Κρατήστε το ανοσοποιητικό σας σε φόρμα!

Αυτό που υπάρχει ανάμεσα σε εσάς και τους στρατούς πεινασμένων μικροβίων που σας περιτριγυρίζουν είναι το ανοσοποιητικό σας σύστημα. Διατηρή...

Αυτό που υπάρχει ανάμεσα σε εσάς και τους στρατούς πεινασμένων μικροβίων που σας περιτριγυρίζουν είναι το ανοσοποιητικό σας σύστημα. Διατηρήστε το λοιπόν σε άριστη κατάσταση ακολουθώντας τις οδηγίες μας:  

Πώς τα πάτε με τις ιώσεις; Τρέμετε κάθε φορά που ακούτε ένα «αψού» δίπλα σας καθώς πιθανότατα θα είστε το επόμενο θύμα ή ανήκετε στους τυχερούς που αρρωσταίνουν σπάνια; Η φύση έχει όντως προικίσει ορισμένους από εμάς με ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι υπόλοιποι είμαστε έρμαια των μικροβίων. Και αν δεν μπορούμε να αλλάξουμε δεδομένα όπως το φύλο, την ηλικία και το γενετικό μας υπόστρωμα, παράγοντες που επιδρούν στη λειτουργία του ανοσοποιητικού, μπορούμε να λάβουμε μέτρα ώστε αυτό να λειτουργεί σαν καλοκουρδισμένο όργανο. Κουρδίστε λοιπόν το ανοσοποιητικό σας σύστημα ακολουθώντας τις απλές οδηγίες μας που βασίζονται σε πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα. Οπως θα διαπιστώσετε, ορισμένοι μύθοι καταρρίπτονται (παραδείγματος χάριν η αποτελεσματικότητα της λήψης συμπληρωμάτων διατροφής), ενώ ενισχύονται ιδέες που μας κληροδοτήθηκαν από την αρχαιότητα όπως η αξία της άσκησης και του θηλασμού. Καλό κούρδισμα για καλό χειμώνα!
AAAψούουου! Ενας συναχωμένος φίλος φταρνίζεται δίπλα σας. Θα σας άρεσε να σκεπάσετε το πρόσωπό σας ή να απομακρυνθείτε, αλλά από ευγένεια το μόνο που κάνετε είναι να αποφύγετε να εισπνεύσετε προς την κατεύθυνσή του και να ελπίζετε ότι το ανοσοποιητικό σας σύστημα θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων.

Μερικοί άνθρωποι φαίνεται να «αρπάζουν» τα πάντα, από κρυολογήματα και βήχα ως μικρόβια που προκαλούν γαστρεντερικά προβλήματα. Αλλοι άνθρωποι φαίνεται να μην αρρωσταίνουν ποτέ. Ποιο είναι το μυστικό τους;

Ενα μεγάλο μέρος οφείλεται στην τύχη. Υπάρχουν ορισμένα πράγματα τα οποία επιδρούν στην απόδοση του ανοσοποιητικού σας συστήματος και τα οποία δεν μπορείτε να αλλάξετε: την ηλικία σας, το φύλο σας, τα γονίδιά σας, και το σημαντικότερο, το αν είχατε συναντηθεί στο παρελθόν με τους μικροοργανισμούς που σας απειλούν σήμερα.

Αλλά υπάρχει και πλήθος παραγόντων που μπορείτε να ελέγξετε. Δεν αναφέρομαι σε συμπληρώματα διατροφής τα οποία πωλούνται ως ενισχυτικά του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι ισχυρισμοί για τα περισσότερα από αυτά δεν βασίζονται σε σοβαρά επιστημονικά δεδομένα. Υπάρχουν όμως άλλοι τρόποι να κρατήσετε σε φόρμα το ανοσοποιητικό σας. Και δεν σχετίζονται όλοι με την ενίσχυσή του καθώς πολλές φορές αυτό αντιδρά σε πράγματα που δεν θα όφειλε. Ετσι όταν επιτίθεται εναντίον στοιχείων του εαυτού σας προκύπτουν αυτοάνοσα νοσήματα όπως η πολλαπλή σκλήρυνση και ο διαβήτης τύπου 1. Οταν πάλι υπεραντιδρά έναντι αθώων στοιχείων του περιβάλλοντος προκύπτουν ασθένειες όπως το άσθμα, το έκζεμα και οι αλλεργίες. Και πάλι όμως υπάρχουν τρόποι να το κάνετε να συμπεριφέρεται σωστά. Βοηθήστε το λοιπόν ακολουθώντας τις παρακάτω συμβουλές.
Το ανθρώπινο έντερο είναι γεμάτο βακτήρια. Αυτό είναι πολύ καλό γιατί εκτός από βοήθεια στην πέψη των τροφών, τα φιλικά αυτά βακτήρια είναι ζωτικής σημασίας για το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Η εντερική χλωρίδα, όπως είναι γνωστή, ανταγωνίζεται με τα κακά μικρόβια για τροφή και ζωτικό χώρο. Επίσης απελευθερώνει αντιμικροβιακά συστατικά και επικοινωνεί με το ανοσοποιητικό σύστημα με τρόπους που μόλις τώρα αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε.

Με τα παραπάνω δεδομένα, είναι προφανές ότι η καταστροφή της εντερικής χλωρίδας μας μάς καθιστά επιρρεπείς σε λοιμώξεις. Αυτός είναι ο λόγος που καμιά φορά όταν παίρνουμε αντιβιοτικά για μια λοίμωξη, μας χτυπά μια δεύτερη: η εντερική χλωρίδα είναι παράπλευρη απώλεια της αντιβιοτικής αγωγής. Το υπερβακτήριο Clostridium difficile χτυπά νοσηλευόμενους ασθενείς αμέσως μετά τη λήψη αντιβιοτικών.

Το καλύτερο που έχετε να κάνετε λοιπόν είναι να θρέφετε τα φιλικά βακτήριά σας. Αυτός είναι ο στόχος των προβιοτικών, γιαουρτιών που έχουν σχεδιαστεί για να αυξάνουν τους αριθμούς των καλών βακτηρίων. Μετά τις αρχικές αμφιβολίες σχετικά με την αποτελεσματικότητά τους, μελέτες υποστηρίζουν την ιδέα ότι τα προβιοτικά μπορούν να βοηθήσουν στη θεραπεία των εντερικών λοιμώξεων, συμπεριλαμβανομένης της διάρροιας η οποία προέρχεται από το Clostridium difficile, καθώς επίσης και στην αντιμετώπιση των κρυολογημάτων (Cochrane Database of Systematic Reviews, DOI:10.1002/14651858.CD006895.pub2).

Εκτός από τα προβιοτικά, υπάρχουν και τα πρεβιοτικά. Η ιδέα εδώ είναι να «ταΐσει» κανείς τα φιλικά βακτήριά του με συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά, συχνά με τη μορφή διαλυτών ινών. Σε μια μελέτη, νοσηλευόμενοι ασθενείς οι οποίοι έλαβαν πρεβιοτικά βρέθηκαν να διατρέχουν μικρότερο κίνδυνο να υποκύψουν σε επόμενες επιδρομές του Clostridium difficile (Clinical Gastroenterology and Hepatology, τεύχος 3, σελ. 442).

Για ανθρώπους των οποίων η εντερική χλωρίδα είναι δραματικά τραυματισμένη, υπάρχει άλλη μια επιλογή: η μεταμόσχευση κοπράνων. Οσο και αν δεν ακούγεται ελκυστική, η μεταφορά κοπράνων από υγιή άτομα σε ασθενείς με ανθεκτική λοίμωξη από Clostridium difficile έχει δώσει θεαματικά αποτελέσματα. Βεβαίως αυτή η επιλογή υφίσταται μόνο για όσους είναι πραγματικά σοβαρά άρρωστοι.

Μάχη με το στρες
Πάρτε βαθιά ανάσα
Κλείστε τα μάτια σας. Μετρήστε ως το 10. Ο,τι κι αν κάνετε, παραμείνετε ήρεμοι. Το στρες αδυνατίζει το ανοσοποιητικό σύστημα παροδικά αλλά σημαντικά.

Μπορεί να ξεκίνησε από μια μόδα, αλλά η μελέτη της αλληλεπίδρασης σώματος και νου αποτελεί πια ένα σεβαστό ερευνητικό πεδίο το οποίο κάποιοι ονομάζουν «ψυχονευροανοσολογία». Ενας από τους πρωτοπόρους του πεδίου, ο Ρόναλντ Γκλέιζερ του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο, κατέδειξε ότι οι άνθρωποι που βιώνουν το στρες τού να φροντίζουν συγγενικά πρόσωπα που υποφέρουν από τη νόσο Αλτσχάιμερ έχουν μειωμένες αντιδράσεις (σε ό,τι αφορά την παραγωγή αντισωμάτων και τους αριθμούς των Τ-λεμφοκυττάρων) έπειτα από εμβολιασμό για τη γρίπη. Επίσης, οι πληγές τους αργούν να επουλωθούν, ενώ παθαίνουν συχνότερα λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού (Annals of the New York Academy of Sciences, τευχος 840, σελ. 649).

Πρωταγωνιστές στην επικοινωνία μεταξύ του εγκεφάλου και του ανοσοποιητικού συστήματος είναι οι ορμόνες του στρες κορτιζόλη και νοραδρεναλίνη. Αυτές προσδένονται σε υποδοχείς των ανοσοκυττάρων και παρεμβαίνουν στην ικανότητά τους να ανταποκρίνονται στα αντιγόνα, αφήνοντάς μας περισσότερο ευάλωτους στις λοιμώξεις.

Μια μικρή δόση στρες όμως θα μπορούσε να είναι ευεργετική. Μετα-ανάλυση περισσοτέρων από 300 εργασιών έδειξε ότι μια μικρής διάρκειας στρεσογόνος εμπειρία, όπως μια ομιλία σε δημόσιο χώρο, αυξάνει τα επίπεδα των ανοσοκυττάρων (Psyxhological Bulletin τεύχος 130, σελ. 601). «Μια μικρή αύξηση των ορμονών του στρες μάς κάνει καλό» λέει ο Μπρους Ράμπιν του Πανεπιστημίου του Πίτσμπουργκ στην Πενσιλβάνια, ο οποίος μας δίνει συμβουλές για να ανταποκριθούμε καλύτερα στο στρες όταν αυτό έλθει: «Να είστε αισιόδοξοι, σε καλή φόρμα και να έχετε την αίσθηση του χιούμορ. Και το πιο σημαντικό απ’ όλα: κρατήστε τις φιλίες σας. Η μοναξιά είναι ο δολοφόνος».

Αυτό εξηγεί γιατί οι γυναίκες αντεπεξέρχονται καλύτερα στο πένθος. «Οι γυναίκες έχουν φίλους και μιλούν για προσωπικά θέματα» λέει ο Ράμπιν.

Ενα υγιές ανοσοποιητικό σύστημα δεν σημαίνει ένα σύστημα που έχει μονίμως τον διακόπτη του στο μέγιστο. Υπάρχει μια τεράστια τάξη ασθενειών που προκαλούνται από το γεγονός ότι τα κύτταρα του ανοσοποιητικού επιτίθενται σε «εχθρούς» που θα έπρεπε να αφήσουν στην ησυχία τους – για την ακρίβεια, τον ίδιο μας τον εαυτό. Οι ασθένειες αυτές είναι γνωστές με το όνομα «αυτοάνοσα νοσήματα» και μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται ο διαβήτης τύπου 1, το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου, η πολλαπλή σκλήρυνση και η ρευματοειδής αρθρίτιδα.

Ορισμένα από αυτά τα νοσήματα έχουν συνδεθεί με έλλειψη βιταμίνης D η οποία ονομάζεται και «βιταμίνη του Ηλιου». Κάποια τρόφιμα, όπως τα γαλακτοκομικά και ορισμένα ψάρια, περιέχουν βιταμίνη D αλλά στην πλειονότητά της αυτή φτιάχνεται από το δέρμα όταν αυτό εκτίθεται στις υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου.

Φαίνεται ότι η βιταμίνη D διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη διατήρηση σε τάξη του ανοσοποιητικού συστήματος, έτσι ώστε αυτό να μην αντιδρά όταν δεν πρέπει. Η πρώτη ένδειξη σχετικά με αυτόν τον ρόλο προήλθε από την παρατήρηση ότι τα αυτοάνοσα νοσήματα εμφανίζονταν με μεγαλύτερη συχνότητα σε γεωγραφικές περιοχές με μικρότερη ηλιοφάνεια. Από τότε οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι η βιταμίνη D κατευνάζει το ανοσοποιητικό σύστημα αναστέλλοντας τον πολλαπλασιασμό των ανοσοκυττάρων αλλά και τα μηνύματα που τα ενεργοποιούν.

H επίδραση της ηλιοφάνειας στο ανοσοποιητικό σύστημα δεν περιορίζεται στη βιταμίνη D. H μελατονίνη – μια ορμόνη η οποία εκκρίνεται από έναν αδένα στον εγκέφαλο ως ανταπόκριση στις αλλαγές του φωτός – ενεργοποιεί ορισμένα κύτταρα του ανοσοποιητικού.

Η βιταμίνη D είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την απορρόφηση του ασβεστίου από τα οστά. Δυστυχώς, η αποφυγή της ηλιοφάνειας για τον φόβο του καρκίνου του δέρματος έχει οδηγήσει ορισμένους ανθρώπους στα άκρα και έχει συμβάλει στην επανεμφάνιση της παιδικής ραχίτιδας.

Με εξαίρεση τον καρκίνο του δέρματος, η βιταμίνη D φαίνεται να προστατεύει έναντι άλλων τύπων συχνών καρκίνων όπως ο καρκίνος του μαστού, του προστάτη και του παχέoς εντέρου. Αμερικανοί ερευνητές υπολόγισαν ότι στις ΗΠΑ ο αριθμός των ατόμων που πεθαίνει από καρκίνους εξαιτίας της ελλιπούς έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία είναι ίσως τετραπλάσιος από τον αριθμό εκείνων που πεθαίνουν από τον καρκίνο του δέρματος.

Πόση ηλιοφάνεια χρειαζόμαστε όμως; Πόσο χρόνο θα πρέπει να περνούμε στον ήλιο για να είμαστε εξασφαλισμένοι; Ο Μάικλ Χόλικ, ερευνητής του Πανεπιστημίου της Βοστώνης στη Μασαχουσέτη ο οποίος ερευνά τα της βιταμίνης D, θεωρεί ότι θα πρέπει να εκθέτουμε τα χέρια και το πρόσωπό μας τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα και για διάρκεια που ποικίλλει από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά ισοδυναμεί με το ένα τέταρτο του χρόνου που θα χρειαζόταν ο καθένας για να… καεί.
Πόσος ύπνος μάς χρειάζεται; Ακόμη και μια μικρή έλλειψη στο ισοζύγιο ύπνου μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο που διατρέχουμε να μολυνθούμε από κάποιο μικρόβιο. Σε μια πρωτοποριακή μελέτη καταγράφηκαν οι συνήθειες 153 υγιών ενηλίκων οι οποίοι στη συνέχεια αφέθηκαν να εισπνεύσουν (μία μόνο φορά) μια δόση ενός ιού του κοινού κρυολογήματος. Διαπιστώθηκε ότι τα άτομα που κοιμούνταν για λιγότερο από 7 ώρες είχαν τριπλάσιες πιθανότητες να αρρωστήσουν σε σχέση με τα υπόλοιπα άτομα της ομάδας (Archives of Internal Medicine, τεύχος 169, σελ. 62).

Ο Μαρκ Οπ, νευροβιολόγος του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, συνιστά τουλάχιστον 8 ώρες και 20 λεπτά ύπνου κάθε βράδυ. Αυτό ακούγεται πολύ, αλλά ο ερευνητής θεωρεί ότι αν αφήναμε τον οργανισμό μας ελεύθερο να αποφασίσει, θα έφτανε σε αυτό το σημείο. «Αν πάρει κανείς υγιείς εθελοντές και τους επιτρέψει να κοιμηθούν όσο θα ήθελαν, θα κοιμούνται λίγο περισσότερο κάθε βράδυ, ώσπου να φτάσουν σε αυτή περίπου τη διάρκεια» λέει ο Οπ.

Η ποιότητα του ύπνου είναι επίσης σημαντική παράμετρος. Για τον λόγο αυτόν σιγουρευτείτε ότι κοιμάστε σε ένα δροσερό, σκοτεινό και ήσυχο δωμάτιο, λέει ο ειδικός. Το να ζείτε κοντά σε ένα θορυβώδες μέρος, όπως παραδείγματος χάριν ένας σταθμός τρένου, δεν είναι καλό για σας, ακόμη και αν νομίζετε ότι έχετε συνηθίσει τον θόρυβο. «Οι άνθρωποι λένε ότι συνηθίζουν, αλλά οι μελέτες δείχνουν ότι ο ύπνος τους διακόπτεται» λέει ο Οπ και προσθέτει: «Αν τοποθετηθούν ηλεκτρόδια στο κεφάλι τους, διαπιστώνουμε ότι η ενεργότητα του εγκεφάλου τους αποκαλύπτει ότι ξυπνούν κάθε φορά που περνά ένα τρένο».

Από την παλαιομοδίτικη ιδέα σχετικά με τις θεραπευτικές ιδιότητες της κοτόσουπας ως τις σημερινές εμμονές για τα υπερτρόφιμα (superfoods), μας αρέσει να πιστεύουμε ότι ορισμένα τρόφιμα μάς βοηθούν να αντεπεξέλθουμε στις λοιμώξεις. Η πλειονότητα αυτών των απόψεων δεν στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα, ωστόσο υπάρχουν διατροφικές παρεμβάσεις που φαίνεται να έχουν αποτέλεσμα.

Πλήθος σκευασμάτων πωλούνται με βάση τις υποτιθέμενες ευεργετικές δυνάμεις τους στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, ωστόσο αυτές έχουν προκύψει από πειράματα σε κύτταρα. Τα πειράματα αυτά αποτελούν την πρώτη φάση στη διαδικασία συλλογής αποδεικτικών στοιχείων, αλλά ο μόνος τρόπος για να είναι κανείς βέβαιος για την αποτελεσματικότητα ενός σκευάσματος είναι οι διπλές τυφλές μελέτες σε ανθρώπους.

Με αυτές τις προϋποθέσεις, τα συμπληρώματα ψευδαργύρου έρχονται πρώτα καθώς υπάρχουν αποδείξεις ότι μπορούν αφενός να προλάβουν το κρυολόγημα και αφετέρου να μειώσουν τη διάρκειά του αν ληφθούν μέσα στις πρώτες 24 ώρες από την έναρξη των συμπτωμάτων (Cochrane Database of Systematic Reviews, DOI:10.1002/14651858.CD001364.pub3). Ο ψευδάργυρος ίσως δρα εμποδίζοντας τον ιό του κοινού κρυολογήματος να πολλαπλασιαστεί ή να προσδεθεί στο επιθήλιο των αεραγωγών.

Αντιθέτως, η βιταμίνη C δεν φαίνεται να προλαμβάνει τα κρυολογήματα, αν και ως θεραπεία μπορεί να μειώσει ελαφρώς τα συμπτώματα. Θεωρητικά, η βιταμίνη C ενισχύει την ενεργότητα των κυττάρων του ανοσοποιητικού, γιατί λοιπόν στην πράξη αποδεικνύεται τόσο αναποτελεσματική; Φαίνεται ότι ενώ η βιταμίνη C βοηθά υποσιτισμένους ανθρώπους να αποφύγουν ασθένειες που σχετίζονται με την έλειψή της (όπως το σκορβούτο), δεν υπάρχουν έξτρα οφέλη από την υπερπρόσληψή της. Για την ακρίβεια, το να καταπίνει κανείς ανεξέλεγκτα βιταμινούχα συμπληρώματα – της βιταμίνης C συμπεριλαμβανομένης – ίσως και να έχει αρνητικές επιπτώσεις.

Αν πραγματικά επιθυμείτε να ενισχύσετε το ανοσοποιητικό σύστημά σας η καλύτερη προσέγγιση είναι απλώς να τρώτε ικανές ποσότητες φρούτων και λαχανικών. Δεν περιέχουν απλώς βιταμίνες αλλά χιλιάδες άλλα συστατικά τα οποία ονομάζονται φυτοχημικά και τα οποία ασκούν μια σειρά ευεργετικών δράσεων στον οργανισμό.

Είναι επίσης σημαντικό να εστιάσει κανείς στην ποσότητα και όχι μόνο στην ποιότητα του φαγητού. Τα παχύσαρκα άτομα έχουν περισσότερες πιθανότητες να πάθουν λοιμώξεις, αναπνευστικές, δερματικές ή ουρολογικές (The Lancet Infectius Diseases, τεύχος 6, σελ. 438). Το αυξημένο βάρος όχι μόνο δυσκολεύει την αναπνοή και προδιαθέτει για αναπνευστικές λοιμώξεις, αλλά το λίπος παράγει ουσίες που επηρεάζουν αρνητικά τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Ωστόσο προσέξτε πώς χάνετε τα παραπανίσια κιλά, γιατί οι αυξομειώσεις βάρους μειώνουν την απόδοση των κυττάρων του ανοσοποιητικού που μας προστατεύουν τόσο από λοιμώξεις όσο και από καρκινικούς όγκους (Journal of the American Dietetic Association, τευχος 104, σελ. 903).

Εμβόλια τρίτης ηλικίας
Μην το βάζετε κάτω!
Οπως όλα τα μέρη του οργανισμού, έτσι και το ανοσοποιητικό σύστημα αδυνατίζει με την ηλικία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα ηλικιωμένα άτομα παθαίνουν περισσότερες λοιμώξεις, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εκδηλώσουν καρκίνο και προσβάλλονται συχνότερα από έρπητα ζωστήρα (ένα οδυνηρό εξάνθημα το οποίο οφείλεται στον ιό της ανεμοβλογιάς, ο οποίος βρίσκει ευκαιρία να επανενεργοποιηθεί ύστερα από χρόνια αδράνειας).

Κανένας δεν μπορεί να εμποδίσει το πέρασμα του χρόνου, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να καθόμαστε και να παρακολουθούμε τη γήρανσή μας. Προς το παρόν αυτό που μπορεί να κάνει κάποιος είναι να εμβολιαστεί όπως κάνουν και τα παιδιά. Εκτός από το γνωστό ετήσιο εμβόλιο της γρίπης, οι ηλικιωμένοι μπορούν να εμβολιαστούν για τον πνευμονιόκοκκο (ο οποίος εκτός από πνευμονία μπορεί να προκαλέσει και μηνιγγίτιδα). Μπορούν επίσης να κάνουν το «παιδικό» εμβόλιο διφθερίτιδας, τετάνου και ιλαράς. Πρόσφατα αναπτύχθηκε και ένα νέο εμβόλιο το οποίο παρέχει μερική προστασία ενάντια στην ανεμοβλογιά.

Στο μέλλον ίσως υπάρξουν πιο εξελιγμένες τεχνολογικά προοπτικές, όπως παραδείγματος χάριν η ανανέωση του θύμου αδένα, του αδένα στον οποίο ωριμάζει μια ιδιαίτερα σημαντική τάξη λεμφοκυττάρων, τα Τ λεμφοκύτταρα. Από την εφηβεία και μετά ο θύμος αδένας βαθμηδόν συρρικνώνεται και γεμίζει λίπος, πράγμα που οδηγεί στην εξασθένησή του.

Αλλά ίσως και να υπάρχουν τρόποι να αντιστρέψει κανείς την εκφυλιστική αυτή πορεία. Μια πιθανότητα είναι η χρήση ενέσεων αυξητικής ορμόνης. Η χορήγησή της σε άτομα που είχαν αποδυναμωμένο ανοσοποιητικό σύστημα εξαιτίας του ιού του AIDS έδειξε ότι πρόκειται για μια υποσχόμενη πρακτική.

Η γήρανση του οργανισμού είναι φανερή και σε κυτταρικό επίπεδο. Κάθε φορά που τα ανοσοκύτταρα πολλαπλασιάζονται σαν ανταπόκριση σε κάποιο παθογόνο, τα άκρα των χρωμοσωμάτων τους (τα οποία ονομάζονται τελομερή) κονταίνουν ώσπου να μην υπάρχουν πια. Σε αυτό το σημείο τα κύτταρα χάνουν την ικανότητά τους να διαιρούνται, πράγμα που σημαίνει ότι είναι άχρηστα. Οσο οι άνθρωποι γερνούν, ολοένα και περισσότερα από τα κυκλοφορούντα κύτταρα του ανοσοποιητικού τους τείνουν να ολοκληρώσουν τον κύκλο της ζωής τους.

Αυτό είναι αναπόφευκτο, αλλά εξαιτίας του κυτταρομεγαλοϊού το ανοσοποιητικό μας θα δεχθεί την ευεργητική επίδραση ενός εμβολίου. Οι περισσότεροι άνθρωποι διαθέτουμε μια ληθαργική λοίμωξη με αυτόν τον ιό, η οποία ξυπνά από καιρού εις καιρόν πιθανότατα εξαιτίας του στρες. Αυτό προκαλεί εκτεταμένη ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος επιταχύνοντας τον εκφυλισμό του. Ευτυχώς όμως ένα εμβόλιο εναντίον του ιού είναι καθ’ οδόν.
Μπορεί να είναι δύσκολο να κινητοποιηθείτε για να πάτε στο γυμναστήριο, αλλά τώρα έχετε έναν ακόμη λόγο να το κάνετε: ακόμη και μικρής διάρκειας έντονη άσκηση ενισχύει παροδικώς το ανοσοποιητικό σύστημα.

Οταν 500 ενήλικοι παρακολουθήθηκαν για 12 εβδομάδες, διαπιστώθηκε ότι εκείνοι που ήταν οι πλέον δραστήριοι (πέντε ή και περισσότερες φορές αεροβιακής άσκησης την εβδομάδα) πέρασαν άρρωστοι με λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού, όπως κρυολογήματα και αμυγδαλίτιδες, τις μισές ημέρες σε σχέση με τους υπόλοιπους («British Journal of Sports Medicine», τεύχος 45, σελ. 987).

Καθώς η καρδιά σας χτυπά γρηγορότερα, τα κύτταρα του ανοσοποιητικού τα οποία ήταν προσκολλημένα στα τοιχώματα των αγγείων «ξεπλένονται» στην κυκλοφορία, όπου κάνουν αυτό που πρέπει να κάνουν, λέει ο Μάικ Γκλίζον, ένας ανοσολόγος στο Πανεπιστήμιο του Λάφμπορο στο Ηνωμένο Βασίλειο. Τα επίπεδα αυτών των κυττάρων στο αίμα κατά τη διάρκεια της άσκησης διπλασιάζονται, ενισχύοντας την ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να ανταποκρίνεται στα παθογόνα. Οπως λέει και ο Γκλίζον, «η άσκηση αυξάνει την ανοσοεπαγρύπνηση».

Στην περίπτωση της άσκησης είναι δυνατόν να το παρακάνει κάποιος, αλλά θα πρέπει να ξέρει ότι μπορεί και να… αρρωστήσει. Τον περασμένο χρόνο η ερευνητική ομάδα του Γκλίζον εξέτασε τον αριθμό των κρυολογημάτων από τα οποία υποφέρουν οι αθλητές σε σχέση με ανθρώπους οι οποίοι διατηρούνταν σε φόρμα με την κλασική έννοια του όρου. Διαπίστωσαν ότι τα άτομα που γυμνάζονταν για περισσότερες από 11 ώρες την εβδομάδα πάθαιναν περισσότερες λοιμώξεις σε σχέση με κείνους αθλούνταν τρεις-έξι ώρες εβδομαδιαίως («Scandinavian Journal of Medicine and Science in Sports», DOI:10.1111/j.1600-0838.2011.01422.x).

Η υπερβολική άσκηση προκαλεί στον οργανισμό αποτέλεσμα παρόμοιο με το στρες. Αυξάνει τα επίπεδα των ορμονών του στρες (όπως η κορτιζόλη) και έτσι μεταβάλλεται η λειτουργία των ανοσοκυττάρων. «Ακόμη και αν υπάρχει αύξηση του αριθμού των ανοσοκυττάρων, η λειτουργία τους είναι κατεσταλμένη» λέει ο Γκλίζον.

Ο βρετανός ειδικός συνιστά να γυμναζόμαστε συχνά και για μικρή διάρκεια, σε καμία περίπτωση περισσότερο από δύο ώρες. «Περιοριστείτε σε ήπια άσκηση όπως το τρέξιμο ή το κολύμπι» λέει.

Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να δημιουργηθεί το τέλειο ανοσοποιητικό σύστημα από το να αρχίσει κανείς από την αρχή. Φυσικά, αυτό δεν μπορείτε να το κάνετε για τον εαυτό σας, αλλά μπορείτε να το κάνετε για το παιδί σας. Στη μήτρα, τα μωρά αυτομάτως μοιράζονται τα αντισώματα της μητέρας τους τα οποία διαπερνούν τον πλακούντα. Αυτή η δωρεά αντισωμάτων συνεχίζεται μετά τη γέννηση με τον θηλασμό.

Το μητρικό γάλα είναι γεμάτο από συστατικά τα οποία ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Παραδείγματος χάριν, σε αυτό υπάρχει η λακτοφερίνη, μια πρωτεΐνη η οποία αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό των βακτηρίων, αλλά και σάκχαρα τα οποία εμποδίζουν την πρόσδεση των βακτηρίων στα κύτταρα. Ο θηλασμός μειώνει τα ποσοστά των λοιμώξεων, ιδιαίτερα στις υπό ανάπτυξη χώρες.

Υπάρχει ακόμη ένας τρόπος να εξοπλίσει κανείς το ανοσοποιητικό σύστημα ενός παιδιού με πρώτης τάξεως άμυνες και μάλιστα είναι πολύ γρήγορος, σχετικά φθηνός και χωρίς καμιά αμφιβολία αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της ιατρικής. Πρόκειται για τον εμβολιασμό ο οποίος προστατεύει τα παιδιά από μια ντουζίνα δυνητικά θανατηφόρων ασθενειών και παρέχεται στο γειτονικό σας νοσοκομείο.

Δυστυχώς, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ο εμβολιασμός υπερφορτώνει το ανοσοποιητικό σύστημα – μια αβάσιμη ιδέα αν σκεφτεί κανείς ότι κάθε μέρα ερχόμαστε αντιμέτωποι με εκατομμύρια μικρόβια. Τα λίγα σχετικά αντιγόνα τα οποία μας χορηγούνται ακόμη και με ένα πολλαπλό εμβόλιο είναι σταγόνα στον ωκεανό, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Ορισμένες παιδικές ασθένειες ωστόσο προκαλούνται από την υπερδιέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος, ανάμεσά τους το άσθμα, το έκζεμα και αλλεργίες στη γύρη ή σε τρόφιμα. Γνωρίζουμε ότι τα παιδιά έχουν λιγότερες πιθανότητες να αποκτήσουν τέτοιου είδους αλλεργικές αντιδράσεις όταν μεγαλώνουν σε αγροτικές περιοχές ή διαθέτουν κατοικίδια ή έχουν μεγαλύτερα αδέλφια ή πηγαίνουν σε βρεφονηπιακούς σταθμούς.

Η υπόθεση της υγιεινής υποστηρίζει ότι οι αλλεργίες στον αναπτυγμένο κόσμο έχουν αυξητικές τάσεις ακριβώς επειδή τα παιδιά στις μέρες μας δεν εκτίθενται σε ικανούς αριθμούς μικροβίων. «Αν το πρώτο περιβάλλον μας είναι εξαιρετικά καθαρό, δεν αναπτύσσουμε τα κύτταρα γα να ανταποκριθούμε σε αυτό» λέει ο Αρν Ακμπάρ, ανοσολόγος από το University College του Λονδίνου. Βεβαίως κανείς δεν ισχυρίζεται ότι θα πρέπει να αγνοήσουμε βασικούς κανόνες υγιεινής, ο γενικός κανόνας τώρα είναι «αφήστε τα παιδιά να είναι παιδιά» και επιτρέψτε το παιχνίδι στις λάσπες.