Γ. Λιάνης: Λίγα ακόμα για το "Άξιον Εστί"

Επαναστάσεις που να πέτυχαν ξέρουμε μόνον εκείνες που οι αρχηγοί τους τα έπαιξαν όλα για όλα. Έτσι και ο Μίκης. Έφερε την επανάσταση ...

Επαναστάσεις που να πέτυχαν ξέρουμε μόνον εκείνες που οι αρχηγοί τους τα έπαιξαν όλα για όλα. Έτσι και ο Μίκης. Έφερε την επανάσταση στο ελληνικό τραγούδι και μαζί την Ανάσταση υπερβαίνοντας τους πάντες και τα πάντα. Μελοποίησε ποιητές. Χρησιμοποίησε το μπουζούκι ως κύριο όργανο. Διάλεξε για τις Λειτουργίες του σαν δεσποτικό πρόσωπο τον Γρηγόρη Μπιθικώτση. Ένα λαϊκό παιδί. Μια λαϊκή φωνή. Τη φωνή του εργάτη, του οικοδόμου.
Και με αυτόν δούλεψε. Η αστική υποκρισία εξανέστη. Τι διάολο θέλει το μπουζούκι; Πώς είναι δυνατό να μαγαρίζονται οι Έλληνες ποιητές με αυτό; Και ο Θεοδωράκης απαντούσε:  «Το μαχαίρι σκοτώνει. Αλλά με το μαχαίρι κόβουμε το ψωμί».
Γιατί τα θυμάμαι όλα αυτά; Γιατί στην επικαιρότητα έπεσε σαν κεραυνός η είδηση ότι ο Σάκης Ρουβάς, θα τραγουδήσει το Άξιον Εστί, στις 2 του Μάη, στην πλατεία της Νέας Σμύρνης.
Ε, και λοιπόν τι; Σημαντικά πρόσωπα εξέφρασαν σοβαρές αντιρρήσεις. Πως δεν είναι δυνατόν να πετάμε τα Άγια Δισκοπότηρα στα σκουπίδια. Πώς είναι δυνατόν να αντικατασταθεί η φωνή του Μπιθικώτση; Ο Μίκης ατάραχος, από την οδό Επιφανούς 1, έστειλε το δικό του μήνυμα: «Ο Σάκης Ρουβάς εκφράζει την ελληνική νεολαία. Και θέλω η ελληνική νεολαία να διασταυρωθεί με εμένα, το έργο μου και τους ποιητές μας. Με τον Ελύτη, το Ρίτσο , το Λειβαδίτη και όλους αυτούς».
Οι αντιδράσεις για τον Σάκη Ρουβά μου θυμίζουν τις αντιδράσεις της δεκαετίας του ’60 που προκάλεσε η φωνή του Μπιθικώτση στον Επιτάφιο. Και τότε θεωρούσαν ότι αυτή η φωνή θα μαγάριζε το μεγαλειώδες έργο του Ρίτσου. Δεκατέσσερα τραγούδια έγραψε ο Αϊ Γιάννης ο Ρίτσος αρχικά με 224 στίχους και στη συνέχεια τα’ κανε είκοσι με 324 στίχους.
Η δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά έκαψε τα τελευταία 250 αντίτυπα του Επιταφίου στους Στύλους του Ολυμπίου Διός!! Ο Θεοδωράκης το μελοποίησε το 1958. Τον  Αύγουστο του 1960 ο δίσκος πρωτοκυκλοφόρησε  με την Νανά Μούσχουρη σε ενορχήστρωση Μάνου Χατζιδάκι. Λίγους μήνες αργότερα ο Μίκης πήρε την μεγάλη απόφαση.  Μπιθικώτσης,  Καίτη Θύνη και στο μπουζούκι ο Μανόλης Χιώτης. Που μαλαμάτωσε για πάντα τον Επιτάφιο με το αριστουργηματικό παίξιμό του. Ποια ήταν η διαφορά; Δυτικότροπη η Νανά Μούσχουρη. Ανατολικός ο Μπιθικώτσης. Το θέμα είναι πώς χρησιμοποιεί κανείς το μπουζούκι. Για να εκφράσεις τον πόνο μιας μάνας που κλαίει το σκοτωμένο της αγόρι δε χρειάζονται ρομάντζα και καντάδες. Χρειάζεται μια φωνή ξύλινη σαν του Γρηγόρη να τρυπάει τα κόκκαλα των Ελλήνων και χρειάζεται μια πενιά σαν του Χιώτη να γδέρνει τις καρδιές των Ελλήνων. Έτσι ξεκίνησε η εποποιία,  αρχικά με τον Επιτάφιο και κορυφώθηκε με το Άξιον Εστί και τη Ρωμιοσύνη.  
Έτσι γεννήθηκε το έντεχνο λαϊκό μας τραγούδι.
Μέσα από τέτοιες διαφορές και διχόνοιες. Όλα θρυμματίστηκαν μετά από αυτό. Η ίδια η πρώτη εκτέλεση με την Μούσχουρη, η λυρική και ευρωπαϊκή ενορχήστρωση του Χατζιδάκι πήγαν περίπατο. Και έμεινε για πάντα στους αιώνες των αιώνων το έργο του Μίκη, η φωνή του Γρηγόρη, οι πενιές του Χιώτη.
Ήταν τέτοια επανάσταση που στις ηχογραφήσεις ακόμα και ο ίδιος ο Χιώτης στην αρχή δεν πίστευε τι θα προκύψει κι έλεγε στο αυτί του Μπιθικώτση: «Θα ξεφτιλιστούμε Γρηγόρη».

Ο Θεοδωράκης έγραψε το Άξιον Εστί το 1965. Την ώρα που η χώρα έμπαινε σε δραματική τροχιά.
Την άνοιξη του ’60 στο Παρίσι, πήρε φρεσκοτυπωμένο το Άξιον Εστί που του το είχε στείλει ο Ελύτης. Σπούδαζε τότε. Αλλά ο νόστος τον έφερε γρήγορα πίσω. Το έργο δουλεύτηκε τέσσερα χρόνια και ολοκληρώθηκε το ‘64 σα λαϊκό ορατόριο. Σε τρία μέρη. Η Γένεσις, τα Πάθη και το Δοξαστικόν. Ο Ελύτης όταν τέλειωσε η ηχοληψία στα στούντιο της «ΚΟΛΟΥΜΠΙΑ» συγκινημένος αγκάλιασε τον Μπιθικώτση τον ασπάστηκε και του είπε ότι  «ομόρφυνες το ποίημα».
ΘΥΕΛΛΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΩΝ!
Από την αρχή υπήρχαν αντιδράσεις. Καλοκαίρι του 64 ήταν να παιχτεί στο Ωδείο του Ηρώδου του Αττικού. Στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών. Ώ του ανιέρου θαύματος η Κυβέρνηση της Ενώσεως Κέντρου, δηλαδή του Γεωργίου Παπανδρέου,  απαγόρευσε να παιχθεί το έργο στο Ηρώδειο γιατί θεώρησε την παρουσία του Μπιθικώτση προσβλητική στην ιερότητα του χώρου! Ο Γέρος της Δημοκρατίας παρόλο που είχε βαθιά παιδεία ενήργησε με βιασύνη. Παραχώρησε το Ηρώδειο στον Φρανκ Σινάτρα και στην συνέχεια έγιναν άλλα παρατράγουδα. Ενώ η Διεύθυνση των Αρχαιοτήτων χορήγησε τελικά  την άδεια ο τότε  Υπουργός Παιδείας παρενέβη προσωπικά και ψέλλισε πάλι ότι «το καλλιτεχνικό είδος δεν προσιδιάζει στο αρχαίο θέατρο»!
Ο Μίκης έγινε θηρίο. Ήθελε οπωσδήποτε να συμμετέχει ο Μπιθικώτσης. Του αντιπρότειναν να παίξει στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Με τα χίλια ζόρια δέχθηκε. Αλλά τότε πετάχτηκε ο Ελύτης και άσκησε το δικό του βέτο, αρνούμενος να επιτρέψει να παιχθεί η ποιητική του σύνθεση στο Στάδιο για καθαρά «ηθικούς και αισθητικούς λόγους!»  Και οι δύο απεχώρησαν από το Φεστιβάλ Αθηνών.
Η πρώτη λοιπόν εκτέλεση έγινε στις 21 Οκτώβρη 1964 στο ΡΕΞ. Παπαδόπουλος, Καρνέρης, Μπιθικώτσης, αναγνώστης ο Μάνος Κατράκης και ψάλτης ο Δημήτριεφ. Ήταν όλοι εκεί. Όσοι είχαν γράψει τη χρυσή τους ιστορία στο δίσκο.