Ο Τσαρλς Ντίκενς στην Ταινιοθήκη...

« Ο Ντίκενς στον κινηματογράφο », ένα αφιέρωμα στον μεγάλο Βρετανό μυθιστοριογράφο που αποτέλεσε ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης για τους δημιου...

«Ο Ντίκενς στον κινηματογράφο», ένα αφιέρωμα στον μεγάλο Βρετανό μυθιστοριογράφο που αποτέλεσε ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης για τους δημιουργούς της μεγάλης οθόνης, διοργανώνεται στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, από τις 29 Μαρτίου έως τις 3 Απριλίου, στο πλαίσιο του παγκόσμιου εορτασμού των 200 χρόνων από τη γέννησή του. Μια επιλογή από κινηματογραφικές μεταφορές του Ντίκενς ξεκινώντας από...
το 1913 και έως το 2005, από σπάνιες ταινίες του βωβού κινηματογράφου μέχρι τις σύγχρονες σκηνοθετικές προσεγγίσεις των Ρομάν Πολάνσκι και Αλφόνσο Κουαρόν, το κινηματογραφικό αφιέρωμα του Βρετανικού Συμβουλίου της Ελλάδας επιχειρεί να ξεδιπλώσει το εύρος και το βάθος του έργου του Ντίκενς, που αποτελούσε διαχρονικά έμπνευση για τον κινηματογράφο.
Το Βρετανικό Συμβούλιο διοργανώνει πολλές εκδηλώσεις στη Βρετάνια και σε περισσότερες από 50 χώρες σε όλο τον κόσμο για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την γέννηση του Ντίκενς, στο πλαίσιο του προγράμματος Ντίκενς 2012. Για τον εορτασμό των διακοσιοστών γενεθλίων του μεγάλου Άγγλου συγγραφέα το Βρετανικό Συμβούλιο στην Ελλάδα σε συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος, το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης διοργανώνει το αφιέρωμα Ο Ντίκενς στον κινηματογράφο σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Στο αφιέρωμα συνεργάζονται οι εταιρείες διανομής ODEON και FOX.

Το tvxs και η Ταινιοθήκη της Ελλάδας διαθέτουν 2 διπλές προσκλήσεις για κάθε μέρα του αφιερώματος - δηλαδή 1 διπλή πρόσκληση για την πρώτη ζώνη προβολών (που ξεκινά γύρω στις 18.00) και 1 διπλή πρόσκληση για τη δεύτερη ζώνη προβολών (που ξεκινά στις 21.30) – στους αναγνώστες που θα στείλουν πρώτοι mail με το ονοματεπώνυμό τους από τις 11:00 πμ στο mxs@tvxs.gr. Η είσοδος στις συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης είναι ελεύθερη. Δείτε το πρόγραμμα των προβολών και των συζητήσεων του αφιερώματος στο τέλος του άρθρου.
Στο πλαίσιο του αφιερώματος θα παρουσιαστεί μια επιλογή από δεκατρείς κινηματογραφικές μεταφορές του Ντίκενς ξεκινώντας από το 1913 και φθάνοντας στο 2005, από τις οποίες οι έξι προβάλλονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Στα σπάνια αριστουργήματα του αφιερώματος συγκαταλέγονται  ο οκτάλεπτος βωβός Ντέιβιντ Κόπερφιλντ (1913) του Τόμας Μπέντλεϊ, ο βωβός Όλιβερ Τουίστ (1922) του Φρανκ Λόυντ, Το μυστήριο του Έντουιν Ντρουντ (1935) του Στιούαρτ Γουόκερ, το The Pickwick Papers (1952) του Νόελ Λάνγκλι βασισμένο στο αμετάφραστο στην Ελλάδα μυθιστόρημα και το Η ζωή και οι περιπέτειες του Νίκολας Νίκλεμπι (1947) του βραζιλιάνικης καταγωγής παραγνωρισμένου αλλά πολύ σημαντικού κινηματογραφιστή Αλμπέρτο Καβαλκάντι.

Το αφιέρωμα θα λάβει χώρα από τις 29 Μαρτίου έως τις 3 Απριλίου στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος στην Αθήνα. Οι καθημερινές προβολές πλαισιώνονται από πέντε συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης με την επιμέλεια του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ), με αφορμή τις διαφορετικές πτυχές του λογοτεχνικού του έργου (η κοινωνική κριτική της εποχής του, η πόλη, η παιδική ηλικία), τη λογοτεχνική του πρόσληψη στην Ελλάδα, αλλά και την κινηματογραφική διασκευή του. Σκηνοθέτες και άνθρωποι του κινηματογράφου, συγγραφείς, μεταφραστές και πανεπιστημιακοί τόσο από την Ελλάδα, όσο και από τη Μεγάλη Βρετανία, συζητούν μεταξύ τους αλλά και μοιράζονται με το κοινό σκέψεις και απόψεις για το πολυδιάστατο έργο του Ντίκενς.
Ανάμεσα στους ομιλητές θα είναι και ο Adrian Wootton, o διευθυντής του ιστορικού γραφείου Film London, μέλος της BAFTA και της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Ακόμα, στις συζητήσεις θα συμμετάσχει ο διακεκριμένος Βρετανός σεναριογράφος και συγγραφέας Michael Eaton και ο πρώην Πρέσβης της Μεγάλης Βρετανίας στην Ελλάδα Sir David Madden, ο οποίος πρόσφατα ολοκλήρωσε τη συνέχεια του ημιτελούς μυθιστορήματος του Ντίκενς Το μυστήριο του Έντουιν Ντρουντ.
Στη συνέχεια το αφιέρωμα θα ταξιδέψει στη Θεσσαλονίκη και θα φιλοξενηθεί από τις 5 έως τις 8 Απριλίου στην Αίθουσα Παύλος Ζάννας και στο Μουσείο Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
O Κάρολος Ντίκενς ανήκει στους συγγραφείς εκείνους που η άπειρη φαντασία προερχόμενη από την ενδελεχή παρατήρηση του κοινωνικού τοπίου έκανε το λογοτεχνικό του έργο ιδεώδες για κινηματογραφικές μεταφορές. Ως εκ τούτου από πολύ νωρίς στην ιστορία του κινηματογράφου πολλές ταινίες βασίστηκαν στο έργο του.
Ο Ντίκενς δεν πρόλαβε την εφεύρεση του κινηματογράφου αλλά διασκευαζόταν συχνά στο θέατρο και ορισμένοι κριτικοί και κινηματογραφιστές –κυρίως οι D.W. Griffith και Sergei Eisenstein- έχουν ισχυριστεί ότι οι εξαιρετικές περιγραφικές ικανότητες του Ντίκενς και η ευρηματικότητά του στην αφήγηση «εφηύραν» κατά κάποιον τρόπο την κινηματογραφική γλώσσα.
Επεκτείνοντας στο χρόνο την ιστορική αναδρομή των κινηματογραφικών διασκευών του Ντίκενς θα διαπιστώσουμε πως ήδη από τις αρχές του 1900, τα μυθιστορήματά του μεταφέρονται στον κινηματογράφο από τους σκηνοθέτες του βωβού.
Στο πλαίσιο του κινηματογραφικού αφιερώματος θα προβληθεί και ο οκτάλεπτος βωβός Ντέιβιντ Κόπερφιλντ (David Copperfield, 1913) του Τόμας Μπέντλεϊ (1980-1950), που αρχικά έγινε γνωστός ως ηθοποιός υποδυόμενος χαρακτήρες έργων του Ντίκενς στη θεατρική σκηνή.
Η σκηνοθετική πορεία του Μπέντλεϊ ταυτίζεται άμεσα με τον Ντίκενς καθώς θα γυρίσει τελικά έξι βωβές διασκευές του Ντίκενς, εκ των οποίων ο  Ντέιβιντ Κόπερφιλντ είναι η μόνη που σώζεται σήμερα, ως απόσπασμα μιας δίωρης ταινίας χωρισμένης σε έξι επεισόδια. Η ταινία  αποκαταστάθηκε από το British Film Institute (BFI) με την προσθήκη μουσικής από τον Νιλ Μπραντ, στο πλαίσιο της συλλογής του BFI Ο Ντίκενς πριν τον ήχο και έτυχε θετικής υποδοχής στην εποχή της για την εικονοποιΐα, τις ερμηνείες και τα γυρίσματα σε τοποθεσίες που αναφέρονται στο μυθιστόρημα.


Ο κλασικός Όλιβερ Τουίστ έχει δίχως αμφιβολία μεταφερθεί τις περισσότερες φορές στη μεγάλη οθόνη.  Ξεκινώντας από την ομότιτλη βωβή ταινία του φανατικού του Ντίκενς Φρανκ Λόυντ (1886-1960),  που γυρίστηκε το 1922, και θεωρούνταν χαμένη μέχρι που βρέθηκε στην Γιουγκοσλαβία, με την εξαιρετική ερμηνεία του χολυγουντιανού θρύλου Λον Τσέινι και στο ρόλο του Όλιβερ τον Τζάκι Κούγκαν, το διασημότερο παιδί-σταρ της εποχής του βωβού κινηματογράφου, γνωστού κι από Το xαμίνι του Τσάπλιν, περνάμε στην εκδοχή του Ντέιβιντ Λιν (David Lean) το 1948.
Η δεύτερη κινηματογραφική μεταφορά, μετά τις Μεγάλες Προσδοκίες, έργου του Ντίκενς από τον Λιν, γνωστού από επικές ταινίες όπως τα Η γέφυρα του Ποταμού Κβάι, Ο Λόρενς της Αραβίας, Ντόκτορ Ζιβάγκο και Πέρασμα στην Ινδία , απέσπασε το βραβείο Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης στο Φεστιβάλ της Βενετίας και ξεχωρίζει για την αμφιλεγόμενη και γκροτέσκα ερμηνεία του Άλεκ Γκίνες ως Φέιγκιν, του ηλικιωμένου αρχηγού της συμμορίας.


Στο επιτυχημένο θεατρικό μιούζικαλ του Λάιονελ Μπαρτ, βασίζεται η εκδοχή του Κάρολ Ριντ (1906-1976)  Όλιβερ! (1968), γνωστού από τα τρία μεγάλα αριστουργήματα του Απόκληρος της κοινωνίας (1947), Πρώτη απογοήτευση (1948) και Ο τρίτος άνθρωπος (1949). Η θεατρική παντομίμα στην οποία βασίζεται η θεατρική διασκευή του ηθικολογικού και μελοδραματικού μυθιστορήματος του Ντίκενς, που απέσπασε πέντε Όσκαρ όχι μόνο δεν μειώνεται, αλλά μάλλον ενισχύεται από την κινηματογραφική εκδοχή του έμπειρου στις διασκευές Ριντ, καθώς από τις 30 περίπου ταινίες της φιλμογραφίας του οι 20 τουλάχιστον είναι διασκευές μυθιστορημάτων και θεατρικών έργων.

Σαράντα χρόνια μετά τους Ντέιβιντ Λιν και Κάρολ Ρίντ, ο Πολάνσκι (1933) μεταφέρει στην οθόνη το κλασικό μυθιστόρημα του Ντίκενς (Όλιβερ Τουίστ, 2005), συνεργαζόμενος με την ίδια ομάδα παραγωγής που γύρισε και τον βραβευμένο με Όσκαρ Πιανίστα. Με σκηνικά που αναπαριστούν πιστά το Λονδίνο του 19^ου αιώνα, την έξοχη ερμηνεία του Κίνγκσλεϊ και την αμφιλεγόμενη αγγελική περσόνα του Μπάρνι Κλαρκ στο ρόλο του Όλιβερ.
Δυο από τις κινηματογραφικές μεταφορές των Μεγάλων προσδοκιών, του δεύτερου πιο γνωστού έργου του Ντίκενς μετά τον Όλιβερ Τουίστ, θα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει το κοινό στο πλαίσιο του αφιερώματος.


Η διασκευή του Ντέιβιντ Λιν (Μεγάλες προσδοκίες, 1946), που απέσπασε και το  Όσκαρ Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης και Φωτογραφίας, είχε μεγάλη απήχηση σε κριτικούς και κοινό κι αποτελεί σημείο αναφοράς για όλους τους σκηνοθέτες που μετέφεραν μεταγενέστερα τον Ντίκενς στην οθόνη.

Ο μεξικανός Αλφόνσο Κουαρόν, γνωστός από τις ταινίες του Θέλω και τη μαμά σου (2001), Ο Χάρυ Πότερ και ο αιχμάλωτος του Αζκαμπάν (2004) και Τα παιδιά των ανθρώπων (2006), εκμοντερνίζει το κλασικό αριστούργημα του Ντίκενς (Μεγάλες προσδοκίες, 1998), μεταφέροντας τη δράση στη Φλόριντα και τη Νέα Υόρκη, μ΄ ένα επιτελείο διάσημων ηθοποιών.

Η ταινία του βραζιλιάνικης καταγωγής παραγνωρισμένου αλλά πολύ σημαντικού κινηματογραφιστή Αλμπέρτο Καβαλκάντι (Alberto Cavalcanti) Η ζωή και οι περιπέτειες του Νίκολας Νίκλεμπι (The Life and Adventures of Nicholas Nickleby, 1947), θεωρείται η πιο σπουδαία διασκευή έργου του συγγραφέα από μη βρετανό σκηνοθέτη.
Ο Καβαλκάντι, μετά το πέρασμά του από το Παρίσι και τη συναναστροφή τους με τους κύκλους της γαλλικής πρωτοπορίας, θα γυρίσει την διασκευή -η οποία αδίκως επισκιάστηκε από τις μεταπολεμικές διασκευές του Ντέιβιντ Λιν- στο Λονδίνο στο πλαίσιο της συνεργασίας του με τα γνωστά Ealing Studios.
Με το ίδιο μυθιστόρημα καταπιάνεται το 2005 και ο Ντάγκλας ΜακΓκραθ (1958) (Nicholas Nickleby, Douglas McGrath), γνωστός για την ταινία Έμμα (Emma,1996). Η πιο πρόσφατη μεταφορά του Νίκολας Νίκλεμπι στον κινηματογράφο αποδίδει με φινέτσα και χιούμορ την κωμική οδύσσεια του Ντίκενς. Η ταινία ξεχωρίζει για τις ερμηνείες και τις υπέροχες καλοκαιρινές λήψεις και απέσπασε το Βραβείο ερμηνείας για το σύνολο των ερμηνειών (Best Acting by an Ensemble) από το National Board of Review.

Στην Ιστορία δύο πόλεων του Ντίκενς βασίζεται η ομότιτλη εντυπωσιακή διασκευή (A Tale of Two Cities, 1958) του δημοφιλούς βιβλίου του Ντίκενς που διαδραματίζεται ανάμεσα στο Λονδίνο και το Παρίσι μεταξύ 1775 και 1793 με φόντο τη Γαλλική Επανάσταση, από τον βρετανό σκηνοθέτη Ράλφ Τόμας (Ralph Tomas) (1915-2001). Ο Ντερκ Μπόγκαρντ στο ρόλο του απογοητευμένου δικηγόρου Σίντνεϊ Κάρλτον διασχίζει τη Μάγχη και παρασύρεται αναπόφευκτα από τη δίνη των πολιτικών γεγονότων που συγκλονίζουν τη Γαλλία, σε μια ιστορία έρωτα και αυτοθυσίας.
Την αγαπημένη σε μικρούς και μεγάλους Χριστουγεννιάτικη ιστορία του Ντίκενς μεταφέρει στον κινηματογράφο ο Μπράιαν Ντέσμοντ Χερστ (1895-1986), σε μια αξιομνημόνευτη κινηματογραφική μεταφορά (Μια Χριστουγεννιάτικη ιστορία, Scrooge: A Christmas Carol, 1951) που αποδίδει ιδανικά το μείγμα φόβου, μετάνοιας, διασκέδασης και λύτρωσης μέσα στην εορταστική ατμόσφαιρα της ιστορίας. Η ερμηνεία του εξαιρετικού Άλαστερ Σιμ στο ρόλο του κακού αλλά τελικά καλού Σκρουτζ παραμένει αξεπέραστη.
Η μοναδική αξιόλογη κινηματογραφική διασκευή του αμετάφραστου στην Ελλάδα μυθιστορήματος The Pickwick Papers του Ντίκενς το 1952 από τον  γεννημένο στη Νότιο Αφρική βρετανό σκηνοθέτη Νόελ Λάνγκλι (1911-1980) συλλαμβάνει έξοχα τη σατιρική ατμόσφαιρα σύγχυσης και αναρχίας του περιπετειώδους ταξιδιού μιας ομάδας αταίριαστων φίλων στην Αγγλία, όπως περιγράφεται στο βιβλίο. Μια απολαυστική φαρσοκωμωδία υποψήφια για Όσκαρ Κοστουμιών αλλά και για Bafta Καλύτερου Βρετανού Ηθοποιού για τον Τζέιμς Χέιτερ.
Η σπανιότερη ταινία του αφιερώματος είναι Το μυστήριο του Έντουιν Ντρουντ (The Mystery of Edwin Drood, 1935) του Στιούαρτ Γουόκερ (1888-1941). Η κινηματογραφική αυτή διασκευή του τελευταίου (και ημιτελούς) ομότιτλου μυθιστορήματος του Ντίκενς προβάλλεται σπάνια. Η εξαιρετική ερμηνεία του Κλωντ Ρέινς στο ρόλο του δολοφονικά εμμονικού Τζον Τζάσπερ δεσπόζει στην ταινία που αφηγείται τη διερεύνηση ενός φόνου. Γυρισμένη από την Universal στο πλαίσιο του διάσημου κύκλου ταινιών τρόμου που παρήγαγε η εν λόγω εταιρεία, η ταινία έχει ξεκάθαρες επιρροές από το μελοδραματικό ύφος και την «απειλητική» ατμόσφαιρα του είδους.