Έφυγε από τη ζωή ο Γιασάρ Κεμάλ, "ο Καζαντζάκης της Τουρκίας"

Ο Γιασάρ Κεμάλ, ένας από τους σημαντικότερους Τούρκους συγγραφείς, τα βιβλία του οποίου έχουν μεταφραστεί σε 40 γλώσσες, απεβίωσε σήμερ...

Ο Γιασάρ Κεμάλ, ένας από τους σημαντικότερους Τούρκους συγγραφείς, τα βιβλία του οποίου έχουν μεταφραστεί σε 40 γλώσσες, απεβίωσε σήμερα σε ηλικία 92 ετών.

«Η θλίψη στις καρδιές μας είναι μεγάλη. Η Τουρκία και η ανθρωπότητα έχασαν μια μεγάλη ψυχή», έγραψε ο υπουργός Πολιτισμού της Τουρκίας Ομέρ Τσελίκ στο Twitter.

Ο Κούρδος λογοτέχνης ήρθε στη ζωή σε ένα χωριό της νοτιοανατολικής Τουρκίας το 1923. Οι γονείς του τού έδωσαν το όνομα Κεμάλ Σαντίκ Γκιοκτσελί. Γεννήθηκε μόλις μερικές εβδομάδες πριν ιδρυθεί η Δημοκρατία της Τουρκίας, πάνω στις στάχτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Ο τόπος όπου γεννήθηκε ο Κεμάλ, η Οσμάνιγε, στην εύφορη κοιλάδα Τσουρούκοβα, αποτέλεσε το σκηνικό των περισσότερων έργων του, συμπεριλαμβανομένου και του πιο γνωστού, του μυθιστορήματος Μεμέτ, το γεράκι, με ήρωα έναν έφηβο που υφίσταται τα πάνδεινα στα χέρια ενός τσιφλικά, πριν αποδράσει, ενταχθεί σε μια συμμορία κλεφτών και πάρει εκδίκηση. Ήταν υποψήφιος για βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας το 1973 για το έργο αυτό.

«Κανένας συγγραφέας δεν θα μπορούσε να γίνει μεγάλος μυθιστοριογράφος χωρίς τη δική του Τσουρούκοβα», είχε πει κάποτε ο Κεμάλ.

Όταν ήταν πέντε ετών, ο Γιασάρ Κεμάλ είδε τον πατέρα του να δολοφονείται από ένα ορφανό που είχε υιοθετήσει η οικογένειά του. Η τραγωδία αυτή ήταν η βάση για ένα άλλο μυθιστόρημά του, το έργο Σαλμάν ο μοναχικός, που κυκλοφόρησε το 1980.

Έφηβος ακόμη, ο Κεμάλ εγκατέλειψε το σχολείο και δούλεψε στα κτήματα και σε εργοστάσια, πριν αγοράσει μια γραφομηχανή και αρχίσει να γράφει, αρχικά δημοσιογραφικά κείμενα. Ανάμεσα στους συγγραφείς που τον επηρέασαν περισσότερο ήταν ο Τολστόι, ο Τσέχωφ και ο Σταντάλ. Ασχολήθηκε στο έργο του κυρίως με τη ζωή των καταπιεζόμενων.

Ο εκλιπών ελληνικής καταγωγής Αμερικανός σκηνοθέτης Ελία Καζάν (Ηλίας Καζαντζόγλου, 1909-2003), που είχε γεννηθεί στην Καισάρεια, έλεγε για τον προσωπικό του φίλο Γιασάρ Κεμάλ ότι «είναι ένας παραμυθάς που ανήκει στην πιο παλιά παράδοση, αυτήν του Ομήρου», καθώς και ότι «δίνει φωνή σε ένα λαό που δεν έχει φωνή».

Άλλοτε ηγετικό στέλεχος ενός μαρξιστικού κόμματος της τουρκικής αριστεράς, ο Γιασάρ Κεμάλ, που είχε χάσει την όραση του δεξιού του ματιού σε ένα ατύχημα με μαχαίρι όταν ήταν ακόμη μικρό παιδί, συνελήφθη επανειλημμένα για την πολιτική του δράση. Το 1995, είχε διωχθεί με την κατηγορία της αυτονομιστικής προπαγάνδας, διότι είχε εκφραστεί υπέρ των Κούρδων αντιφρονούντων, και του επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης με αναστολή. Είχε αντιμετωπίσει πολυάριθμες διώξεις —είχε άλλη μια καταδίκη, μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1971— και έζησε για αρκετά χρόνια πολιτικός εξόριστος στη Σουηδία.

Ο Γιασάρ Κεμάλ είχε εισαχθεί σε νοσοκομείο της Κωνσταντινούπολης από τα μέσα Ιανουαρίου, με αναπνευστικά και καρδιολογικά προβλήματα, σύμφωνα με τουρκικά ΜΜΕ. Η αιτία του θανάτου του ήταν η πολυοργανική ανεπάρκεια λόγω επιπλοκών.

Με ιδιαίτερη, λυρική γραφή, ο Γιασάρ Κεμάλ δημιούργησε ένα δικό του είδος, τα «μυθιστορήματα του χωριού». Η οπτική του γωνία ήταν κυρίως αυτή των ανθρώπων της επαρχίας: στεκόταν συχνά στις καταστροφές που αντιμετώπιζαν, τόσο τις φυσικές καταστροφές, όσο και εκείνες που προκαλούσε η ανθρώπινη δραστηριότητα.

«Όλη μου τη ζωή το μόνο μου όνειρο ήταν να γράψω λίγο περισσότερο, να γράψω λίγο καλύτερα», είχε δηλώσει ο Κεμάλ το 2012, όταν ολοκλήρωσε το τελευταίο του βιβλίο.

Ο Κεμάλ τιμήθηκε με σημαντικά λογοτεχνικά βραβεία και το όνομά του είχε αναφερθεί πολλές φορές για το Νόμπελ, όμως δεν το έλαβε ποτέ. Ο πρώτος Τούρκος λογοτέχνης στον οποίο απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας έγινε εντέλει ο Ορχάν Παμούκ, το 2006.

Στα ελληνικά κυκλοφορούν αρκετά βιβλία του Γιασάρ Κεμάλ, όπως Ο τσακιτζής (εκδ. Άγρα, 1994), Ο μεσόστυλος (Κέδρος, 1981), Η θυμωμένη θάλασσα (Θεμέλιο, 1995), Φύγανε και τα πουλιά (Θεμέλιο, 1995), Οι αγάδες του Ακτσάγαζ (Θεμέλιο, 1998) και Η ιστορία ενός νησιού: Ο ξεριζωμός (Θεμέλιο, 1999).