Ο αντισυμβατικός Γ. Βαρουφάκης που έχει εξελιχθεί σε πολιτικό φαινόμενο

Ασκαρδαμυκτί πάει να πει κοιτάζω κάτι χωρίς να ανοιγοκλείνω τα μάτια. Άρα πρόκειται για κάτι που είναι ικανό να παγιδεύσει την προσο...

Ασκαρδαμυκτί πάει να πει κοιτάζω κάτι χωρίς να ανοιγοκλείνω τα μάτια. Άρα πρόκειται για κάτι που είναι ικανό να παγιδεύσει την προσοχή μου τόσο, ώστε να μη θέλω να χάσω την επαφή. Αν το καλοσκεφτεί κανείς είναι μάλλον το ιδανικότερο επίρρημα για να συνοδεύσει το ρήμα «παρακολουθώ», όταν αυτό αναφέρεται στον νέο έλληνα υπουργό Οικονομικών, και στον τρόπο με τον οποίο η διεθνής κοινή γνώμη τον αντιμετωπίζει. Ναι, ο Γιάννης Βαρουφάκης είναι το νεότερο, και με φρενήρεις ρυθμούς αναδυόμενο, πολιτικό είδωλο με το οποίο «έχει έρθει αντιμέτωπη» η ελληνική πραγματικότητα.

Ρεπορτάζ: Νίκη Παπάζογλου

Πάνε περίπου δύο εβδομάδες από τότε που τα ηνία της διακυβέρνησης της χώρας πέρασαν, μετά από χρόνια δικομματισμού, στα χέρια της Ριζοσπαστικής Αριστεράς. Την ίδια στιγμή, το καίριο υπουργείο της Ελλάδας, το υπουργείο Οικονομικών, πέρασε στα χέρια του αντισυμβατικού «Γιάνη» με ένα ν. Έκτοτε ηελληνική κοινή γνώμη θεωρεί πως της χορηγούνται καθημερινά ενέσιμες δόσεις ιδιαιτερότητας, υπερηφάνειας, ανδρείας, ενώ με αφαίμαξη αποφεύγονται η ενδοτικότητα και η δουλοπρέπεια που κατά γενική ομολογία έχει υποστεί ως τώρα. «Μα εγώ δεν ζω γονατιστός είμαι του Βαρουφάκη γιός» είναι μόνο μια από τις συγχαρητήριες αναρτήσεις για την μέχρι τώρα διαπραγματευτική στάση του υπουργού που εντοπίζει κανείς στα κοινωνικά δίκτυα.
Συνάμα, γερή δόση «V for Varoufakis» λαμβάνει και η διεθνής κοινή γνώμη εμπλουτισμένη με καινοτόμες ενδυματολογικές προτάσεις, καινοφανείς οικονομικές συμφωνίες και πικάντικα σχόλια για το νέο αντρικό sex symbol.
Το ποιος είναι ο κύριος Βαρουφάκης το έχουμε ήδη διαβάσει σε μακροσκελή δημοσιεύματα που φρόντισαν να μας ενημερώσουν για όλες τις πτυχές της ζωής του. Σε μια απέριττη περίληψη θα σημειώναμε τα εξής:
Προεκλογικά έχει ζήσει εντός και εκτός Ελλάδας, έχει διδάξει για αρκετά χρόνια σε πανεπιστημιακές αίθουσες, έχει «μπλογκάρει» ατελείωτα, έχει γράψει διάφορα άρθρα για εφημερίδες και περιοδικά, διαδικτυακά και μη, έχει τοποθετηθεί οικονομικά και πολιτικά σε εγχώρια και ξένα τηλεοπτικά δίκτυα, ήδη από την αρχή της καριέρας του, έχει συμμετάσχει σε οικονομικά συνέδρια και πολλά πολλά άλλα.
Μετεκλογικά έχει συναντηθεί με ομολόγους ξένων χωρών καθώς και με τον επικεφαλής του Eurogroup. Ταυτόχρονα έχει αναλάβει, όπως ο ίδιος δήλωσε, «υπουργός οικονομικών μιας χρεοκοπημένης χώρας», έχει διατηρήσει το προσωπικό του στυλ και ύφος και δεν έχει σταματήσει τις παλιές καλές συνήθειες, όπως τα αλλεπάλληλα «τιτιβίσματα». Επίσης, μόλις πρόσφατα, έχει μετατραπεί σε εύγευστο κοκτέιλ και σε εθιστικό video game. Βέβαια εκτός όλων αυτών, στις δύο βδομάδες που έχει έρθει στο προσκήνιο, έχει καταφέρει να «σπάσει τα ταμεία» της δημοφιλίας και της δημοσιότητας, αφού κάθε τι που φέρει το όνομά του, μετατρέπεται σε hot topic, πριν πεις… διαπραγμάτευση. Κι αυτό είναι ίσως το ουσιαστικότερο θέμα που χρίζει διερεύνησης, το θέμα με το οποίο λίγοι έχουν ασχοληθεί.
«Τίς πταίει» λοιπόν για το «φαινόμενο Βαρουφάκης»;
Με δεδομένο πως η Ευρωζώνη αποτελεί τον μεγαλύτερο με διαφορά πιστωτή μας -της οφείλουμε το 60% του χρέους ή 193 δισ. ευρώ- η διαπραγμάτευση του ελληνικού χρέους είναι σίγουρα ένα φλέγον ζήτημα που συγκεντρώνει το παγκόσμιο ενδιαφέρον.
Εξίσου βέβαιο είναι πως ο κ. Βαρουφάκης με το προφίλ του «σήκωσε ανάστημα» στην εκβιαστική συμπεριφορά των (μέχρι τώρα, τουλάχιστον) «ανάλγητων εταίρων» μας – ήταν αυτός που κατ’ όπως φημολογείται πως του διαμήνυσε ο κ. Ντάισελμπλουμ, σκότωσε την «σαθρά δομημένη» τρόικα που είχε μέχρι στιγμής στάση ερευνητή προς το πειραματόζωο της. Ήταν αυτός που πήγε κόντρα στις εμμονές και τα φετίχ των πιστωτών και έκανε έστω την αρχή για ένα νέο «συμβόλαιο»…
Οι κάμερες τον λάτρεψαν, πάνω από δέκα προφίλ στο facebook δημιουργήθηκαν στο όνομά του από «βαρουφακικούς» , tumblr (blog που ακολουθεί κατά πόδας διάσημα πρόσωπα) αναπτύχθηκε εν μια… Τετάρτη, συντάκτριες ξένων μέσων τον σκιαγράφησαν με ροζ αποχρώσεις, την ίδια στιγμή που η εφημερίδα Telegraph δημοσίευε πως οι Βρετανοί αναζητούν διακαώς τον δικό τους Varoufakis (Britain is crying out for a politician who looks like Yanis Varoufakis). Ούτε η Ντόροθι Κινγκ, βρετανή αρχαιολόγος και μπλόγκερ, δεν μπόρεσε να αντισταθεί στην γοητεία του «ροκ σταρ» Γιάννη. Ακόμα και κατά την επίσκεψή του στην «εχθρική κι αδιάλλακτη» Γερμανία οπαδοί του Dielinkie τον υποδέχτηκαν με σημαίες και επιφωνήματα.
Ακρότητες βέβαια υπήρξαν κι από την αντίπερα όχθη, που τον κατηγόρησε εντονότατα για το «ανεπίσημο στυλάκι» του, και ειδικά την ημέρα που διάβηκε την Ντάουνινγκ Στριτ. Τα χαρακτηριστικά λόγια ενός από τα δημοσιεύματα που καταφέρθηκαν εναντίον του ήταν : «[..] που φορούσε ένα λαμπερό γαλάζιο πουκάμισο, κατάλληλο για το Wetherspoons (σ.σ. αγγλική παμπ), και ένα παλτό έμπορου ναρκωτικών από τις αρχές της δεκαετίας του “90. Το ξυρισμένο κεφάλι, η στάση πορτιέρη με τα ανοιχτά πόδια και τα χέρια στην τσέπη και το άνετο χαμόγελο τόνιζαν περισσότερο την εμφάνιση αυτή» ενώ συνέχιζε «Το γεγονός ότι η ιδιοσυγκρασία του δεν πλησίασε καν τη συντηρητική επιλογή τους, πρέπει να ερμηνευθεί τουλάχιστον ως αυτοπεποίθηση.[…]όποιος δεν βρίσκει την ενδυματολογική επιλογή του αταίριαστη και άτοπη για την περίσταση λέει ψέματα»(Guardian). Ο αχός ήταν τέτοιος που η σύζυγος του υπουργού έσπευσε να εξηγήσει «του είχαν κλέψει την βαλίστα στο αεροδρόμιο»…
Υπέρ ή κατά, επί ή από – δοκιμάζοντας, ο «Γιάνης» σίγουρα απασχολεί. Γιατί απασχολεί, για πόσο θα απασχολεί και κατά πόσο αυτό διευκολύνει ή δυσχεραίνει τις διαπραγματεύσεις όμως, είναι ένα άλλο ζήτημα που πρέπει να απαντηθεί. Για την απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτήματα, το απευθύνθηκε στους ειδικούς της επικοινωνίας της ψυχολογίας και της θεωρίας των θεσμών.
«Ο Βαρουφάκης επιδιώκει να διαχωρίσει την θέση του από το πολιτικό κατεστημένο»
Αγνή Μαριακάκη – Οργανισμική Ψυχολόγος
Όντως ο Γιάννης Βαρουφάκης αποτελεί ένα πολιτικό φαινόμενο, και δε θεωρώ ότι τον συμβουλεύουν image makers ή πολιτικοί σύμβουλοι. Ίσα ίσα που θεωρώ ότι επιδιώκει να κάνει τα ακριβώς αντίθετα από αυτά που θα είχαν να του προτείνουν.
Αυτό που οδηγεί τις επιλογές του είναι πιστεύω το ότι δεν υπήρξε ποτέ «πολιτικός καριέρας». Δεν διετέλεσε ποτέ βουλευτής, δεν επεδίωξε ποτέ να μαζέψει ψήφους, δεν έκανε καν τον κλασικό προεκλογικό αγώνα, παρά βασίστηκε στον οικονομικό του λόγο, στα γραπτά, τα κείμενα και τα βιβλία του, στο blog του. Το 90% των υπουργών σήμερα στις χώρες της Ευρώπης έχει μια μακρά θητεία στα βουλευτικά έδρανα. Η αναγνώριση που τους οδήγησε στην κορυφή του κόμματός τους και στις υψηλότερες κυβερνητικές θέσεις, ήταν η ικανότητά τους να ελίσσονται σε πολλαπλές σκακιέρες, να ακολουθούν τους αποδεκτούς κανόνες, να υιοθετούν τους οικείους κώδικες, και να συντάσσονται έξυπνα και με τους ψηφοφόρους τους και με τους κομματικούς ηγέτες.
Σε ό,τι αφορά όμως τον κ. Βαρουφάκη, υπάρχουν δύο στοιχεία που κάνουν τη διαφορά στο πώς αυτός λειτουργεί.
Αρχικά θεωρώ ότι ο ίδιος δεν έχει υιοθετήσει καμιά στιγμή μέχρι τώρα την ταυτότητα του πολιτικού, κι ας είναι Υπουργός Οικονομικών. Δεν λειτουργεί με πυξίδα του ένα πολιτικό αισθητήριο και με στόχο του μια πολιτική καριέρα. Τον κινεί αυτό που πάντα τον ενδιέφερε περισσότερο…η οικονομική σκέψη και θεωρία, και η μοναδική δυνατότητα που έχει σε αυτή τη συγκυρία να πιέσει ώστε όλες αυτές οι υποθέσεις εργασίας που υποστηρίζει εδώ και χρόνια στα γραπτά του, να δοκιμαστούν και να κάνουν τη διαφορά. Το κίνητρό του είναι να επιβεβαιωθεί σαν οικονομολόγος, και να έχει μια θετική επιρροή στη χώρα σαν τέτοιος! Μέσα από τα οικονομικά γραπτά του έγινε επώνυμος αρκετά πριν γίνει πολιτικός και αυτό κάνει τεράστια διαφορά.
Επίσης όμως , ο κ. Βαρουφάκης δεν έχει τίποτα να χάσει. Αν δεν τα καταφέρει, τουλάχιστον προσπάθησε. Αυτό που διακυβεύει είναι το προσωπικό του στοίχημα. Οι βλέψεις του δεν είναι στενά πολιτικές, ώστε να φοβάται μην χάσει την μελλοντική του πολιτική προοπτική. Το χειρότερο που μπορεί να του συμβεί είναι να γυρίσει πίσω στην ακαδημαϊκή του καριέρα, και τα αγγλόφωνα πανεπιστήμια θα κονταροχτυπηθούν για το ποιο θα τον εξασφαλίσει, όπως γίνεται κλασικά με τους πρώην γνωστούς και διάσημους πολιτικούς. Μέχρι και ο Γιώργος Παπανδρέου είναι περιζήτητος για διαλέξεις σε Αμερικάνικα πανεπιστήμια. Το χειρότερο που μπορεί να του συμβεί είναι μια έδρα σε ένα πανεπιστήμιο του εξωτερικού, και ένα ακόμα βιβλίο υπό έκδοση.
Έτσι λοιπόν, ο Βαρουφάκης επιδιώκει απόλυτα να διαχωρίσει τη θέση του από τους κλασικούς πολιτικούς, να ορίσει σημειολογικά την εναντίωσή του με το «πολιτικό κατεστημένο». Θέλει να διατηρήσει την ταυτότητα ενός «ελεύθερου ακαδημαϊκού» που κάνει μια πολιτική δουλειά. Μπορεί να μεταβάλει στα σημεία την πολιτική ρητορική του, αλλά κάνοντας μια υπόθεση εργασίας πιστεύω πως δεν θα θελήσει να μεταβάλει την προσωπική του αφήγηση και το στίγμα που τον διαφοροποιεί. Ίσα ίσα που θα επιδιώξει με κάθε τρόπο να τραβήξει τη διαχωριστική γραμμή που τον ξεχωρίζει όσο πιο ξεκάθαρα γίνεται. Ίσως και να είναι ο δικό του τρόπος για να δεσμεύσει τον εαυτό του στην αρχική του πρόθεση όπως την έχει και ανοιχτά δηλώσει: να παραμείνει «πρόσφυγας ορισμένου χρόνου στην πολιτική, με τελικό στόχο τον νόστο πίσω στην οικονομική θεωρία».
«Για τον μέσο πολίτη μετράει πολύ περισσότερο η εικόνα, οι αφορισμοί και οι ατάκες»
Αριστείδης Χατζής, Αν. Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών
Ο κ. Αριστείδης Χατζής, Αν. Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών στο Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας & Θεωρίας της Επιστήμης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών επισημαίνει αρχικά πως «η εμφάνιση του Γιάννη Βαρουφάκη είναι ανάλογη με εκείνη των υπολοίπων μελών της Κυβέρνησης και του πρωθυπουργού. Η κυβέρνηση θέλει να δώσει ένα συγκεκριμένο στίγμα αντισυμβατικότητας και ριζοσπαστισμού. Το κάνει και με την ενδυμασία των μελών της. Προς το παρόν προκαλεί το ενδιαφέρον γιατί είναι κάτι αξιοπερίεργο και δεν ταιριάζει στα στερεότυπα εχθρών και φίλων. Σύντομα το ενδυματολογικό δεν θα προκαλεί το ίδιο ενδιαφέρον. Τα θέματα ουσίας θα το ξεπεράσουν».
Σύμφωνα με τον κ. Χατζή το «Βαρουφάκης phenomenon» είναι αποκύημα της κρίσης και της ανάγκης των πολιτών να πιστέψουν σε ένα καλύτερο αύριο, είναι αποτέλεσμα ενός καλού προσωπικού makreting και ενός προφίλ διαφορετικoύ απ” όσα έχουμε συνηθίσει και φυσικά μέρος της δημοφιλίας του οφείλεται εν μέρει και στο καίριο υπουργείο που έχει αναλάβει. Είναι ένας δημοφιλής οικονομολόγος γιατί καταρχήν διακηρύσσειαπό την αρχή της κρίσης ότι θα πρέπει να συγκρουστούμε με τους εταίρους μας ή τουλάχιστον να διαπραγματευτούμε σκληρά. Για τον μέσο πολίτη που δεν αντιλαμβάνεται τους κινδύνους και δεν πολυκαταλαβαίνει τις λεπτομέρειες της διαπραγμάτευσης, μετράει πολύ περισσότερο η εικόνα, οι αφορισμοί και οι ατάκες. Αλλά και αυτά έχουν ημερομηνία λήξης αν δεν οδηγήσουν σε απτά αποτελέσματα.
Είναι κάτι το αξιοπερίεργο. Θα πάρει κι αυτό τα λεπτά δημοσιότητας που του αναλογούν, μέχρι να αντικατασταθεί από το επόμενο αξιοπερίεργο. Η άκρατη δημοφιλία άλλωστε σίγουρα δεν διευκολύνει τις διαπραγματεύσεις. Δημιουργεί επιπλέον εμπόδια καθώς ενισχύει στερεότυπα για την Ελλάδα και αυξάνει τη διεθνή αβεβαιότητα για τις προθέσεις της νέας κυβέρνησης.
Είναι βέβαιο πως το «φαινόμενο» θα σβήσει όταν πέσουν τα φώτα της διαπραγμάτευσης. Καταρχήν γιατί θα υπάρξει οπωσδήποτε συμβιβασμός – άρα υποχώρηση και των δύο μερών. Η δική μας υποχώρηση θα είναι βέβαια μεγαλύτερη γιατί η διαπραγματευτική δύναμη είναι άνιση. Όμως η τελική συμφωνία μπορεί να είναι αμοιβαίως επωφελής. Μόλις επισφραγιστεί η όλη ενδυματολογική συζήτηση θα ξεθωριάσει…
«Η περίπτωση λοιπόν του κ. Βαρουφάκη προσφέρεται για ειδησεογραφικό περιεχόμενο»!
Μάνος Σιφονιός – Επικοινωνιολόγος
«Η αλήθεια είναι πως ο κύριος Βαρουφάκης έχει κερδίσει τις εντυπώσεις γιατί είναι κάτι διαφορετικό και ίσως και γιατί αυτό το διαφορετικό το είχαμε ανάγκη περισσότερο από ότι το έχουμε συνήθως ως ανθρώπινη φύση» σημειώνει ο κ. Μάνος Σιφονιός, επικοινωνιολόγος, συγγραφέας και γενικός διευθυντής της Run Communications .
«Αύξησε δραστικά την δημοφιλία του καθώς φαίνεται να είναι ένας φορέας υπερηφάνειας, και μιας «άλλης γλώσσας» απέναντι στους εξωγενείς παράγοντες. Σημείο των καιρών ήταν άλλωστε η καταπιεσμένη έκφραση του Έλληνα όσον αφορά τον πατριωτισμό του γι’ αυτό και εκτιμήθηκε η στάση του.
Για να ερμηνεύσουμε όμως την δημοφιλία του πρέπει να ανατρέξουμε λίγο και στην λογική του τι είναι είδηση. Είδηση είναι το διαφορετικό. Η περίπτωση λοιπόν του κ. Βαρουφάκη προσφέρεται για ειδησεογραφικό περιεχόμενο! Κι όχι επειδή κάποιος αποφάσισε να φορέσει ανάποδα τα ρούχα του ή να βγει γυμνός στους δρόμους. Έχουμε έναν άνθρωπο που εκ της θέσης του και της στάσης του είναι εντυπωσιακός , τα ίδια φορούσε και τα ίδια έλεγε και πριν εκλεγεί, τα ίδια λέει και τα ίδια φοράει και τώρα, άρα προσφέρει ειδησεογραφικό περιεχόμενο διαφορετικό χωρίς να είναι παραβατικό. Ταυτόχρονα είναι και η ίδια η διαπραγμάτευση σπουδαία άρα το ειδησεογραφικό περιεχόμενο είναι εγγυημένο.
Αναρωτιέμαι μερικές φορές βέβαια, κατά πόσο εάν αυτό που συμβαίνει είναι συνειδητή επιλογή από την πλευρά του ή είναι κάτι που βγαίνει από αδράνεια. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο Γιάννης Βαρουφάκης, είναι πρωτίστως καθηγητής , μια αυτόνομη δηλαδή προσωπικότητα. Πολιτικός γίνεται από την στιγμή που εκτίθεται στην ψήφο και εκλέγεται και εδώ μπορούμε να χαιρετήσουμε μια στάση ανθρώπου που δεν συμβιβάζεται. Ο αντίλογος από την άλλη θα υπαγόρευε πως αφού πρέπει να μπει στο καλούπι είναι αναγκασμένος να προσθέσει στοιχεία στην συμπεριφορά του. Σκεφτείτε πως αν άλλαζε, εύκολα θα μπορούσε κάποιος να τον ρωτήσει γιατί «γραβατώθηκε», ενώ κάποιος άλλος θα επιχειρηματολογούσε υπέρ της αλλαγής, κρίνοντας πως αντιμετωπίζει σωστά το ρόλο του και ενδύεται την σοβαρότητα που αρμόζει της θέσης του.
Αν και ισχύσει το αισιόδοξο σενάριο, μπορεί να περνάμε και σε ένα άλλο trend, να συμβολοποιείται κάτι το πιο απλό. Πως ο Παπανδρέου φορούσε ζιβάγκο, δεν το επέλεξε για να διαφέρει, το φορούσε και πριν.
Το σίγουρο είναι πάντως πως έχει ταράξει τα νερά. Ξέρετε οι άνθρωποι κάνουν πράγματα που επιθυμούν και για να τα επιθυμήσουν πρέπει πρώτα να τα προσέξουν. Όταν προσπαθείς να κάνεις κάτι εκτός συνήθους διαδικασίας, εκτός πρωτοκόλλου, μπορεί να είναι λειτουργικά χρήσιμο να σε προσέξουν ώστε στο τέλος να κάνουν κάτι. Συνεπώς αν στην θέση του κ. Βαρουφάκη ήταν κάποιος άλλος με ρόλο «απλού λογιστή» μπορεί στις δεδομένες περιστάσεις να μην ήταν τόσο αποτελεσματικός.
Βέβαια όταν ταράζεις τα νερά με διαφορετικό τρόπο είναι περίεργα τα όρια. Και στην δική μας περίπτωση φλερτάραμε λίγο με τα όρια γι’ αυτό υπήρξαν και αρνητικοί και υπερβολικά θετικοί χαρακτηρισμοί. Αν σκεφτεί κανείς τα περισσότερα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, είναι χωρίς γραβάτα, απλά στην δική του προσωπικότητα γίνεται πιο έντονο. Κι εδώ γεννάται το ερώτημα μήπως αρκούσε η έλλειψη γραβάτας ως μια συμβολική διάσταση του «εμείς θα πολιτευτούμε διαφορετικά»;
Εν τέλει βέβαια ο άνθρωπος Γιάννης Βαρουφάκης, πρέπει να κριθεί από τα αποτελέσματα που θα φέρει επί των διαπραγματεύσεων.
Αν κάποιος μου επέβαλε να το αξιολογήσω επαγγελματικά, θα αποφαινόμουν να συνεχιστεί αυτή η πρακτική. Δεν αισθανόμαστε λίγο καλύτερα; Νομίζω πως ναι, άρα κάνει καλό. Η όλη στάση του λοιπόν είναι αποτελεσματική επικοινωνιακά, τώρα το αν θα τροφοδοτήσει την πραγματικότητα, μπορεί και να το κάνει, αλλά θα το δείξει η ιστορία. Από εκεί και πέρα είναι θέμα στρατηγικής στους αριθμούς»…

Πηγή: www.newsbeast.gr