Δημιουργία «μαύρης λίστας» στο διαδίκτυο

Την άποψη ότι η πρόσφατη απόφαση του Πρωτοδικείου Αθηνών (4658/2012) για την απαγόρευση πρόσβασης των ελλήνων χρηστών σε ιστοσελίδε...

Την άποψη ότι η πρόσφατη απόφαση του Πρωτοδικείου Αθηνών (4658/2012) για την απαγόρευση πρόσβασης των ελλήνων χρηστών σε ιστοσελίδες στηρίζεται σε εσφαλμένες παραδοχές και εγκυμονεί κινδύνους για τα ψηφιακά μας δικαιώματα διατύπωσε το Δίκτυο για την Ψηφιακή Απελευθέρωση. Υποστηρίζει μάλιστα ότι η δικαστική απόφαση θα αποτελέσει δικαστικό προηγούμενο, το οποίο, προμηνύει ένα «ζοφερό μέλλον για την ελευθερία έκφρασης στην Ελλάδα», αφού από την διακοπή πρόσβασης σε δικτυακούς τόπους για «πειρατεία», είναι δυνατόν να καταλήξει σε δικτυακούς τόπους με πολιτικό περιεχόμενο.
Το πλήρες κείμενο της ανακοίνωσης έχει ως εξής:
«Τις τελευταίες μέρες δόθηκε στη δημοσιότητα από τον Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΟΠΙ) απόφαση ασφαλιστικών μέτρων του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (4658/2012), με την οποία διατάσσονται οι τηλεπικοινωνιακές εταιρείες της χώρας να διακόψουν την πρόσβαση των συνδρομητών τους σε δύο ιστοτόπους εξαιτίας πιθανολογούμενης παραβίασης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας μέσω αυτών. Αξίζει να αναφερθεί ότι η απόφαση αυτή εκδόθηκε κατόπιν σχετικής αίτησης των περισσότερων οργανισμών συλλογικής διαχείρισης (ΟΣΔ) της χώρας.
Η δικαστική αυτή απόφαση είναι πρωτοφανής για τα εγχώρια δεδομένα και δημιουργεί δικαστικό προηγούμενο με άμεσες συνέπειες για τους Έλληνες χρήστες του διαδικτύου. Συνδέεται δε με ένα έντονο παρασκήνιο διαβουλεύσεων ανάμεσα στους οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης, τον ΟΠΙ, το Υπουργείο Πολιτισμού και τους παρόχους πρόσβασης στο διαδίκτυο με αντικείμενο είτε την αυτορρύθμιση της αγοράς είτε την κρατική παρέμβαση με σκοπό την δημιουργία μηχανισμών επιβολής των ιδιωτικών πνευματικών δικαιωμάτων ή ακόμη και με σκοπό τη δημιουργία «μαύρης λίστας» ιστοτόπων, στους οποίους θα μπλοκάρεται πανελλαδικά η πρόσβαση.
Οι Κίνδυνοι για το Ελληνικό Διαδίκτυο
Η δικαστική απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών στηρίζεται σε ορισμένες εσφαλμένες παραδοχές και γι’ αυτό εγκυμονεί κινδύνους για τα ψηφιακά μας δικαιώματα. Τέτοιες εσφαλμένες παραδοχές είναι οι εξής :

1η Παραδοχή : Εμμέσως προκύπτει ότι βασική παραδοχή της απόφασης είναι πως όλα τα αρχεία που ανταλλάσσονται μέσω τεχνολογιών ομότιμης διακίνησης (p2p) αποτελούν πνευματικά έργα που προστατεύονται από το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας και ότι κατά συνέπεια το μοίρασμά τους είναι παράνομο.
Κίνδυνος : Ακόμη και με την ισχύουσα νομοθεσία τα ιδιωτικά δικαιώματα δεν εκτείνονται στο σύνολο της γνώσης και του πολιτισμού. Αντίθετα, υπάρχουν πνευματικά έργα, που είτε είναι κοινόχρηστα είτε έχουν εκδοθεί με άδειες copyleft. Οι τεχνολογίες p2p αποτελούν ιδιαίτερα εξελιγμένο τεχνολογικό τρόπο για το μοίρασμα της γνώσης και του πολιτισμού. Έτσι, μέσα από δίκτυα p2p οι χρήστες του διαδικτύου μπορούν να ανταλλάσσουν πνευματικά έργα, όπως η Βίβλος, η ελεύθερη διακίνηση των οποίων είναι αναφαίρετο δικαίωμα. Η δικαστική απαγόρευση μοιράσματος τέτοιων πνευματικών έργων με τεχνολογίες p2p περιορίζει με αυτό τον τρόπο το δικαίωμα πρόσβασης των πολιτών στην Κοινωνία της Πληροφορίας (ΚτΠ). Η εγχώρια τάση για την συλλήβδην απαγόρευση μίας ολόκληρης τεχνολογίας, όπως οι τεχνολογίες p2p, είναι και κοινωνικά επιζήμια και αντίθετη με οποιαδήποτε έννοια τεχνολογικής και γενικότερης κοινωνικής προόδου.
2η Παραδοχή : Σύμφωνα με την δικαστική απόφαση η παράβαση του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας από τους διαχειριστές των δύο πλέον μη προσβάσιμων ιστοτόπων ήταν η δημιουργία υπερσυνδέσμων (hyperlinks) από απλούς χρήστες προς προστατευόμενα πνευματικά έργα. Έτσι, το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών ταύτισε χωρίς πειστική επιχειρηματολογία τη δημιουργία υπερσυνδέσμου προς προστατευόμενο πνευματικό έργο με την ευθεία παράβαση του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας. Επέβαλλε δε την πλήρη διακοπή πρόσβασης στους δύο ιστοτόπους, στέλνοντας ουσιαστικά μήνυμα σε κάθε διαχειριστή ιστοτόπου ότι αν δεν ελέγχει διεξοδικά τους υπερσυνδέσμους που κοινοποιούν οι χρήστες του, διακινδυνεύει την διακοπή πρόσβασης σε αυτόν μέσω δικαστικής απόφασης.
Κίνδυνος : Η δημιουργία υπερσυνδέσμων αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία ο παγκόσμιος ιστός σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από τον Tim Berners Lee. Προστατεύεται δε από το θεμελιώδες δικαίωμα των χρηστών στην ελεύθερη έκφραση. Η ταύτιση της δημιουργίας υπερσυνδέσμων με την πράξη της παράνομης διάθεσης στο κοινό προστατευόμενων έργων είναι αστήρικτη και αποτελεί βόμβα στα θεμέλια της ίδιας της λειτουργίας του παγκόσμιου ιστού, που αποτελεί αναμφίβολα μία από τις μεγαλύτερες τεχνολογικές κατακτήσεις της ανθρωπότητας. Αλλά και η απορρέουσα υποχρέωση των διαχειριστών ιστοτόπων να ελέγχουν τους υπερσυνδέσμους των χρηστών τους είναι εξαιρετικά επικίνδυνη, καθώς μπορεί να εφαρμοστεί με τρόπο, που να καταπιέζει δυσανάλογα την ροή της πληροφορίας και την καινοτομία στο Ελληνικό διαδίκτυο, θέτοντας ζήτημα ευθύνης διαδικτυακών μεσαζόντων, όπως οι Google, Wikipedia, WordPress κτλ, καθώς και οποιουδήποτε επιγραμμικού φόρουμ συζητήσεων, όπου το περιεχόμενο παράγεται από τους ίδιους τους χρήστες.
3η Παραδοχή : Η δικαστική αυτή απόφαση δημιουργεί δικαστικό προηγούμενο με συνέπειες, που είναι δύσκολο να εκτιμηθούν. Πρέπει να θεωρείται βέβαιος ο βομβαρδισμός των τηλεπικοινωνιακών παρόχων από ΟΣΔ ή κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων με αντίστοιχες αιτήσεις ασφαλιστικών μέτρων για 10άδες ιστοτόπους.
Κίνδυνος : Οι παρασκηνιακές διαβουλεύσεις των ΟΣΔ με κρατικούς παράγοντες ακόμη και για τη δημιουργία εγχώριας «μαύρης λίστας» ονομάτων χώρου, στα οποία θα διακόπτεται η πρόσβαση, δείχνει τις προθέσεις του κράτους να προβεί σε αυστηρή ρύθμιση του Ελληνικού διαδικτύου σε ευθυγράμμιση με ισχυρά ιδιωτικά συμφέροντα σε βάρος όμως των αναγκών της Ελληνικής διαδικτυακής κοινότητας. Αν μάλιστα δημιουργηθούν τέτοιες «μαύρες λίστες» είτε με δικαστικές αποφάσεις είτε με κρατική ρύθμιση, θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι αυτές αργά ή γρήγορα θα συμπεριλάβουν και ιστοτόπους με πολιτικό περιεχόμενο, διαγράφοντας ένα ιδιαίτερα ζοφερό μέλλον για την διαδικτυακή ελευθερία έκφρασης στη χώρα μας.
Σημείωση : Η δικαστική απόφαση δεν έχει μόνο αρνητικά στοιχεία. Σε ευθυγράμμιση με πρόσφατες αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης κρίνει ρητά ότι αντίκεινται στο Σύνταγμα, στα ανθρώπινα δικαιώματα και στο Κοινοτικό δίκαιο :
α) η εφαρμογή προληπτικών καθολικών τεχνολογικών φίλτρων παντός είδους (είτε σε επίπεδο παρόχων πρόσβασης είτε σε επίπεδο παρόχων περιεχομένου).
β) η πλήρης διακοπή ή η μερική περιστολή τεχνολογιών (πχ. p2p).
γ) η διακοπή πρόσβασης σε ολόκληρους ιστοτόπους, όταν παραβάσεις διεξάγονται μόνο σε ορισμένες ιστοσελίδες αυτών.
Το Διακύβευμα για τα Κινήματα και την Κοινωνία
Η εποχή, όπου οι ΟΣΔ μαζί με τον ΟΠΙ χάρασσαν την εθνική στρατηγική για την πολιτιστική δημιουργία απερίσπαστα από τις κοινωνικές μας ανάγκες, έχει πλέον παρέλθει. Η σε παγκόσμιο επίπεδο χρεωκοπία του υφιστάμενου μοντέλου διανομής των πολιτιστικών αγαθών είναι πρώτιστα κοινωνική και δευτερευόντως οικονομική, ενώ οι εγχώριες απόπειρες συντήρησής του με δρακόντεια μέτρα επιτήρησης και καταστολής είναι όχι μόνο καταδικασμένες σε αποτυχία αλλά και εξαιρετικά επικίνδυνες για την ιδιωτικότητα και τη δημοκρατία. Το διακύβευμα σήμερα για τα κοινωνικά κινήματα και την κοινωνία είναι η διαμόρφωση μίας νέας πολιτικής για τη διαχείριση της πολιτισμικής δημιουργίας, που θα εκμεταλλεύεται στο έπακρο τις προοπτικές της Κοινωνίας της Πληροφορίας, εξισορροπώντας αρμονικά την ανάγκη βιοπορισμού των καλλιτεχνών με το δικαίωμα πρόσβασης όλων μας στη γνώση και τον πολιτισμό.
Καλούμε τους ανθρώπους της τέχνης να μην πείθονται εύκολα από την προπαγάνδα της δαιμονοποίησης των νέων τεχνολογιών και να πάρουν τα πράγματα στα χέρια τους με μορφές κοινωνικής αυτορύθμισης, όπως τη δημιουργία εναλλακτικών διαδικτυακών εργαλείων για την απευθείας επαφή καλλιτεχνών – κοινού, που να μπορεί να αγκαλιάσει ολόκληρη η κοινωνία. Με δημοκρατικό διάλογο στη βάση και κοινωνικούς αγώνες για την ανατροπή των κυρίαρχων επιλογών για την ΚτΠ επιδιώκουμε μία εναλλακτική διαχείριση της πνευματικής δημιουργίας, που θα δίνει έμφαση στην ισότιμη πρόσβαση στη γνώση και στον πολιτισμό αντί στη λογοκρισία και στην περιστολή της ιδιωτικότητας».