FT: Το φαινόμενο της "πεταλούδας" και η Ελλάδα

Σε μια εκδοχή της «θεωρίας του χάους» άρθρο στους Financial Times εξηγεί πως οι κινήσεις των κεντρικών τραπεζών ανά τον κόσμο επηρεάζουν τ...

Σε μια εκδοχή της «θεωρίας του χάους» άρθρο στους Financial Times εξηγεί πως οι κινήσεις των κεντρικών τραπεζών ανά τον κόσμο επηρεάζουν την Ελλάδα, την ευρωζώνη, σε μια άναρχη παγκόσμια οικονομία
Πόσο κοντά είναι η Fed στην ομαλοποίηση της νομισματικής πολιτικής; Αυτό ήταν το ερώτημα το οποίο προσπάθησε να απαντήσει ο αντιπρόεδρος της κεντρικής τράπεζας Στάνλεϊ Φίσερ, στο Jackson Hole, γράφει ο βασικός αρθρογράφος των Financial Times.
Οπότε πρέπει να αναμένουμε αύξηση των επιτοκίων αυτόν τον μήνα; Για το ζήτημα αυτό μόνο υποθέσεις μπορώ να κάνω και η υπόθεση μου είνα πως δεν θα τα αυξήσει. Ενα άλλα ερώτημα είναι αν η Fed θα έπρεπε να αυξήσει τα επιτόκια αυτόν τον μήνα. Η απάντηση μου είναι και πάλι όχι.
Μια αύξηση αυτή καθαυτή ίσως να μην φαίνεται και τόσο σημαντική. Το παρεμβατικό επιτόκιο της Fed βρίσκεται στο 0,25% από τον Δεκέμβριο του 2008. Είναι αμφίβολο αν μια αύξηση στο 0,5% θα είχε μεγάλη διαφορά. Άλλωστε, το επιτόκιο της Τράπεζας της Αγγλίας βρίσκεται στο 0,5% σε όλη την διάρκεια της κρίσης.
Η διαπίστωση αυτή είναι σωστή αλλά και κοντόφθαλμη.

Οποιαδήποτε αύξηση θα ήταν σημαντική:
Πρώτον, θα καταδείκνυε ότι η Fed πιστεύει ότι η νομισματική πολιτική μπορεί να ομαλοποιηθεί μετά από επτά χρόνια ανάρρωσης από μια παγκόσμια κρίση.
Δεύτερον, θα σηματοδοτούσε την έναρξη του κύκλου σύσφιξης της νομισματικής πολιτικής.
Ένας από τους λόγους που πιστεύω το παραπάνω, είναι ότι με αυτόν τον τρόπο έχει συμπεριφερθεί στο παρελθόν η Fed. Ο τελευταίος κύκλος σύσφιξης ξεκίνησε με επιτόκια 1% τον Ιούνιο του 2004 και κατέληξε με επιτόκια 5,25% δύο χρόνια αργότερα.
Χωρίς καμία αμφιβολία, η έναρξη ενός τέτοιο κύκλου για πρώτη φορά μετά από 11 χρόνια θα είναι μια σημαντική στιγμή. Θα σηματοδοτήσει πολλά περισσότερα από μια άμεση αύξηση των επιτοκίων.
Άγνωστα παραμένουν και ο τελικός προορισμός και η ταχύτητα του ταξιδιού, γιατί η αμερικανική οικονομία δεν συμπεριφέρεται με φυσιολογικό τρόπο. Μετά από επτά χρόνια με μηδενικά επιτόκια, ο πληθωρισμός για τον οποίο προειδοποιούσαν οι επικριτές είναι αόρατος. Αυτό δεν είναι φυσιολογικό.

Για τον ίδιο λόγο, η κατάλληλη χρονική στιγμή για την πρώτη αύξηση παραμένει άγνωστη. Είναι αλήθεια ότι η ανεργία έχει υποχωρήσει στο 5,1% και ο ιδιωτικός τομέας έχει προσθέσει 13,1 εκατομμύρια θέσεις σε 66 μήνες.
Αλλά ο δομικός πληθωρισμός παραμένει σταθερά κάτω από το 2%, με τις προσδοκίες να είναι και αυτές χαμηλές και το ονομαστικό ΑΕΠ αναπτύσσεται σταθερά κοντά στο 4%. Τα νούμερα αυτά δεν δείχνουν μια επείγουσα ανάγκη για σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής. Μια κεντρική τράπεζα που έχει θέσει ως στόχο τον πληθωρισμό δεν είναι υποχρεωμένη από τα στοιχεία να προχωρήσει τώρα.
Μια ευρύτερη οπτική είναι απαραίτητη, ειδικά επειδή η πρώτη αύξηση είναι τόσο σημαντική. Μια απαραίτητη προϋπόθεση για αυτήν την κίνηση είναι η εμπιστοσύνη ότι δεν θα χρειαστεί να αντιστραφεί στο κοντινό μέλλον. Αλλά προς το παρόν είναι αδύνατο να υπάρξει η εμπιστοσύνη αυτή.
Όταν τα επιτόκια είναι στο μηδέν, η πρώτη αύξηση έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία. Θα ήταν καλό να κινηθούν πάνω από το επίπεδο αυτό για να δημιουργεί περιθώρια για ελλιγμούς στο μέλλον.
Αλλά αν η προοπτική της σύσφιξης αποδυνάμωνε την οικονομία, η Fed μπορεί να αναγκαζόταν να κινηθεί χαμηλότερα σε χειρότερες συνθήκες. Όπως έχει υποστηρίξει ο Άντι Χαλντέιν της Τράπεζας της Αγγλίας : «Η ίδια η πράξη της αύξησης της καμπύλης των επιτοκίων θα ενισχύσει τις πιθανότητες μιας ύφεσης».

Συνεπώς, η απόφαση για το πότε πρέπει να αυξηθούν τα επιτόκια πρέπει να αντιμετωπιστεί ως μια απόφαση διαχείρισης κινδύνου με ασύμμετρες αποδόσεις. Αν η Fed καθυστερήσει, ο πληθωρισμός μπορεί να αυξηθεί. Αν η Fed βιαστεί, μπορεί να περιορίσει τα μελλοντικά περιθώρια για ελιγμούς. Δεδομένης της ανόδου του δολαρίου, η οποία αναμένεται να διαρκέσει, αλλά και της πρόσφατης αναταραχής στις αγορές, η απόφαση φαίνεται ξεκάθαρη: πρέπει να υπάρξει μεγαλύτερη εμπιστοσύνη από ότι τώρα για να κρατήσει ο κύκλος σύσφιξης.
Επιπρόσθετα, η αντίληψη ότι μπαίνουμε σε μια εποχή χαμηλών πραγματικών επιτοκίων για την παγκόσμια οικονομία φαίνεται αρκετά πιθανή. Τα γεγονότα στην Κίνα δείχνουν ότι η κατάσταση μπορεί να χειροτερέψει. Στην πραγματικότητα, τα εξαιρετικά χαμηλά αυτά επιτόκια φαίνεται πως είναι τα χαμηλότερα που έχουν καταγραφεί ποτέ. Αλλά αν τα πραγματικά επιτόκια και ο πληθωρισμός παραμείνουν τόσο χαμηλά, θα μείνουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα και τα ονομαστικά επιτόκια.
Ορισμένοι ανησυχούν ότι τα χαμηλά επιτόκια είναι από μια άποψη μη φυσιολογικά. Ο συγγραφέας Γουίλιαμ Κόχαν επιμένει ότι: «Όπως και κάθε εμπόρευμα, η τιμή του δανεισμού χρήματος – τα επιτόκια – πρέπει να καθορίζεται από την προσφορά και την ζήτηση, όχι μέσω χειραγώγησης από ένα μεγαθήριο της αγοράς».
Αλλά το χρήμα δεν είναι όπως κάθε άλλο εμπόρευμα. Είναι κρατικό μονοπώλιο για την δημιουργία του οποίου είναι υπεύθυνη η κεντρική τράπεζα. Η κεντρική τράπεζα καθορίζει τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια.
Οικονομία… καζίνο
Ο κ. Κόχαν δεν είναι μόνος του. Πολλοί άνθρωποι ζητούν εδώ και χρόνια πιο σφιχτή δημοσιονομική πολιτική, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας.
Ορισμένοι εστιάζουν στην ποσοτική χαλάρωση περισσότερο από τα χαμηλά βραχυπρόθεσμα επιτόκια, εκτιμώντας ότι στο τέλος θα οδηγήσει σε υψηλότερο πληθωρισμό. Αλλά η εκτίμηση ότι η επέκταση του ισολογισμού της κεντρικής τράπεζας οδηγεί σε αύξηση των πιστώσεων και της κατανάλωσης είναι λανθασμένη. Ο υποτιθέμενος σύνδεσμος ανάμεσα στα αποθέματα και τον δανεισμό είναι διαχειρίσιμος.
Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών έχει μια πιο σύνθετη αντίληψη. Πιστεύει ότι οι στόχοι της νομισματικής πολιτικής δεν πρέπει να βασίζονται στην πραγματική οικονομία αλλά στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Ως εκ τούτου, κάποιος θα έπρεπε να είναι προετοιμασμένος να ανεχτεί παρατεταμένη κυκλική ανεργία μεσοπρόθεσμα, ώστε να αποτρέψει μια διόγκωση των χρηματοπιστωτικών ρίσκων μακροπρόθεσμα.

Στο σημείο αυτό ανακύπτουν δύο ερωτήματα. Πρώτον γνωρίζει κανείς ποια νομισματική πολιτική θα σταθεροποιούσε το χρηματοπιστωτικό μας καζίνο; Δεύτερον, ποιο είναι το νόημα ενός απορρυθμισμένου χρηματοπιστωτικού συστήματος αν δημιουργεί τόσο σοβαρά διλήμματα ; Αντίθετα, έχει μεγαλύτερο νόημα να το μαντρώσουμε.
Εν συντομία, οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να συνεχίσουν να εστιάζουν στην σταθεροποίηση της πραγματικής οικονομίας, αλλά πρέπει να γίνουν περισσότερα για να περιοριστούν οι υπερβολές στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Εν τω μεταξύ, ως μια κεντρική τράπεζα που έχει σαν στόχο της πολιτικής της τον πληθωρισμό, η Fed δεν έχει σοβαρούς λόγους να αρχίσει τώρα ένα κύκλο σύσφιξης.
Και όταν αρχίσει, τα επιτόκια δεν θα φτάσουν στα προηγούμενα υψηλά. Ο κόσμος μας δεν είναι φυσιολογικός. Ας το πάρουμε απόφαση.