Όταν το πλοίο βουλιάζει, δικαίως τους παίρνει όλους μαζί του;...

Από τον Χρήστο Ζεστό Είναι κάτι παραπάνω από φανερό ότι όλη η συζήτηση γύρω από την περιώνυμη πια φράση « μαζί τα φάγαμε » δεν είναι άλ...

Από τον Χρήστο Ζεστό

Είναι κάτι παραπάνω από φανερό ότι όλη η συζήτηση γύρω από την περιώνυμη πια φράση «μαζί τα φάγαμε» δεν είναι άλλη από το ποιος σε τελευταία ανάλυση έχει την ευθύνη για την κατάσταση στην οποία έχουμε φτάσει. Είναι επίσης φανερό ότι η φράση αυτή καθαυτή υπονοεί ότι όλοι σε αυτή τη χώρα έχουν μερίδιο ευθύνης εδώ που φτάσαμε και ότι οι αντιδράσεις σε αυτήν εκπορεύονται είτε σε ατομικό είτε σε συλλογικό επίπεδο από όσους αισθάνονται ότι δεν είχαν άμεσα οικονομικά, κατά βάση, οφέλη από την πρότερη κατάσταση και ως εκ τούτου ελάχιστη, αν όχι καμιά, ευθύνη για το που βρισκόμαστε τώρα.
Εδώ όμως έγκειται και η εσφαλμένη βάση όλης αυτής της ρητορικής που μας έχει κατακλύσει εσχάτως. Ότι ακριβώς η...
ευθύνη για την κατάσταση που είμαστε τώρα δεν μπορεί να αποτυπωθεί και να συνδεθεί μονοδιάστατα με το κατά πόσα ήταν τα οικονομικά οφέλη που αποκόμισε κάποιος από την πρότερη κατάσταση. Με άλλα λόγια, για να αποτιμήσουμε την όποια ευθύνη του καθενός θα πρέπει πρώτα να διασαφηνίσουμε το πώς δομείται η κλίμακα απόδοσης μιας τέτοιας ευθύνης. Ας το προσπαθήσουμε αυτό.
Από τη στιγμή λοιπόν που η παρούσα κρίση αφορά μια κλασσική αντιπροσωπευτική δημοκρατία δυτικού τύπου όπως η Ελλάδα και η κριτική επικεντρώνεται στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας, θα πρέπει από την αρχή να ειπωθεί ότι η βασική συλλογιστική ενός τέτοιου συστήματος δημοκρατίας είναι ότι οι πολίτες πρέπει να συμμετέχουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στην πολιτική διαδικασία και αντίστοιχα οι πολιτικοί να λογοδοτούν σε αυτούς. Στη δε πιο εκφυλιστική της μορφή οι πολίτες δεν συμμετέχουν καθόλου στην πολιτική διαδικασία και οι πολιτικοί δεν λογοδοτούν σε κανένα επίπεδο για τις πράξεις τους.
Εύκολα κανείς μπορεί να συνάγει από τα παραπάνω ότι το ελληνικό μοντέλο δημοκρατίας (πέρα φυσικά από μια σειρά άλλων διαστάσεων) περισσότερο έκλινε, ειδικά από ένα σημείο και μετά της μεταπολίτευσης, στην πιο εκφυλιστική μορφή της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Και εδώ μπορεί να αρχίσει ο επιμερισμός των ευθυνών. Σχηματικά και αναγκαστικά σε ένα βαθμό απλουστευτικά, λοιπόν, μπορούμε να διακρίνουμε τρεις κατηγορίες απόδοσης ευθυνών.
Στην πρώτη με τη μεγαλύτερη ευθύνη θα πρέπει να συμπεριληφθούν όσοι άσκησαν εξουσία και είτε συνέβαλλαν είτε ανέχτηκαν τη στρεβλή λειτουργία του κράτους και της δημοκρατίας και όσοι αποκόμισαν με οποιοδήποτε τρόπο οικονομικά οφέλη από την εν λόγω κατάσταση.
Στη δεύτερη κατηγορία, στην οποία πρέπει να αποδοθεί μικρότερη ευθύνη από την πρώτη αλλά το μερίδιο εξακολουθεί να είναι σημαντικό, πρέπει να συμπεριληφθούν όλοι όσοι με την πολιτική τους συμπεριφορά, είτε αυτή ήταν απάθεια και αποχή από την πολιτική διαδικασία είτε στήριξη στις δυο πολιτικές δυνάμεις που κυβέρνησαν αυτή την περίοδο, ανέχτηκαν και στήριξαν έτσι την πρότερη κατάσταση χωρίς να αντιλαμβάνονται το αδιέξοδό της.
Στην τρίτη κατηγορία, τέλος, περιλαμβάνονται όλοι όσοι έδρασαν πολιτικά έξω από το δικομματικό σύστημα διότι η δράση τους ήταν είτε ανεπαρκής είτε ανίκανη είτε αναποτελεσματική στο να προσφέρει μια αξιόπιστη εναλλακτική λύση, και σε αυτή την περίπτωση αναλαμβάνουν και χρεώνονται το μερίδιο της ευθύνης που αντιστοιχεί στην αποτυχία τους να αλλάξουν την πρότερη κατάσταση.
Για να συνοψίσω λοιπόν, δεν είναι ότι «όλοι μαζί τα φάγαμε» αλλά «όλοι μαζί ευθυνόμαστε» για το που είμαστε σήμερα, παρά το γεγονός ότι πράγματι υπάρχει μια πολύ σημαντική διάσταση επιμερισμού των ευθυνών. Είναι σε αυτό το σημείο που μπορούμε να πούμε ότι αν όχι «δικαιολογημένα» τότε τουλάχιστον «αιτιολογημένα» όταν το πλοίο βουλιάζει τους παίρνει όλους μαζί του. Κυρίως όμως να σκεφθούμε ότι οι παραπάνω τρεις κατηγορίες συνεχίζουν να υφίστανται με τις ίδιες καταστρεπτικές συνέπειες.