Η δραχμούλα ξύπνησε τον Οκτώβριο του 2009 κι έκτοτε... χουζουρεύει.

Του Πάνου Παναγιώτου Ο Οκτώβριος του 2009 ήταν το τέλος μίας εποχής για την Ελλάδα. Ένα τέλος που κάποτε θα ερχόταν ούτως ή άλλως αλλά ...

Του Πάνου Παναγιώτου

Ο Οκτώβριος του 2009 ήταν το τέλος μίας εποχής για την Ελλάδα. Ένα τέλος που κάποτε θα ερχόταν ούτως ή άλλως αλλά θα μπορούσε να είναι πολύ διαφορετικό και το κυριότερο να αποτελούσε την ευκαιρία για ένα νέο και ευοίωνο ξεκίνημα και όχι την αρχή μίας περιόδου οικονομικού και κοινωνικού χάους. Η πολιτική στρατηγική (;) Παπανδρέου να πανικοβάλει τις αγορές και να διασύρει την Ελλάδα διεθνώς άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου βγάζοντας από μέσα τους καταστρεπτικές δυναμικές και τάσεις οι οποίες έδωσαν, ξαφνικά, ζωή στο σενάριο της εξόδου της χώρας απ' το ευρώ, 'ξυπνώντας' τη δραχμή απ' τη χειμέρια νάρκη που βρισκόταν απ' το 2002.
Από εκείνη τη στιγμή και μετά τα σενάρια παραμονής ή εξόδου της χώρας απ' το ευρώ τρέχουν ταυτόχρονα, προκαλώντας πρωτοφανή χρηματοπιστωτική, οικονομική, πολιτική και κοινωνική αστάθεια με τον κίνδυνο ο φόβος για αποχώρηση απ' την ευρωζώνη να λειτουργήσει, τελικά, ως αυτοεπαληθευόμενη προφητεία, προκαλώντας, πράγματι, την επιστροφή στη δραχμή κάτω από δραματικές συνθήκες. Ο πανικός που επέδειξε ο κ. Παπανδρέου και όσα έπραξε στους πρώτους μήνες διακυβέρνησης του θα στοιχειώνουν την Ελλάδα για δεκαετίες. Οι ηγέτες δεν επιτρέπεται να πανικοβάλλονται, πόσο μάλλον να πανικοβάλλουν όλους τους υπόλοιπους. Αλλά ο πρώην Πρωθυπουργός αποδείχτηκε, μάλλον, λιγότερο ηγέτης και περισσότερο κακός καπετάνιος ενός προβληματικού αλλά συνηθισμένου σε κακοκαιρίες πλοίου, που αφού το βάφτισε 'Τιτανικό' το παρέδωσε στις 'ένοπλες δυνάμεις' των αγορών για να το βομβαρδίσουν. Έπειτα, προκειμένου να καθυστερήσει τη βύθιση του, ζήτησε απ' τους επιβάτες του να πετάξουν στην θάλασσα τα υπέρβαρα περιουσιακά τους στοιχεία και να κάνουν δίαιτα για να μειωθεί το δικό τους βάρος, προειδοποιώντας τους πως στην αντίθετη περίπτωση ήταν μοιραίο να πνιγούν βουλιάζοντας μαζί του.
Οι ενέργειες Παπανδρέου άπλωσαν τη σκιά του νομισματικού κινδύνου πάνω απ' την χώρα, προκαλώντας, αρχικά, μαζική και βίαιη φυγή των διεθνών κεφαλαίων. Το ελληνικό χρηματιστήριο κατέρρευσε ενώ μέχρι τότε κατέγραφε την καλύτερη απόδοση στον κόσμο και τα ελληνικά ομόλογα ξεπουλήθηκαν, ενώ ως τότε το αγοραστικό ενδιαφέρον γι' αυτά ήταν αμείωτο. Εφόσον ο ίδιος ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας διαμήνυε ότι αυτή απειλούνταν με πτώχευση και αφού η πτώχευση συνεπάγεται την έξοδο απ' το ευρώ ποιος τρελός θα κρατούσε τα κεφάλαια του σ' αυτήν και πόσο μάλλον θα διέθετε και νέα για να της δανείσει;
Ακολούθησε η απόσυρση καταθέσεων από τις ελληνικές τράπεζες. Με οδηγό την ελίτ του ελληνικού κεφαλαίου που έστειλε τα χρήματα της στο εξωτερικό μετατράπηκε σε κύρια τάση η μεταφορά χρημάτων από την 'προβληματική' Ελλάδα προς την Κύπρο, τη Γερμανία, την Ελβετία, τις ΗΠΑ και αλλού. Αφού οι ξένοι και οι πλούσιοι δεν εμπιστεύονταν πλέον τα λεφτά τους στην Ελλάδα γιατί να τα εμπιστευτεί σ' αυτήν ο απλός πολίτης;
Προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι παραπάνω τάσεις οι οποίες ισχυροποιήθηκαν θεματικά στους πρώτους μήνες διακυβέρνησης Παπανδρέου, ο Πρωθυπουργός στράφηκε για βοήθεια προς την Τρόικα. Το ΔΝΤ και η ΕΕ ανέλαβαν τη χρηματοδότηση της Ελλάδας εξισορροπώντας την αρνητική ροή των διεθνών κεφαλαίων και αντιμετωπίζοντας τον αποκλεισμό της απ' τις αγορές και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανέλαβε την παροχή ρευστότητας στις ελληνικές τράπεζες αντικαθιστώντας τη χαμένη από την απόσυρση των καταθέσεων ρευστότητα.
Τα δάνεια και η στήριξη από την Τρόικα, όμως, συνοδεύτηκαν από το Μνημόνιο, το οποίο έθεσε ως πρωταρχικό του στόχο τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος και τη δημιουργία πρωτογενούς πλεονάσματος ώστε η Ελλάδα να 'εξυγιανθεί' δημοσιονομικά και να μειώσει το βαθμό εξάρτησης της από τον εξωτερικό δανεισμό.
Η – με τη σφραγίδα Παπανδρέου - εφαρμογή του, ούτως ή άλλως, προβληματικού Μνημονίου έγινε η αφετηρία δημιουργίας νέων καταστροφικών τάσεων, τόσο στην οικονομία όσο και στην κοινωνία. Με το Μνημόνιο να μην προβλέπει τίποτε για την αντιμετώπιση αυτών των τάσεων αλλά να επικεντρώνεται στο έλλειμμα, το τελευταίο, ξεκίνησε, πράγματι, να μειώνεται αλλά η οικονομία και η κοινωνία άρχισαν να καταρρέουν.
Το αποτέλεσμα ήταν η φυγή των διεθνών κεφαλαίων και η απόσυρση των καταθέσεων να ενταθούν κάνοντας απαραίτητη την παράταση του προγράμματος παροχής δανείων και ρευστότητας. Προκειμένου να συμβεί αυτό ο κ. Παπανδρέου συμφώνησε στην υιοθέτηση νέων μέτρων, στην πώληση δημόσιας περιουσίας και στην εγγύηση των δανείων των τραπεζών από το κράτος.
Όσο, όμως, η οικονομία και η κοινωνία κατέρρεαν τόσο τα ελληνικά ομόλογα και οι εγγυήσεις του ελληνικού δημοσίου έχαναν την αξία τους ενδυναμώνοντας ακόμη περισσότερο τη φυγή κεφαλαίων και την απόσυρση καταθέσεων, μολύνοντας και συμπαρασύροντας στην άβυσσο τον πάλαι ποτέ ισχυρό ελληνικό τραπεζικό τομέα αλλά και προκαλώντας την εκτόξευση του χρέους.
Παρόλα αυτά, για κάποιο λόγο που μόνο η Τρόικα και ο κ. Παπανδρέου μπορούν να κατανοήσουν, η μείωση του ελλείμματος συνέχισε να κρίνεται σημαντικότερη απ' την αντιμετώπιση όλων των δεινών που προκαλούσε. Το αποτέλεσμα ήταν το έλλειμμα, πράγματι, να μειωθεί περαιτέρω αλλά και να ενισχυθούν όλες οι νέες καταστροφικές τάσεις που στο μεταξύ είχαν γεννηθεί, όπως της καλπάζουσας ανεργίας, της οικονομικής συρρίκνωσης, της φυγής κεφαλαίων, της κοινωνικής εξαθλίωσης κλπ.
Η συνειδητοποίηση εντός και εκτός της Ελλάδας πως ο Παπανδρέου ήταν αδύνατο να χειριστεί σωστά την κατάσταση οδήγησε σε απώλεια της εμπιστοσύνης στο πρόσωπο του. Ενώ υποσχόταν (συχνά υπογείως) στην Τρόικα τη μείωση του δημοσίου τομέα, την καταπολέμηση της διαφθοράς, την υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και την πάταξη της φοροδιαφυγής, στην πράξη προστάτευε το άρρωστο γραφειοκρατικό σύστημα που είχε δημιουργήσει ο πατέρας του προκειμένου να αναρριχηθεί και να διατηρηθεί στην εξουσία και το οποίο είχαν συντηρήσει και ενισχύσει όλοι οι μετέπειτα πολιτικοί ηγέτες εξυπηρετώντας τα δικά τους, κομματικά και προσωπικά συμφέροντα.
Αντί να διαχωρίσει τα μέτρα που ζητούσε η Τρόικα σε θετικά και αρνητικά, επισπεύδοντας τα πρώτα και διαπραγματευόμενος με σθένος την αντικατάσταση των δεύτερων με άλλα, ο κ. Παπανδρέου προχώρησε σε παράλογες αυξήσεις άμεσων και έμμεσων φόρων, στην επιβολή χαρατσιών και στη χωρίς καμία κοινωνική δικαιοσύνη μαζική περικοπή μισθών και συντάξεων και κατάργηση εργατικών δικαιωμάτων. Λειτουργώντας με τρόπο σπασμωδικό έκανε αυτά που οι περισσότεροι και κυρίως η ίδια η λογική τον συμβούλευαν να αποφύγει και απέφυγε εκείνα που η πλειοψηφία και η λογική τον προέτρεπαν να πράξει.
Αν και υπεύθυνοι για την κατάληξη της Ελλάδας είναι σύσσωμο το πολιτικό σύστημα και οι πολίτες που το στήριξαν επί δεκαετίες με την ψήφο και την ανοχή τους, οι ευθύνες όλων, ακόμη και των πολιτικών που βρίσκονται τώρα στην πρώτη γραμμή, ωχριούν μπροστά σε αυτές του κ. Παπανδρέου.
Αλλά όλα αυτά, μέχρι χθες. Γιατί φτάνοντας στο σήμερα, καλώς ή κακώς η ωρολογιακή βόμβα έχει μεταφερθεί από τα χέρια του κ. Παπανδρέου στα δικά τους. Και προς το παρόν αντί να κάνουν τα πάντα για να την αφοπλίσουν την πετούν ο ένας στον άλλον.
Και όσο ο λαός θα περιμένει μάταια, έστω και την ύστατη στιγμή, να ακούσει αλήθειες και να δει ξεκάθαρα, ρεαλιστικά και υπεύθυνα με ποιον τρόπο θα γίνει η αντιμετώπιση της κρίσης, τόσο ο δρόμος για την έξοδο απ' το ευρώ θα ανοίγει διάπλατος. Και αυτή τη φορά η χαριστική βολή θα δοθεί απ' τους ίδιους τους πολίτες, οι οποίοι είτε δε θα μπορούν είτε απλά θα αρνούνται να πληρώσουν τις υποχρεώσεις τους απέναντι στο κράτος αμφισβητώντας το ευθέως. Μία ματιά στα φορολογικά έσοδα του Μαΐου φανερώνει πως αυτά είναι μειωμένα έναντι των προβλέψεων, περίπου, κατά 15% σε όλη την επικράτεια, με μερικές περιοχές να παρουσιάζουν υστέρηση ακόμη και κατά 30%. Δεν πρόκειται, πια, για φοροδιαφυγή μέσω της απόκρυψης εσόδων αλλά μέσω της ωμής άρνησης πληρωμής αυτών που το κράτος απαιτεί.
Γιατί για ποιο λόγο να πληρώσει ο πολίτης φόρους σε ένα κράτος που δε εμπιστεύεται και το οποίο αδυνατεί να του εγγυηθεί ακόμη και τα πλέον αυτονόητα; Και ακόμη πιο πρακτικά γιατί να καταβάλλει ο πολίτης φόρους σε ευρώ σήμερα όταν υπάρχει περίπτωση να τους πληρώσει σε δραχμές αύριο ή και να μην τους πληρώσει καθόλου (όπως του υπόσχονται κάποιοι πολιτικοί);
Κοιτώντας κανείς προσεκτικά τί συμβαίνει στην Ελλάδα διαπιστώνει πως οι πολίτες προετοιμάζονται για μία ενδεχόμενη επιστροφή στη δραχμή περισσότερο απ' όσο και οι ίδιοι, ίσως, αντιλαμβάνονται. Αποσύρουν τις καταθέσεις τους απ' τις τράπεζες, μεταφέρουν τα χρήματα τους στο εξωτερικό, καθυστερούν να πληρώσουν υποχρεώσεις τους στο κράτος (και αλλού) και γενικότερα κάνουν, απολύτως δικαιολογημένα, οτιδήποτε μπορούν για να προστατέψουν τους ίδιους και τις οικογένειες τους, αφού βλέπουν πως το πολιτικό σύστημα και το κράτος αδυνατούν να το πράξουν γι' αυτούς.
Την ίδια στιγμή το 60% των Γερμανών πολιτών θέλουν την Ελλάδα έξω απ' το ευρώ, ποσοστό το οποίο μεγαλώνει επικίνδυνα σε πολλές χώρες του ευρωπαϊκού κέντρου παρέχοντας πολιτική νομιμοποίηση αλλά και κίνητρο στις πολιτικές τους ηγεσίες να φλερτάρουν ακόμη σοβαρότερα με αυτήν την προοπτική.
Μπορεί, λοιπόν, να ήταν στους πρώτους μήνες διακυβέρνησης Παπανδρέου που η δραχμούλα ξύπνησε και έκτοτε να χουζουρεύει αλλά θα είναι στη μετά Παπανδρέου εποχή που θα κληθεί (αν και εφόσον αυτό συμβεί) να επιστρέψει στα 'καθήκοντα΄ της προσπαθώντας να αντέξει το βάρος της κατάρρευσης της Ελλάδας. Και αν και οι ευθύνες θα βαρύνουν πάντα τον πρώην Πρωθυπουργό θα είναι οι νυν πολιτικοί ηγέτες που θα έχουν βάλει τη σφραγίδα τους στο τέλος αυτού του έργου και τη δική τους ευθύνη που θα αναζητήσουν και θα καταλογίσουν οι πολίτες.
Γι' αυτό και έχει τεράστια σημασία ό,τι λένε, ό,τι υπόσχονται και ό,τι κάνουν σήμερα. Είναι, επιτέλους, κάποιοι απ' αυτούς ρεαλιστές, υπεύθυνοι και ειλικρινείς; Μπορούν να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων και για πρώτη φορά να πάρουν την τύχη της χώρας στα χέρια τους έχοντας, πράγματι, προετοιμαστεί κατάλληλα για την επόμενη μέρα;
Αν είναι υπέρ της συνέχισης της 'συνεργασίας' με την Τρόικα έχουν αντιληφθεί τα άκρως προβληματικά σημεία του Μνημονίου και έχουν έτοιμες άψογα μελετημένες εναλλακτικές προτάσεις που θα μπορούσαν, όντως, να γίνουν αποδεκτές απ' την άλλη πλευρά; Αν πάλι είναι αποφασισμένοι να καταγγείλουν το Μνημόνιο έχουν προετοιμάσει με εξαιρετική προσοχή ένα πλάνο β' που να εξασφαλίζει τη διαχείριση της κρίσης χωρίς να προκληθεί ένας ξαφνικός θάνατος στην οικονομία και την κοινωνία με τρομακτικές συνέπειες κυρίως για τα φτωχότερα στρώματα;
Τελικά, οι πολιτικοί που ζητούν την ψήφο των πολιτών έχουν κάνει για μία φορά σωστά τη δουλειά τους ώστε αφού την πάρουν να εξασφαλίσουν, πράγματι, καλύτερες μέρες και όχι χειρότερες; Αν ναι, ας βγουν να το φωνάξουν, να επιχειρηματολογήσουν, να το εξηγήσουν στο λαό και να εγγυηθούν το αποτέλεσμα της πολιτικής που θα ακολουθήσουν. Αν όχι, προς Θεού ας σταματήσουν τώρα να υπόσχονται οτιδήποτε δε γνωρίζουν αν και πώς θα μπορέσουν να υλοποιήσουν ή ακόμη χειρότερα θεωρούν αδύνατο να πραγματοποιηθεί.
Η βόμβα που τους έχει αφήσει ο Γ. Παπανδρέου είναι ωρολογιακή και ο χρόνος που απομένει για την εκπυρσοκρότηση της μοιάζει να τελειώνει. Αν ξέρουν να την αφοπλίσουν ας το πουν και ας το κάνουν. Αν όχι ας μην παίζουν με τη ζωή όλων.

*Πάνος Παναγιώτου, Χρηματιστηριακός Τεχνικός Αναλυτής