ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΛΑΪΚΙΣΜΟΣ

ΤΑΚΗΣ ΜΑΧΑΙΡΑΣ Ο Ι.Ν.Θεοδωρακόπουλος σε ένα διεισδυτικό κείμενό του («Επιστροφή στην Ιστορία», περιοδικό «Ευθύνη», τ. 2, 1972), προβαίνε...

ΤΑΚΗΣ ΜΑΧΑΙΡΑΣ
Ο Ι.Ν.Θεοδωρακόπουλος σε ένα διεισδυτικό κείμενό του («Επιστροφή στην Ιστορία», περιοδικό «Ευθύνη», τ. 2, 1972), προβαίνει σε μια καίρια επισήμανση, υπογραμμίζοντας εμφατικά: «Η μάζα είναι το αντίθετο του λαού. Ο λαός είναι συντεταγμένος, έχει τρόπους ζωής και σκέψεως ορισμένους και σχηματισμένους έπειτα από πολλούς εσωτερικούς και εξωτερικούς αγώνες. Ο λαός ζει κυριότατα με την παράδοση, την οποία όμως διαρκώς ανανεώνει και δοκιμάζει. Ο λαός είναι ποιότης και όχι ποσότης, όπως η μάζα. Ο λαός έχει ψυχική και πνευματική ατμόσφαιρα. Αντίθετα η μάζα είναι ασύντακτη, αδιαφοροποίητη και δίχως αυτοσυνείδηση. Η μάζα είναι δημιούργημα και θύμα προπαγάνδας». Ακριβώς σε αυτή την αντιδιαστολή μάζας και λαού, βρίσκεται η κρίσιμη διαφορά ανάμεσα στο λαϊκισμό και στη δημοκρατία. Ο πρώτος, ως απλούστευση και ισοπέδωση της σύνθετης και πολύπλευρης πραγματικότητας, μέσα από εύπεπτη συνθηματολογία και «μανιχαϊστικές» διακρίσεις, βρίσκει πρόσφορο χώρο ανάπτυξης στο «έδαφος» της μάζας. Η δεύτερη, ως αποδοχή της πολυπλοκότητας της ζωής, κατάφαση στο αναπαλλοτρίωτο δικαίωμα διατύπωσης της αντίθετης άποψης, δηλαδή στον απροϋπόθετο διάλογο, και εμπιστοσύνη στην έλλογη και τεκμηριωμένη επιχειρηματολογία, «ζει» και «αναπνέει» μόνο στους ανοιχτούς ορίζοντες και αναπτύσσεται στο «εύκρατο» πεδίο του λαού.
Ακόμη περισσότερο, όπως εύστοχα τονίζει ο Ιταλός στοχαστής Ινιάτσιο Σιλόνε, στο κορυφαίο έργο του «Η Σχολή των Δικτατόρων»: «Η δημοκρατία είναι πολίτευμα πνευματικό για τούτο δεν μπορεί αληθινά να ευδοκιμήσει παρά μονάχα σε λαούς που ζουν και αντικρίζουν τη ζωή πνευματικά … όταν η δημοκρατία χάνει το πνευματικό της έρμα, χάνει την ουσία ης και δεν απομένει παρά μονάχα ως κέλυφος που από στιγμή σε στιγμή, δεν μπορεί, θα συντριβεί, όσο και αν τη στηρίζουν τα κοινά συμφέροντα και οι ευγενικές φιλοδοξίες». Αντίθετα, όπως σημειώνει ο Yves Meny, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και πρ. Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου («Ο Εκφυλισμός της Δημοκρατίας», άρθρο στην εφημερίδα «Le Monde», αναδημοσίευση «Βήμα», 9/6/2002), «ο λαϊκισμός δεν είναι ούτε ιδεολογία ούτε πρόγραμμα, ούτε κόμμα. Είναι ένας εκφυλισμός των δημοκρατικών συστημάτων μας, του οποίου αποτελεί ταυτοχρόνως αποτέλεσμα και αιτία. Γεννιέται όταν η απόσταση ανάμεσα στην πολιτική προσφορά και στη λαϊκή ζήτηση γίνεται πολύ μεγάλη, όταν οι ελίτ αποδεικνύονται ανίκανες να αντιμετωπίσουν κατά μέτωπο τα προβλήματα που εκφράζει η κοινωνία, όταν οι δημοκρατικές ματαιώσεις είναι πολύ μεγάλες».
Αυτός ο συνδυασμός αργόσυρτης αλλά συστηματικής προσπάθειας μετάπλασης του λαού σε μάζα, αφυδάτωσης της δημοκρατίας από κάθε αξιακό-πνευματικό περιεχόμενο και ανικανότητας των ελίτ να αντιμετωπίσουν υπεύθυνα και αποτελεσματικά, απαλλαγμένες από κάθε ιδιοτέλεια και μικροσκοπιμότητα, τα πολλαπλά προβλήματα της Ελληνικής κοινωνίας, βρίσκεται στη βάση της επέλασης του νέου κύματος λαϊκισμού που σαρώνει, δυστυχώς, τη χώρα μας. Και που απειλεί να ολοκληρώσει τις καταστροφικές συνέπειες του παλαιότερου κύματος αριστερόστροφου λαϊκισμού, που έχοντας κατακλύσει επί τρεις τουλάχιστον δεκαετίες την Ελληνική κοινωνία, οδήγησε τον τόπο στο σημερινό κατάντημα. Πριν αυτός ο εκφυλισμός του δημοκρατικού μας συστήματος οδηγήσει στην επιβεβαίωση αυτού που ο Ινιάτσιο Σιλόνε σημείωνε στο προαναφερθέν έργο του, δηλαδή στη διαπίστωση ότι «στους καιρούς μας ο θάνατος της δημοκρατίας είναι συνήθως, μια συγκαλυμμένη αυτοκτονία», όσοι πραγματικά πιστεύουν στη δημοκρατία, οφείλουν να αντιδράσουν. Με τολμηρές πρωτοβουλίες, γενναίες ρήξεις, θαρραλέες και μακρόπνοες μεταρρυθμίσεις, που θα ουσιαστικοποιούν την αναζωογόνηση της δημοκρατίας στη χώρα μας, όχι στα λόγια, αλλά στην πράξη. Τώρα. Αλλιώς «λίγο μετά», θα ‘ναι αργά.