Ρωγμή στο βρετανικό στέμμα...

Ο εθνικιστής πρωθυπουργός της Σκωτίας Αλεξ Σάλμοντ (αριστερά) και ο Συντηρητικός πρωθυπουργός της Βρετανίας Ντέιβιντ Κάμερον υπογράφου...

Ο εθνικιστής πρωθυπουργός της Σκωτίας Αλεξ Σάλμοντ (αριστερά) και ο Συντηρητικός πρωθυπουργός της Βρετανίας Ντέιβιντ Κάμερον υπογράφουν στο Εδιμβούργο τη συμφωνία για το δημοψήφισμα με το ερώτημα της ανεξαρτητοποίησης της Σκωτίας.

Χαμένοι δύο στους τρεις Σκωτσέζους που θέλουν πιο πολλές οικονομικές και νομοθετικές εξουσίες στο Εδιμβούργο.

Φοράνε κιλτ, παίζουν γκάιντα και πίνουν το καλύτερο ουίσκι. Σε τι άλλο διαφέρουν οι Σκωτσέζοι από τους Αγγλους; Στο αίτημα για όλο και μεγαλύτερη αυτοδιάθεση. Μέχρι του σημείου να ζητούν απόσχιση και ανεξαρτησία, ανοίγοντας ρωγμή στο στέμμα της Βρετανίας, τρεις αιώνες μετά την Ενωση. Και όμως, Λονδίνο και Εδιμβούργο συμφώνησαν, την περασμένη εβδομάδα, να γίνει δημοψήφισμα, στα τέλη του 2014. Θα έλεγε κανείς ότι το Εθνικό Κόμμα της Σκωτίας (SNP) είναι βέβαιο για το αποτέλεσμα, για να επιμένει τόσο πολύ. Το αντίθετο συμβαίνει: μόλις το 30% θέλει ανεξαρτησία. Δημοσκόπηση, νωρίτερα εφέτος, έδειξε ότι την υποστηρίζουν περισσότεροι Αγγλοι παρά Σκωτσέζοι.
Ηταν νίκη του Λονδίνου. Ο Ντέιβιντ Κάμερον έκανε πίσω στο αίτημα του Αλεξ Σάλμοντ, του ηγέτη του SNP, και δέχθηκε να ψηφίσουν 16χρονοι και 17χρονοι Σκωτσέζοι, λιγότερο συντηρητικοί από τις παλαιότερες γενιές. Αλλά ο πρωθυπουργός της Βρετανίας κέρδισε στο πιο σημαντικό. Το δημοψήφισμα θα έχει μόνο ένα, και πολύ σαφές, ερώτημα: «Είστε υπέρ ή κατά της ανεξαρτησίας;». Αλλη απάντηση από «Ναι» ή «Οχι» δεν θα προσφέρεται.

«Η συμφωνία ήταν αναπόφευκτη από τη στιγμή που το SNP σχημάτισε κυβέρνηση πλειοψηφίας, το 2011. Θα ήταν πολύ δύσκολο για την αντιπολίτευση στη Σκωτία και για την κυβέρνηση στο Λονδίνο να το αρνηθούν, γιατί ήταν προτεραιότητα στο μανιφέστο του SNP. Στρατηγική του Κάμερον ήταν να εξασφαλίσει ότι δεν θα υπάρξει δεύτερο ερώτημα. Ισχυρίστηκε ότι είναι πιο απλό και ξεκάθαρο σε σύγκριση με δημοψήφισμα πολλαπλών επιλογών. Στην πραγματικότητα, το “Ναι ή Οχι” δίνει τις μεγαλύτερες πιθανότητες στο status quo, γιατί όλα δείχνουν ότι θα υπερισχύσει το “Οχι”» λέει στο «Βήμα» ο Πολ Κέρνι, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Αμπερντίν, στη Σκωτία.

Ποιος έχασε από τη συμφωνία; Οι δύο στους τρεις Σκωτσέζους, που υποστηρίζουν τη λεγόμενη «Devo+» (Devolution plus – διευρυμένη αυτονομία), περισσότερες οικονομικές και νομοθετικές εξουσίες στο Εδιμβούργο, σε μια όλο και πιο χαλαρή Ενωση.

Από το 1997 το κοινοβούλιο της Σκωτίας ελέγχει την Υγεία, την Παιδεία και τις φυλακές. Εχει νομοθετικές εξουσίες για πολλά και διάφορα - ανάμεσά τους για την αύξηση ή τη μείωση της φορολογίας εισοδήματος. Η Σκωτία έχει το δικό της νομικό σύστημα. Αλλά φυσικά δεν είναι κράτος, με οικονομική, αμυντική και εξωτερική πολιτική.

Το δημοψήφισμα γι’ αυτά θα γίνει το φθινόπωρο του 2014, για λόγους ιστορικού συμβολισμού και εθνικής υπερηφάνειας. Τότε θα γιορτάσουν στη Σκωτία την 700ή επέτειο από τη μάχη του Μπάνοκμπερν, την πιο διάσημη νίκη τους επί των Αγγλων.

Ο Κάμερον ισχυρίζεται ότι οι Σκωτσέζοι έχουν πολλά να χάσουν αν ψηφίσουν «Ναι». Ο κύριος όγκος της χρηματοδότησης προέρχεται από τα 36,5 δισ. ευρώ με τα οποία επιχορηγεί τη Σκωτία η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου.

Ο Σάλμοντ λέει ότι μια ανεξάρτητη Σκωτία θα έχει τη μερίδα του λέοντος στα κέρδη από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο της Βόρειας Θάλασσας. Θα γλιτώσει επίσης από το μερίδιο στο βάρος του εθνικού χρέους της Βρετανίας. Τυχόν επικράτηση του «Ναι» θα τράνταζε τα θεμέλια του σύγχρονου Ηνωμένου Βασιλείου, το οποίο περιλαμβάνει την Αγγλία, τη Σκωτία, την Ουαλλία και τη Βόρεια Ιρλανδία.

Το κίνημα της ανεξαρτησίας δεν είναι νέο. Αρχισε πριν από τρεις αιώνες, σχεδόν αμέσως μετά τη Συνθήκη για την Ενωση με την Αγγλία, το 1707. Πολλοί πίστεψαν, εκείνη την εποχή, ότι οι Αγγλοι είχαν πληρώσει σκωτσέζους βουλευτές για να την υπογράψουν. «Μας πουλάει και μας αγοράζει ο αγγλικός χρυσός» έγραψε ο Βάρδος της Σκωτίας Ρόμπερτ Μπερνς. Εκφραστής του αιτήματος στον 20ό αιώνα είναι το SNP. Ιδρύθηκε το 1934, κέρδισε για πρώτη φορά εκλογές το 2007, και από το 2011 έχει την πλειοψηφία στην τοπική Βουλή. Οι ιδέες του είναι, ακόμη, κάπως συγκεχυμένες.

Εχει πει ότι θέλει τη Βασίλισσα αρχηγό του κράτους. Οτι θα κρατήσει τη στερλίνα. Οτι το Σίτι του Λονδίνου θα καθορίζει τα επιτόκια και θα ρυθμίζει τα των τραπεζών. Οτι θα επιχειρήσει να γίνει μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ.

Πολλοί λένε ότι όλα αυτά είναι μια πολύ νερωμένη «ανεξαρτησία λάιτ», που δεν πείθει.   

Αιτίες
Εθνικισμός και φυσικοί τρόποι
Μια ανεξάρτητη Σκωτία θα έχει τη μερίδα του λέοντος στα κέρδη από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο της Βόρειας Θάλασσας. Θα γλιτώσει επίσης από το μερίδιο στο βάρος του εθνικού χρέους της Βρετανίας.

Η Συνθήκη για την Ενωση ψηφίστηκε το 1707, από τα κοινοβούλια Αγγλίας και Σκωτίας. Με αυτή δημιουργήθηκε το Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας. Από τα 25 άρθρα, τα 15 ήταν οικονομικού χαρακτήρα.

Υπέρ της απόσχισης τάσσεται, αυτή τη στιγμή, το 28%-30% των Σκωτσέζων, έναντι 53% που στηρίζουν την Ενωση. Από το 2009 το ποσοστό υπέρ της ανεξαρτησίας δεν έχει ξεπεράσει το 35% στις δημοσκοπήσεις.                    

Κρίστοφερ Γουάτλι, καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Νταντί
«Πιστεύουν ότι είναι πιο δημοκρατικοί «Πώς προσδιορίζεται η εθνική ταυτότητα των Σκωτσέζων σήμερα;» ρώτησε «Το Βήμα» τον Κρίστοφερ Γουάτλι, καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Νταντί και συγγραφέα του βιβλίου «Οι Σκωτσέζοι και η Ενωση». «Οι περισσότεροι νιώθουν ότι διαφέρουν από τους Αγγλους. Ακόμη και μέσα στην Ενωση, κάποιοι θεσμοί έχουν παραμείνει ευδιάκριτα διαφορετικοί - το νομικό σύστημα, η Εκκλησία της Σκωτίας, το εκπαιδευτικό σύστημα. Στα βορειοδυτικά επιβιώνει η σκωτική γαελική γλώσσα. Στα πεδινά, ο κόσμος μιλάει αγγλικά σε σκωτική διάλεκτο. Εχουν τους δικούς τους εθνικούς ποιητές: ο Ρόμπερτ Μπερνς είναι για τους Σκωτσέζους ό,τι ο Σαίξπηρ για τους Αγγλους.

Στη Σκωτία πιστεύουν ότι είναι πιο δημοκρατικοί και ότι έχουν μεγαλύτερη κοινωνική δικαιοσύνη από τους Αγγλους: η περίθαλψη και τα φάρμακα είναι δωρεάν στο δικό τους σύστημα Υγείας, οι φοιτητές δεν πληρώνουν δίδακτρα στα πανεπιστήμια, οι άνω των 60 δεν πληρώνουν εισιτήρια στις δημόσιες συγκοινωνίες, τα διόδια έχουν καταργηθεί κ.λπ.

Αλλά σε μεγάλο ποσοστό οι Σκωτσέζοι νιώθουν ταυτοχρόνως και Βρετανοί. Υπάρχουν ιστορικοί λόγοι, ανάμεσά τους η κοινή εμπειρία της Αυτοκρατορίας, και οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι του 20ού αιώνα.

Υπάρχει επίσης η εντύπωση ότι η Ενωση προσφέρει έναν βαθμό ασφάλειας που θα εξαφανιστεί αν η Σκωτία γίνει ανεξάρτητη. Επιπλέον, χάρη στην Ενωση η Σκωτία μπορεί να παίζει μεγαλύτερο ρόλο στη διεθνή σκηνή, μέσω θεσμών όπως ο ΟΗΕ, η ΕΕ και το ΔΝΤ» μας λέει ο Γουάτλι.