Ιβηρική: Οι Ισπανοί δεν θέλουν οικονομικό πραξικόπημα

Οι Πορτογάλοι βλέπουν ότι, παρά τις καλές εξετάσεις που έδωσαν στην Ευρώπη, τα μέτρα δεν αποδίδουν.   Η έκρηξη στην Ιβηρική είν...

Οι Πορτογάλοι βλέπουν ότι, παρά τις καλές εξετάσεις που έδωσαν στην Ευρώπη, τα μέτρα δεν αποδίδουν.

 

Η έκρηξη στην Ιβηρική είναι διπλή, αλλά η αιτία είναι μία. Λέγεται μνημόνιο. Στην Ισπανία δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι πολιόρκησαν στη Μαδρίτη τη Βουλή, που ψήφισε την περασμένη εβδομάδα άλλον έναν προϋπολογισμό σκληρότατης λιτότητας. Στην Πορτογαλία εκατοντάδες χιλιάδες κατέβηκαν στους δρόμους στα μέσα Σεπτεμβρίου στη μαζικότερη διαδήλωση από την πτώση της δικτατορίας το 1974. Ισπανοί και Πορτογάλοι λένε ότι περικοπές, φόροι και δάνεια τους καταδικάζουν στη φτώχεια και στην ανεργία, χωρίς ελπίδα στον ορίζοντα. Φωνάζουν ότι δεν θέλουν ένα οικονομικό πραξικόπημα από πολιτικούς που άλλα έλεγαν πριν και άλλα κάνουν μετά τις εκλογές. Οι Πορτογάλοι, οι «καλοί μαθητές» της τρόικας που εφάρμοσαν επακριβώς όσα τους πρόσταξαν, βλέπουν ότι τα μέτρα δεν απέδωσαν. Και οι Ισπανοί, έτοιμοι να παραδοθούν στις απαιτήσεις των δανειστών, τρέμουν για τα χειρότερα σε μια Ευρώπη που βυθίζεται όλο και περισσότερο στην κρίση.
Εικόνα καταθλιπτικά γνώριμη. Μια χώρα του Νότου της Ευρώπης με υπέρογκο έλλειμμα και χρέος. Θύμα της κερδοσκοπίας των αγορών, είναι στον προθάλαμο ενός προγράμματος σκληρής προσαρμογής. Η οργή γίνεται ποτάμι που ξεσπάει σε δρόμους και πλατείες, έξω από τη Βουλή. Μέσα οι πολιτικοί ψήφισαν ένα πακέτο λιτότητας 39 δισ. ευρώ, σε περικοπές και φόρους. «Κάνουν σαν να έχουν πέσει από άλλον πλανήτη. Κουφοί είναι; Δεν μας ακούνε; Τυφλοί είναι; Δεν βλέπουν τι γίνεται γύρω τους;» είπε ο Κάρλος Παρέδες, ένας από τους εκπροσώπους των Αγανακτισμένων στη Μαδρίτη.

Η συνέχεια είναι εκ των προτέρων γνωστή. Αγορές ομολόγων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, αλλά μόνο αν η Ισπανία μπει σε κάποιο μνημόνιο. Αν εκχωρήσει, δηλαδή, εθνική κυριαρχία και έλεγχο της οικονομίας σε ΔΝΤ, Κομισιόν και ΕΚΤ, σε ανθρώπους που δεν έχουν εκλεγεί σε κάλπες και δεν είναι υπόλογοι στον λαό. Οικονομικό πραξικόπημα; Η δημοκρατία σε κίνδυνο; Πολλοί το πιστεύουν. Φαίνεται από τα συνθήματα που φωνάζουν: «Είστε κλέφτες και προδότες», «Φτάνει πια!», «Πραγματική δημοκρατία τώρα!».

«Κάθε μήνα αυξάνονται οι φόροι, οι λογαριασμοί νερού και ρεύματος, για να μην πω για τη βενζίνη. Το φαγητό έχει γίνει σχεδόν είδος πολυτελείας… Οι πολιτικοί είναι βουτηγμένοι στη διαφθορά, μας λένε ψέματα και προστατεύουν ο ένας τον άλλον. Η κυβέρνηση ασκεί βέτο στην ελευθερία της έκφρασής μας και η αστυνομία συλλαμβάνει κόσμο επειδή διαδηλώνει. Αυτή είναι η δημοκρατία;

Η Ισπανία χρειάζεται οικονομική βοήθεια, όχι για να σώσει τις τράπεζες αλλά για το κράτος πρόνοιας και για να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας» λέει στο BBC η Κάρμεν Μπελμόντε, μια 34χρονη άνεργη στη Μαδρίτη.

Η κατάσταση είναι ζοφερή: υπάρχουν 1,2 εκατ. οικογένειες όπου δεν εργάζεται κανένα μέλος τους. Περίπου 800.000 από τα 5 εκατ. των ανέργων δεν έχουν δικαίωμα ούτε στο ελάχιστο επίδομα των 420 ευρώ. Η ανεργία καλπάζει στο 25%, στους νέους χτυπάει το 44,5%. Ενας στους πέντε Ισπανούς ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Οικογένειες ολόκληρες τα βγάζουν πέρα χάρη στη σύνταξη ενός παππού, που κι αυτή κουτσουρεύτηκε. «Είμαστε πραγματικά μια χαμένη γενιά, δεν έχουμε μέλλον εδώ. Είναι εθνική ήττα που πρέπει να γίνουμε μετανάστες για να βρούμε καλή δουλειά…» λέει ο 25χρονος Χεσούς από τη Βαλένθια.

Και όμως ο Μαριάνο Ραχόι ζει μέσα σε άρνηση. Ο δεξιός πρωθυπουργός κέρδισε σαρωτικά τις εκλογές πριν από μόλις 10 μήνες, αλλά χωρίς να πει ότι λεφτά δεν υπάρχουν.

Τον Ιούνιο επέμενε ότι οι τράπεζες δεν χρειάζονται σωτηρία. Δύο εβδομάδες αργότερα τη ζήτησε. Τα 100 δισ. ευρώ από το ESFS δεν ήταν αρκετά και άνοιξαν τον δρόμο για το μνημόνιο. Αλλά εκείνος προσπαθεί να διατηρήσει την ψευδαίσθηση της εθνικής κυριαρχίας ως την τελευταία στιγμή. Δεν θέλει να περάσει στην Ιστορία ως εκείνος που υπέγραψε την ταπείνωση της Ισπανίας.

Μια διαβόητη φωτογραφία από το 1998 δείχνει τον Σουχάρτο, πρόεδρο τότε της Ινδονησίας, να υπογράφει την άνευ όρων παράδοση, υπό το βλέμμα του επικεφαλής του ΔΝΤ. Ο Ραχόι θέλει να αποφύγει πάση θυσία μια τέτοια σκηνή γνωρίζοντας επίσης ότι όπου πάει η τρόικα πέφτουν κυβερνήσεις.

Υπάρχουν, όπως πάντα, μικροπολιτικές σκοπιμότητες. Το Λαϊκό Κόμμα (PP) δεν θέλει να ζητήσει το πακέτο σωτηρίας προτού γίνουν οι κρίσιμες εκλογές στη Γαλικία και στη χώρα των Βάσκων στις 21 Οκτωβρίου. Αλλά αν ο Ραχόι καθυστερήσει περισσότερο, μπορεί να έχει τη μοίρα ενός Παπανδρέου ή ενός Μπερλουσκόνι. Βέβαια η Ισπανία δεν είναι Ελλάδα ούτε Πορτογαλία. Εχει την τέταρτη οικονομία στην ευρωζώνη, σχεδόν πέντε φορές μεγαλύτερη από τη δική μας, και τη 13η στον κόσμο. Αν δεν σωθεί, μπορεί να δώσει τη χαριστική βολή στην ΟΝΕ και να αποσταθεροποιήσει το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Η κρίση θέτει σε δοκιμασία και την εθνική ενότητα. Στις 11 Σεπτεμβρίου ενάμισι εκατομμύριο διαδηλωτές έκαναν πορεία στη Βαρκελώνη με σύνθημα «Καταλωνία: ένα νέο ευρωπαϊκό κράτος». Οι Καταλανοί κατηγορούν την κεντρική κυβέρνηση ότι τους έχει βυθίσει στην ύφεση και στην ανεργία. Λένε ότι πληρώνουν σε φόρους πολύ περισσότερα από όσα παίρνουν πίσω από τη Μαδρίτη. Ο Ραχόι ζητάει από τις καταχρεωμένες αυτόνομες περιοχές να επιβάλουν τα δικά τους μέτρα λιτότητας.

Μέσα σε αυτό το εκρηκτικό κλίμα ο καταλανός πρόεδρος Αρτούρ Μας προκήρυξε πρόωρες εκλογές για τις 25 Νοεμβρίου και απείλησε με δημοψήφισμα για την αυτοδιάθεση στην πιο πλούσια περιφέρεια της χώρας. Ακόμη και εκεί ο κόσμος ανατριχιάζει στη λέξη μνημόνιο. «Παραδοσιακώς δεν είμαστε αντι-ευρωπαϊστές και δεν λέμε ότι για όλα φταίει το ευρώ, αλλά φυσικά φοβόμαστε όταν βλέπουμε τι γίνεται στην Ελλάδα. Αν μας σώσουν, θα έρθει εδώ η Μέρκελ να βάλει σε τάξη το διεφθαρμένο σύστημα; Δεν νομίζω. Το μόνο που ενδιαφέρει τους Γερμανούς είναι να πάρουν τα λεφτά τους πίσω» λέει η Μαρία, δημόσια υπάλληλος στη Βαρκελώνη.

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
Σε απόγνωση και ο «καλός μαθητής» της τρόικας
«Θεωρούμε την Ελλάδα όλο και λιγότερο “μαύρο πρόβατο” και όλο και περισσότερο “εξιλαστήριο θύμα”» λέει μιλώντας προς «Το Βήμα» ο Λουίς Ριμπέιρο, οικονομικός συντάκτης της πορτογαλικής εφημερίδας «Diario de Noticias». Για τους Πορτογάλους, εξηγεί, «η Ελλάδα εκπροσωπεί μια χώρα που βρίσκεται για περισσότερο καιρό σε ένα πρόγραμμα φιλελεύθερης αναπροσαρμογής και ως τέτοια αποτελεί απόδειξη του ότι οι πολιτικές που ακολουθούνται είναι αναποτελεσματικές».

Τόσο αναποτελεσματικές που η Πορτογαλία, ο «καλός μαθητής» της τρόικας που έλαβε επιμελώς όσα μέτρα της επέβαλαν η ΕΕ, η ΕΚΤ και το ΔΝΤ, βρίσκεται σε απόγνωση, μπλεγμένη στον ίδιο φαύλο κύκλο ύφεσης που βιώνουν η Ελλάδα και η Ισπανία. Ωσπου ξεχείλισε το ποτήρι και για τους Πορτογάλους, οι οποίοι δεν φημίζονται για την επαναστατικότητά τους και ως τώρα υπέμεναν στωικά τη μία περικοπή μετά την άλλη στα εισοδήματά τους. Περισσότεροι από 600.000 κατέβηκαν στους δρόμους της Λισαβόνας, του Πόρτο και άλλων μεγάλων πόλεων στα μέσα Σεπτεμβρίου πραγματοποιώντας τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις που είδε η χώρα μετά την ανατροπή της δικτατορίας το 1974.

Οι διαδηλωτές απαίτησαν την παραίτηση της κυβέρνησης του κεντροδεξιού Πέντρο Πάσος Κοέλιο φωνάζοντας «Κλέφτες!». Αυτό που πυροδότησε τις διαμαρτυρίες ήταν η απόφαση της κυβέρνησης – ενός συνασπισμού ανάμεσα στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα του Κοέλιο και στο δεξιότερο Λαϊκό Κόμμα – να αυξήσει τις εισφορές των εργαζομένων από το 11% του μισθού τους στο 18% και παράλληλα να μειώσει τις εργοδοτικές εισφορές από σχεδόν 24% στο 18%. Το μέτρο αυτό θα ισοδυναμούσε με περαιτέρω μείωση των ήδη μειωμένων ως και κατά 24% μισθών. Το σκεπτικό του μέτρου ήταν το γνωστό: ότι θα μειώσει το κόστος των πορτογαλικών προϊόντων, άρα θα τα κάνει πιο ανταγωνιστικά τονώνοντας τις εξαγωγές. Οι αντιδράσεις όμως ήταν καταιγιστικές – ακόμη και από επιχειρηματίες οι οποίοι αναρωτήθηκαν με ποιο κίνητρο θα εργάζονταν οι υπάλληλοί τους αν έβγαζαν χρήματα από την τσέπη τους για να τα βάλουν στην τσέπη του αφεντικού. «Ρομπέν των Δασών από την ανάποδη» αποκάλεσαν τον Κοέλιο. Μετά τις διαδηλώσεις της 15ης Σεπτεμβρίου η κυβέρνηση έκανε στροφή 180 μοιρών: πήρε πίσω την αύξηση των εισφορών και θα καταθέσει στην τρόικα σχέδιο για ισόποση αύξηση των φόρων.

«Οι Πορτογάλοι βρίσκονται σε πρόγραμμα λιτότητας από τον Μάιο του 2011 και έχουν αρχίσει να κουράζονται από την έλλειψη προοπτικής» λέει ο Ριμπέιρο. «Η διαδήλωση της 15ης Σεπτεμβρίου ήταν ο καθρέφτης της δυσαρέσκειας και της συσσώρευσης της μιας θυσίας μετά την άλλη χωρίς να διαφαίνεται ένα τέλος. Και χωρίς να έχουν καμία ιδέα για το ποιο θα είναι επόμενο στάδιο». Τονίζει ότι η ειρηνική αυτή διαδήλωση διοργανώθηκε μέσω του Internet και δεν καπελώθηκε από κόμματα. «Γνωρίζω πολύ κόσμο που διαδήλωσε για πρώτη φορά». Η Πορτογαλία σήμερα βιώνει τη χειρότερη ύφεση από τη δεκαετία του ’70, η οικονομία της αναμένεται να συρρικνωθεί κατά περισσότερο από 3% εφέτος και η ανεργία έφθασε το 16%. Η ύφεση θα συνεχιστεί το 2013, ενώ η κυβέρνηση, παρά τα σκληρά μέτρα που εφάρμοσε, δεν έπιασε τους στόχους της τρόικας για τη μείωση του ελλείμματος. Η απάντηση της τρόικας; Περισσότερα μέτρα λιτότητας.

«Τις επιπτώσεις αυτής της ακραίας λιτότητας τις περίμεναν πολλά τμήματα της πορτογαλικής κοινωνίας, αλλά οι αρχές – κυβέρνηση, Τράπεζα της Πορτογαλίας, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΔΝΤ – συνεχίζουν να υπερασπίζονται τα μέτρα ως “κρίσιμα” για να μειωθεί το χρέος. Ο δρόμος που ακολουθούμε είναι: λιγότερο μισθολογικό κόστος για να γίνει η χώρα πιο ανταγωνιστική και να εξάγει περισσότερα». Το πρόβλημα όμως είναι, συνεχίζει ο οικονομικός αυτός συντάκτης στη μεγαλύτερη πορτογαλική εφημερίδα, ότι «ο τομέας των εξαγωγών εκπροσωπεί μόλις το 30%-40% της οικονομίας». Αντιμέτωποι με αυτή την καταιγίδα μέτρων λιτότητας χωρίς αποτέλεσμα, οι Πορτογάλοι, «που δεν φημίζονται για την αισιοδοξία τους, δεν έχουν από πού να κρατηθούν. Σήμερα ελάχιστοι πιστεύουν ότι η λιτότητα και η δημοσιονομική εξυγίανση είναι ο μοναδικός δρόμος προς την ανάπτυξη». Η μεσαία τάξη της χώρας έχει γονατίσει. «Είναι πλέον αναγκασμένη να κάνει δύσκολες επιλογές – για την εκπαίδευση των παιδιών, τον τρόπο ζωής. Η τάξη αυτή παραδοσιακά ψηφίζει τα κεντρώα κόμματα (Σοσιαλδημοκρατικό και Σοσιαλιστικό – σ.σ.: που έχασε την εξουσία τον Ιούνιο του 2011) και το δεξιό Λαϊκό Κόμμα». Ο Ριμπέιρο προβλέπει ότι οι επόμενες εκλογές στην Πορτογαλία ίσως κρύβουν μεγάλες εκπλήξεις.

Αντόνιο Κουέστα, ισπανός δημοσιογράφος
«Ολα θυμίζουν Ελλάδα του 2010»
«Δεν είναι παράλογο ούτε υπερβολικό να μιλάμε για “πραξικόπημα” όταν διεθνείς οικονομικές δυνάμεις που επιβάλλουν τις κατευθυντήριες γραμμές τίθενται υπεράνω του νόμου ο οποίος έχει συμφωνηθεί από τον ισπανικό λαό» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο Αντόνιο Κουέστα, ισπανός ανταποκριτής του πρακτορείου Prensa Latina στην Αθήνα.

«Η κατάσταση στην Ισπανία είναι όλο και πιο κοντά σε όσα έζησε η Ελλάδα μετά την υπογραφή του πρώτου μνημονίου το 2010. Ακόμη και προτού το ζητήσει η τρόικα ο Ραχόι πέρασε ένα σκληρό πακέτο περικοπών που δεν διαψεύδει μόνο τις προεκλογικές υποσχέσεις του αλλά παραβιάζει σε πολλά ζητήματα το ισπανικό Σύνταγμα.

Ολα δείχνουν ότι αυτή η κατάσταση θα συνεχιστεί. Οι τοπικές εκλογές του Νοεμβρίου στη Γαλικία και στη Χώρα των Βάσκων θα είναι ένα σημείο αναφοράς για να δούμε πόση από τη νομιμοποίησή της έχει χάσει η κυβέρνηση. Για τον λόγο αυτόν ο Ραχόι προτιμά να περιμένει και να μη σπεύσει να ζητήσει τη βοήθεια που θα σημάνει την αρχή μιας βαθιάς οικονομικής ύφεσης. Αλλά αυτές οι περιφερειακές εκλογές δεν θα λύσουν ούτε θα αποσαφηνίσουν την περίπλοκη πολιτική, οικονομική και κοινωνική κρίση στην Ισπανία.

Οσο για τις απειλές περί απόσχισης και ανεξαρτησίας από την κυβέρνηση της Καταλωνίας, είναι απλώς ένα τέχνασμα για να πάρει περισσότερα χρήματα από το κράτος ή από την Ευρώπη. Η Καταλωνία είναι σε πτώχευση και έχει επιλέξει τον δρόμο των νεοφιλελεύθερων περικοπών. Δεν υπάρχει καμία διαφορά ανάμεσα στον Ραχόι και στον (σ.σ.: πρόεδρο της Καταλωνίας) Αρτούρ Μας. Η ένταση προέρχεται από το γεγονός ότι και οι δύο είναι στο χείλος της αβύσσου και είναι αποφασισμένοι να σύρουν όλους τους πολίτες.

Οι Ισπανοί χωρίζονται κυρίως μεταξύ εκείνων που έχουν παραλύσει από τον φόβο (να χάσουν τη δουλειά τους, τα σπίτια τους, τα εισοδήματά τους…) και σε εκείνους που είναι πολύ αποφασισμένοι να κινητοποιηθούν για να προσπαθήσουν να τελειώνουν με τις πολιτικές λιτότητας της κυβέρνησης. Αλλά και οι δύο θεωρούν άδικες, δυσανάλογες και επιζήμιες για το μέλλον της χώρας τις περικοπές που επιβάλλονται με επιθετικό τρόπο.

Ο Ραχόι πρόδωσε όσους τον ψήφισαν και η απώλεια της στήριξης προς την κυβέρνηση είναι εμφανής. Το πρόβλημα είναι ότι προς το παρόν δεν υπάρχει ισχυρή και αξιόπιστη εναλλακτική λύση για μια πιο δίκαιη έξοδο από την κρίση που θα φροντίζει για το συμφέρον των πολιτών και όχι για τα κέρδη των τραπεζών και των αγορών» μας λέει ο Κουέστα.