πρόεδρος του ΚΕΓ.
"Ψηφιακότητα με εκπαιδευτικό νου και παιδευτική αξία"
Η γλώσσα της σύγχρονης εποχής είναι ψηφιακή. Κάνοντας έναν απολογισμό των δράσεων του ΚΕΓ για τη δημιουργική ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών μέσα στην εκπαίδευση ο κ.Καζάζης, διαβεβαιώνει ότι ''ρίξαμε μεγάλο βάρος στην κατεύθυνση αυτή'', υποστηρίζοντας ότι ''έχουμε κερδίσει και ποιοτικά και ποσοτικά το στοίχημα, αλλά κερδίσαμε και έναν πόλεμο, γιατί εθνική γλώσσα χωρίς παρουσία στο διαδίκτυο βλάπτει το εθνικό συμφέρον, εφόσον η απουσία της καλύπτεται από την παρουσία ενός άλλου που μιλάει γι' αυτήν''.
''Αφού πιστέψαμε ότι η ψηφιακότητα είναι η λύση δημιουργήσαμε το 1997 τον Κόμβο για την ελληνική γλώσσα, το 2000 δημιουργήσαμε την Πύλη για την ελληνική γλώσσα -έχει 2,5 εκατ. επισκέψεις τον μήνα- ολοκληρώθηκαν με το τελευταίο ΕΣΠΑ και οι Ψηφίδες, οι οποίες ενσωματώθηκαν στην Πύλη, ενώ επιμορφώσαμε 200 καθηγητές, οι οποίοι δούλεψαν επί τέσσερα χρόνια και δημιούργησαν ψηφιακό πλούτο για τους συναδέλφους τους. Υπάρχει πάρα πολύ ψηφιακό υλικό'', αναφέρει ο πρόεδρος του ΚΕΓ.
Σημειώνει, ωστόσο, ότι ''το θέμα είναι να βάλουμε την ψηφιακότητα, αλλά να την βάλουμε με εκπαιδευτικό νου και παιδευτική αξία''. ''Στη δική μας λογική'', προσθέτει, ''η ψηφιακότητα προσφέρει για τα ανθρωπιστικά γράμματα πρώτα από όλα τη δυνατότητα να έχει κανείς πρόσβαση σε καταπληκτικές βιβλιοθήκες ψηφιοποιημένων βιβλίων, επομένως μπαίνει και βαθύτερα μέσα στη γνωστική διαδικασία, χάρις στην οπτικοποίηση, η οποία καθιστά εύκολες ακόμη και τις πιο αφηρημένες έννοιες''.
"Is it all Greek to us"
''Στην Αγγλία, το 1975, επειδή ανησυχούσαν για το επίπεδο της γλωσσομάθειας, της αγγλομάθειας στη χώρα, ανέθεσαν στον Λόρδο Alan Bullock, που δεν ήταν εκπαιδευτικός, αλλά ένας φωτισμένος άνθρωπος, να κάνει μία επιτροπή, να μελετήσει και να βγάλει τα national standards for language, δηλαδή τι πρέπει να ξέρει το παιδί σε κάθε ηλικία, από λεξιλόγιο, γραμματική, συντακτικό'', αναφέρει ο κ. Καζάζης για την ιστορία δημιουργίας των κριτηρίων γλωσσομάθειας, που τα επόμενα χρόνια εφαρμόστηκαν για όλες τις γλώσσες.
Για τη διδασκαλία της ελληνικής, ως ξένης γλώσσας, τα standards διαμορφώθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στο Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τις Γλώσσες, εξειδικεύτηκαν από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας και εφαρμόζονται για την πιστοποίηση της ελληνομάθειας περίπου 5.000 ατόμων ετησίως, μέσα από τα 150 εξεταστικά κέντρα του ΚΕΓ σε όλον κόσμο. Παράλληλα, μέσω του προγράμματος εξ αποστάσεως επιμόρφωσης ''Διαδρομές'', που υλοποιεί το Κέντρο, έχουν πιστοποιηθεί περισσότεροι από 3.500 καθηγητές.
Όμως, ποιο είναι το επίπεδο γνώσης της ελληνικής γλώσσας, ικανότητας χειρισμού της και επικοινωνίας με αυτή, που κατακτούν οι μαθητές των ελληνικών σχολείων, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στα ελληνικά σχολεία στο εξωτερικό; Οι Έλληνες μιλούν και γράφουν ελληνικά και σε ποιο επίπεδο;
Την απάντηση στο ερώτημα μπορούν να δώσουν τα national standards for language, εκτιμά ο πρόεδρος του ΚΕΓ, προτείνοντας ''κάποια στιγμή να εφαρμοστούν και στο ελληνικό σχολείο, ελεύθερα και χωρίς να αλλάξουν απαραιτήτως τα προγράμματα σπουδών''. Τα κριτήρια αυτά, χωρίς να είναι απόλυτα, δεν είναι διόλου αυθαίρετα, έχουν δουλέψει οι καλύτεροι επιστήμονες γι' αυτά και είναι κοινά. Έτσι, θα μπορούσαν να βάλουν τάξη σε ένα τοπίο, το οποίο εμείς νομίζουμε ότι είναι αρρύθμιστο ή το αφήνουμε τουλάχιστον αρρύθμιστο'', εξηγεί.
"Επιμόρφωση εναντίον παπαγαλίας"
Πώς, όμως, τα καινοτόμα ψηφιακά εκπαιδευτικά εργαλεία ''μπαίνουν'' μέσα στη σχολική τάξη και πώς μπορεί να τα αξιοποιήσει ο εκπαιδευτικός; ''Το μοντέλο του πώς διδάσκεις γλώσσα είναι ουσιαστικά το μοντέλο του πώς διδάσκεις μέσα στο σχολείο, γιατί το 30% των μαθημάτων είναι γλωσσικά. Έχουμε εκπαιδεύσει στον τρόπο δουλειάς τον δικό μας πολλές εκατοντάδες φιλολόγων και στην παρουσίαση της λήξης του ΕΣΠΑ ο υπουργός Παιδείας, ο κ.Φίλης, υποσχέθηκε ότι στην επιμόρφωση των διδασκόντων θα ρίξει όλο το βάρος η νέα περίοδος του ΕΣΠΑ και επομένως περιμένουμε να συνεχιστεί αυτή η πορεία'', απαντά ο κ.Καζάζης, διευκρινίζοντας, ότι στο νέο ΕΣΠΑ ένας τρόπος μαζικής επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στη χρήση των νέων ψηφιακών εργαλείων θα είναι μέσα από την κοινότητα των περίπου 100 σχολικών συμβούλων, που είναι φιλόλογοι και οι οποίοι θα δημιουργήσουν κοινότητες με τα σχολεία που επιβλέπουν.
''Η δημιουργία μίας ψηφιακής κοινότητας δε σημαίνει απλώς ανταλλαγή απόψεων πάνω σε ένα εκπαιδευτικό σενάριο'', υπογραμμίζει ο πρόεδρος του ΚΕΓ, σημειώνοντας ότι πρόκειται για ''ένα σώμα ανθρώπων με συνθήκες κοινής εργασίας, που μαθαίνουν να δουλεύουν μαζί και ως αντικαθρέφτισμα μαθαίνουν τα παιδιά από αυτούς πώς να δουλεύουν μεταξύ τους'.
''Είναι μία ολόκληρη τέχνη αυτό. Δε θα χρειαζόταν καν στην Ελλάδα να το συζητάμε, θα έπρεπε να είχε ενσωματωθεί στην εκπαιδευτική διαδικασία, αν δεν είχαμε τέτοια καταδίκη με την παπαγαλία, εδώ και τόσα χρόνια'', λέει, ενώ απορρίπτει τις παλαιού τύπου επιμορφώσεις εκπαιδευτικών, ''οι οποίες κόστισαν δισεκατομμύρια και πήγαν όλες πεταμένες''.
"Τα κακά βιβλία"
Μήπως, όμως, για τα... μπερδεμένα ελληνικά των μαθητών φταίνε τα σχολικά βιβλία; ''Τα βιβλία μπορεί να είναι καλά, ή κακά, ή μεσαία'', παραδέχεται ο πρόεδρος του ΚΕΓ, επισημαίνοντας όμως, ότι σήμερα ο καθηγητής ή μαθητής έχει πρόσβαση σε ολόκληρο το ψηφιακό σύμπαν των σχολικών βιβλίων, όπου μπορεί να κάνει έρευνα, να εντοπίζει ό,τι είναι στραβό, να συνθέτει κομμάτια της ύλης από εγχειρίδια όλων των τάξεων, να αντλεί ό,τι του χρειάζεται.
''Πρέπει να απομακρυνθούμε λίγο από την έννοια του, να φτιάξω το καλύτερο βιβλίο, γιατί δεν είναι έτσι. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να προηγηθούν άλλα πράγματα. Το πρώτο είναι ο στόχος και οι αρχές του εκπαιδευτικού σου μοντέλου. Με βάση αυτό φτιάχνεις το πρόγραμμα σπουδών του μαθήματος, με βάση αυτές τις αρχές. Κατόπιν φτιάχνεις τα βιβλία, που να ανταποκρίνονται σ' αυτά τα προγράμματα σπουδών, με βάση αυτά μετά φτιάχνεις ένα είδος βιβλίου του δασκάλου, όπου ο δάσκαλος έχει περισσότερα υλικά. Με βάση αυτά φτιάχνεις τις αρχές αξιολόγησης. Πώς θα κρίνω το μάθημα; Με αυτό, με εκείνο, με το άλλο το κριτήριο. Κι όταν τελειώσεις όλα αυτά, τότε βλέπεις πού κολλάει το βιβλίο. Τώρα εμείς τι κάνουμε; Αφήνουμε όλα τα άλλα, λέμε μεγάλα λόγια για τα προγράμματα σπουδών, μετά πηγαίνουμε και φτιάχνουμε ένα βιβλίο'', αναφέρει ο κ.Καζάζης.
"Ξεπερασμένα τα σχολεία της ομογένειας"
Ξεχωριστό κεφάλαιο συνιστά για το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας η ελληνόγλωσση εκπαίδευση, που παρέχεται στις κοινότητες των απόδημων Ελλήνων. Τα θέματα που σχετίζονται με το επίπεδο της διδασκαλίας και της ελληνομάθειας των παιδιών τίθενται σήμερα πιο πιεστικά, λόγω των κυμάτων μετανάστευσης Ελλήνων σε χώρες, όπως η Γερμανία.
Στρατηγικός στόχος των υπουργείων Εξωτερικών και Παιδείας, τον οποίο καλείται να υλοποιήσει το ΚΕΓ, είναι η πιστοποίηση όλων των καθηγητών, που διδάσκουν την ελληνική στα ομογενειακά σχολεία, ώστε ''να μη μείνει ούτε ένας, που να μην ξέρει πώς διδάσκεται η ελληνική, με αυτόν τον ιδιαίτερο, τον πολύ ιδιαίτερο τρόπο''.
Ο κ.Καζάζης εκτιμά, πάντως, ότι ''τα σχολεία του ελληνικού κράτους, που είναι στην Ευρώπη, είχαν πάντοτε ένα πρόβλημα''. ''Υπάρχουν αμιγή, δίγλωσσα σχολεία και υπάρχουν και ΤΕΓ ή τα εντεταγμένα. Όλες αυτές οι μορφές σχολείων διέγραψαν, φοβούμαι, έναν κύκλο χρησιμότητάς τους ιστορικά, είναι εξαντλημένες, αλλά και η αδυναμία του ελληνικού κράτους να στέλνει τους αριθμούς φιλολόγων, που χρειάζονται, για να ενισχύσει τα σχολεία αυτά, επιδεινώνει ακόμη περισσότερο το πρόβλημα'', σημειώνει.
''Θα έλεγα, χωρίς να θέλω να επέμβουμε στα curricula, με τα οποία διδάσκονται, ότι μπορούμε και έχουμε το χρέος, ίσως, να ελέγχουμε μέσω ενός ανεξάρτητου φορέα, όπως το Κέντρο Ελληνικό Γλώσσας, το τελικό προϊόν, που βγαίνει από εκεί, με την έννοια να πιστοποιούμε κάθε δύο χρόνια, στο τέλος της δεύτερης χρονιάς (β' δημοτικού, δ' δημοτικού, στ' δημοτικού κ.ο.κ.) το επίπεδο ελληνομάθειας των παιδιών, σύμφωνα με τα standards της ΕΕ, τα οποία ακολουθεί το ΚΕΓ, μοιράζοντας τα επίπεδα της ελληνομάθειας στα επίπεδα Α1, Α2, Β1, Β2, Γ1, Γ2'', προτείνει ο κ.Καζάζης.
Με τον τρόπο αυτό, όπως διευκρινίζει, στο τέλος ο μαθητής θα έχει ένα αξιοζήλευτο επίπεδο ελληνομάθειας και με βάση αυτό όποιος θέλει να φοιτήσει στα ελληνικά πανεπιστήμια θα μπορεί άνετα να το κάνει, ''αντίθετα με ό,τι συμβαίνει σήμερα, να τους δίνουμε ένα ποσοστό, να έρχονται στην Ελλάδα και ύστερα από λίγους μήνες να τα εγκαταλείπουν, γιατί δεν καταλαβαίνουν τη γλώσσα στο επίπεδο, που τη ζητά το Πανεπιστήμιο, άρα δε μπορούν να κάνουν σπουδές''.
«Εκδήλωση για τα 20χρονα του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας»
Το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (ΚΕΓ) είναι ερευνητικό ίδρυμα, που εποπτεύεται από το Υπουργείο Παιδείας και αποτελώντας το Εθνικό Ίδρυμα για τη Γλώσσα, συμμετέχει στις εργασίες της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Εθνικών Ιδρυμάτων για τη Γλώσσα (EFNIL). Είναι ο επίσημος φορέας χορήγησης των κρατικών πιστοποιητικών ελληνομάθειας, λειτουργώντας 150 εξεταστικά κέντρα σε όλο τον κόσμο.
Το Κέντρο απαρτίζουν τέσσερα επιστημονικά τμήματα και συγκεκριμένα της Λεξικογραφίας, της Γλωσσολογίας, της Στήριξης και Προβολής της ελληνικής Γλώσσας και της Γλώσσας & Λογοτεχνίας.
Βασικό αντικείμενο του Κέντρου είναι η στήριξη και προώθηση της ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας, εντός και εκτός Ελλάδας, και η ενίσχυση των διδασκόντων της μέσα από μια σειρά από δράσεις και εκδόσεις. Είναι από τα πρώτα ιδρύματα που δραστηριοποιήθηκαν συστηματικά στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στον χώρο της εκπαίδευσης.
Με αφορμή τη συμπλήρωση 20 χρόνων λειτουργίας του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας θα πραγματοποιηθεί εορταστική εκδήλωση στο Δημοτικό Θέατρο Καλαμαριάς «Μελίνα Μερκούρη», αύριο Τετάρτη, στις 7 μ.μ. Η εκδήλωση που διοργανώνεται από τον Δήμο Καλαμαριάς και την αντιδημαρχία Παιδείας σε συνεργασία με το ΚΕΓ, θα πλαισιωθεί μουσικά από τη Φιλαρμονική Ορχήστρα και τη Χορωδία του Δήμου Καλαμαριάς. Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη.