Ψέματα και αλήθειες για τον κίνδυνο αναλήψεων από τα ATM

Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, κ. Μάριο Ντράγκι, τον περασμένο Οκτώβριο, με την ολοκλήρωση των stress tests, είν...

Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, κ. Μάριο Ντράγκι, τον περασμένο Οκτώβριο, με την ολοκλήρωση των stress tests, είναι αλήθεια ότι έκανε τις 128 μεγαλύτερες ευρωπαϊκές τράπεζες πολύ περισσότερο ανθεκτικές, αλλά δεν τις έκανε και... αθάνατες.

Όσο, δε, για τις τέσσερις συστημικές ελληνικές τράπεζες, τα όρια της αντοχής τους θεμελιώνονται σε τέσσερις πυλώνες:

- Στα ομόλογα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), με τα οποία έχουν προικιστεί μέσω της ανακεφαλαιοποίησής τους.

- Στους τίτλους και τις εγγυήσεις του ελληνικού Δημοσίου, τους οποίους αγοράζουν και χρησιμοποιούν ως εγγύηση για την απορρόφηση ρευστότητας από την ΕΚΤ.

- Στα κεφάλαια από τον ELA (έκτακτη παροχή ρευστότητας), που είναι έκτακτη χρηματοδότηση από την Τράπεζα της Ελλάδος, με επιτόκιο υψηλότερο από εκείνο που παρέχει ρευστότητα η ΕΚΤ.

- Στις καταθέσεις, που αυξομειώνονται σε συνάρτηση με την αυξομείωση του ΑΕΠ και την εμπιστοσύνη των καταθετών τους.

Έτσι, το μεγάλο ερώτημα για τους καταθέτες και την... ικανότητα των ATMs να ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους για αναλήψεις είναι σχεδόν σε απόλυτο βαθμό εξαρτημένο από την τύχη αυτών των τεσσάρων πυλώνων.
Στην Ελλάδα, όμως, υπάρχει και ένας πέμπτος παράγοντας που επηρεάζει την «ικανότητα» αυτή.

Η διαδρομή του χρήματος

Είναι η «ταμειακή επάρκεια», η οποία εμπλέκεται με τους τρεις πυλώνες που προαναφέρθηκαν και το δημόσιο χρέος. Ας δούμε, όμως, τη διαδρομή του χρήματος από τους τέσσερις πυλώνες μέχρι να φτάσει στα ATMs.

- Τα ομόλογα EFSF, που έχουν καταλήξει μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας στα τραπεζικά θησαυροφυλάκια, είναι το πολυτιμότερο κομμάτι τους, καθώς η βαθμολόγησή τους στις διεθνείς αγορές είναι η υψηλότερη παγκοσμίως. Που σημαίνει ότι, όταν αυτά χρησιμοποιούνται από τις τράπεζες ως εγγύηση για να πάρουν χρήματα από την ΕΚΤ, αυτά που παίρνουν είναι όσα και η ονομαστική αξία των ομολόγων. Πόσα διαθέτουν τώρα; Υπολογίζεται ότι οι τέσσερις συστημικές τράπεζες διαθέτουν ακόμα περί τα 10-12 δισ. ευρώ σε ομόλογα EFSF. Σ΄ αυτά θα πρέπει να προσθέσει κανείς άλλα 11,2 δισ. ευρώ σε ομόλογα EFSF που διαθέτει το ΤΧΣ και τα οποία παραμένουν δεσμευμένα για τη στήριξη του τραπεζικού συστήματος μέχρι να «μετακομίσουν» στην πιστωτική γραμμή του ECCL, όταν αυτό αποφασιστεί.

- Οι τίτλοι (ομόλογα και έντοκα γραμμάτια) και οι εγγυήσεις του ελληνικού Δημοσίου προς το παρόν και στη βάση της απόφασης της ΕΚΤ (22/3/2013) παραμένουν –όπως και όλων των άλλων κρατών της Ευρωζώνης– ως αποδεκτά ενέχυρα για την άντληση ρευστότητας με αυξημένη πραγματική αξία (μετά τη μείωση του «κουρέματος» της ονομαστικής τους αξίας τον Νοέμβριο) μέχρι την 1η Μαρτίου του 2015. Πριν από αυτή την ημερομηνία, η ΕΚΤ θα έχει βγάλει νέα απόφαση, με την οποία θα ορίζει το πώς θα δέχεται ή όχι τα κρατικά «χαρτιά» για εγγύηση παροχής ρευστότητας στις τράπεζες. Προς το παρόν, πάντως, η ΕΚΤ τα δέχεται και όσα εξ αυτών λήγουν τα πληρώνεται στο 100% της ονομαστικής τους αξίας.

- Σε όλες τις «γκρίζες» χρονικά περιόδους της τελευταίας τετραετίας, η ΤτΕ χρηματοδότησε τις ελληνικές τράπεζες μέσω του ELA, αλλά σήμερα η χρηματοδότηση αυτή έχει σχεδόν μηδενιστεί, γιατί καμία τράπεζα δεν θέλει να δανείζεται από την ΤτΕ με 3,5%, όταν μπορεί να παίρνει λεφτά από την ΕΚΤ με 0,05%. Αυτό το «εργαλείο» χρηματοδότησης είναι βραχυπρόθεσμο και ακριβό, το ύψος του, δε, συναποφασίζεται μεταξύ της ΤτΕ και της ΕΚΤ.
- Οι καταθέσεις προς το παρόν είναι κατά τι πάνω από τα 160 δισ. ευρώ. Αλλά αυτό δεν σημαίνει και πολλά, γιατί το μεγαλύτερο μέρος αυτών των καταθέσεων έχει μετατραπεί σε δάνεια, των οποίων μεγάλο μέρος δεν εξυπηρετείται, και σε έντοκα γραμμάτια, τα οποία «ανακυκλώνονται» από το Δημόσιο χωρίς να προσθέτουν «ρευστό» στις τράπεζες πέραν των τόκων.

Με άλλα λόγια, η χρηματοδότηση των ATMs έχει δύο βασικές και ασφαλείς «πηγές», την ΕΚΤ και το EFSF, με λύση ανάγκης την ΤτΕ μέσω του ELA για τις... δύσκολες μέρες.

Το ταμειακό πρόβλημα και το... μεγάλο ΑΤΜ

Η εικόνα, όμως, δεν ολοκληρώνεται εκεί. Το ελληνικό Δημόσιο, λόγω της κατάστασης που έχει δημιουργηθεί με το δημόσιο χρέος, για να καλύπτει τις ανάγκες του, καταφεύγει στην «απορρόφηση» ρευστότητας από κάθε διαθέσιμη «πηγή», όσο καθυστερούν οι «δόσεις» από το πρόγραμμα του EFSF και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Αυτό σημαίνει ότι, όσο τα φορολογικά έσοδα δεν μπορούν να καλύψουν τις δαπάνες του, καταφεύγει στις τράπεζες, στο «μεγάλο»... ΑΤΜ, με εκδόσεις εντόκων γραμματίων, και κάνει αναλήψεις πολλών εκατοντάδων εκατ. ευρώ.

Από αυτήν τη διαδικασία πράγματι μπορούν κάποια στιγμή να δημιουργηθούν προβλήματα στα «μικρά» ΑΤΜs, από τα οποία μισθωτοί και καταθέτες κάνουν τις δικές τους μηνιάτικες αναλήψεις.

Οι τράπεζες, όπως έγινε φανερό τις τελευταίες ημέρες, εφοδιάζουν επαρκώς τα ATMs συνεχώς με καινούργια «ατσαλάκωτα» χαρτονομίσματα των 20 και των 50 ευρώ και θα συνεχίσουν να το κάνουν αυτό απρόσκοπτα. Θα το κάνουν όσο διαθέτουν αποδεκτά από την ΕΚΤ κρατικά ομόλογα/έντοκα και ομόλογα του EFSF. Στη συνέχεια, αν παραστεί ανάγκη, θα απευθυνθούν στην ΤτΕ για χρηματοδότηση μέσω του ELA. Το έχουν, άλλωστε, ξανακάνει το 2012, αλλά γνωρίζουν ότι η εξάρτηση από αυτό το «εργαλείο» κοστίζει ακριβά, κάτι που σημαίνει ότι θα είναι δυσχερέστερη και η πρόσβαση σε αυτό είτε από τους καταθέτες είτε, πολύ περισσότερο, από τους δανειολήπτες.