Η άγνωστη Λιβύη...

Από τον Δρ. Ιωάννη Παρίση Πολλά και σημαντικά προβλήματα εμποδίζουν την ανάπτυξη των χωρών της βόρειας Αφρικής αλλά και την πρόοδο της σ...

Από τον Δρ. Ιωάννη Παρίση

Πολλά και σημαντικά προβλήματα εμποδίζουν την ανάπτυξη των χωρών της βόρειας Αφρικής αλλά και την πρόοδο της συνεργασίας τους με την Ευρώπη. Πολιτική αστάθεια, έλλειψη δημοκρατικών θεσμών, άνιση κατανομή του πλούτου, δημογραφικές εντάσεις, ανεργία, θρησκευτικός φανατισμός, ακόμα και αντιθέσεις μεταξύ των αραβικών χωρών που τη συγκροτούν, αποτελούν εμπόδια για την ανάπτυξη και την δια-μεσογειακή συνεργασία. Θα αναφερθούμε σε μερικά στοιχεία για τη Λιβύη που ίσως βοηθήσουν στην κατανόηση της κατάστασης.
Στη Λιβύη, μετά την ανεξαρτησία της, στις 24 Δεκεμβρίου 1951, εγκαθιδρύθηκε πολίτευμα συνταγματικής μοναρχίας, υπό το βασιλιά Ίντρις. Σταδιακά άρχισε να αναπτύσσεται η λαϊκή δυσαρέσκεια για τη  συγκέντρωση του πλούτου στα χέρια του βασιλιά και της εθνικής ελίτ, η οποία συνέχισε να αυξάνεται με την άνοδο του Νάσερ και του αραβικού εθνικισμού στη Βόρεια Αφρική και στη Μέση Ανατολή. Στη 1/9/69, ο 28χρονος συνταγματάρχης Μουαμάρ Καντάφι, με μια ομάδα αξιωματικών, ανέτρεψε τον βασιλιά, κατήργησε τη βασιλεία και ίδρυσε τη Μεγάλη Σοσιαλιστική Λαϊκή Αραβική Τζαμαχιρία της Λιβύης.
Η Λιβύη αποτελεί ένα ιδιαίτερο πρόβλημα στο χώρο της βόρειας Αφρικής. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, οι Ηνωμένες Πολιτείες έλαβαν σοβαρά μέτρα σε βάρος της κατηγορώντας την ότι υποστηρίζει τρομοκρατικές δραστηριότητες εναντίον αμερικανών πολιτών. Μεταξύ των άλλων προέβησαν σε αεροπορικές προσβολές επιλεγμένων στόχων στο έδαφος της Λιβύης. Το 1992, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ κατήγγειλε τη Λιβύη ως κράτος του υποστηρίζει την τρομοκρατία και ζήτησε από τα μέλη του να επιβάλουν απαγόρευση των αεροπορικών πτήσεων και της πώλησης όπλων προς αυτήν.
Άρση των κυρώσεωνΤον Σεπτέμβριο του 2003 το Συμβούλιο Ασφαλείας προέβη στην άρση των κυρώσεων που είχαν επιβληθεί στη Λιβύη. Επίσης, στις 26/2/2004, ύστερα από δήλωση της Λιβύης ότι αποκηρύσσει την τρομοκρατία και ότι θα εγκαταλείψει τα προγράμματά της για κατασκευή όπλων μαζικής καταστροφής και θα συμμορφωθεί προς τη Συνθήκη Μη Διασποράς Πυρηνικών (ΝΝΡΤ), οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακάλεσαν μια απαγόρευση για ταξίδια στη Λιβύη και...
 εξουσιοδότησαν τις αμερικανικές εταιρίες πετρελαίου που είχαν μετοχές στη Λιβύη προ των κυρώσεων, να προβούν σε διαπραγματεύσεις για την επάνοδό τους στη χώρα, όταν και εφόσον οι ΗΠΑ προέβαιναν στην άρση των οικονομικών κυρώσεων, κάτι που έγινε στις 23 Απριλίου 2004.
Παρά το γεγονός ότι η Λιβύη είχε προχωρήσει, κατά τα τελευταία χρόνια, στην ανάπτυξη διμερών σχέσεων με αρκετές Δυτικές χώρες, η σχέση της με τις ΗΠΑ ήταν καθοριστική. Έτσι, η εξομάλυνση των σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες άνοιξε το δρόμο για πολλές ευκαιρίες για τη χώρα και ειδικά για αμερικανικές επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας, μετά από 20 χρόνια.
Παράλληλα, άρχισαν να ενισχύονται οι σχέσεις με την Ευρώπη. Κατά την τελευταία τριετία η κυβέρνηση της Λιβύης είχε έρθει σε επαφή με ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και εταιρίες αμυντικού εξοπλισμού για την προμήθεια οπλικών συστημάτων ή εκσυγχρονισμό του παλαιού σοβιετικής προέλευσης υλικού της.
 Επίσης, κατά την επίσκεψή του στη Λιβύη στα μέσα Απριλίου 2008, ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν, με στόχο την έναρξη νέων συμφωνιών και συνεργασιών, προέβη σε ένα εντυπωσιακό άνοιγμα προς την ηγεσία της χώρας αυτής, διαγράφοντας χρέη της τάξης των 4,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τα οποία η Λιβύη όφειλε από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, από συμβόλαια με ρωσικές εταιρίες.
Ωστόσο, η συντηρητική παλιά φρουρά ήταν αντίθετη στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις του Καντάφι. Πολλοί στη Δύση θεωρούσαν ως ενδεχόμενο να τεθεί θέμα διαδοχής του Καντάφι, σε όχι πολύ μακρινό μέλλον. Στο εσωτερικό της χώρας ο Συνταγματάρχης Καντάφι, αντιμετώπιζε τα ίδια περίπου προβλήματα με την Αλγερία και την Αίγυπτο. Κυρίως τον φανατικό ισλαμισμό, που αποτελούσε την κύρια απειλή κατά της εξουσίας του στη χώρα.

Πετρέλαιο και φυσικό αέριο Η Λιβύη έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου στην Αφρική που ανέρχονται σε περίπου 45 δις βαρέλια. Το 80% των λιβυκών πετρελαϊκών αποθεμάτων βρίσκονται στη λεκάνη της Σύρτης, στη Μεσόγειο, από όπου αντλείται το 90% του πετρελαίου που παράγει η χώρα. Σύμφωνα με έκθεση της εταιρίας ανάλυσης και πρόβλεψης Wood Mackenzie, η Λιβύη παραμένει «ανεξερεύνητη» σε υψηλό βαθμό, και μόνο το 25% της χώρας καλύπτεται από συμφωνίες εξερεύνησης με πετρελαϊκές εταιρίες. Το γεγονός αυτό αντανακλά τις επιπτώσεις των κυρώσεων που είχαν επιβληθεί κατά τα προηγούμενα χρόνια.
Γενικά η Λιβύη θεωρείται ιδιαίτερα δελεαστική πετρελαϊκή περιοχή λόγω του χαμηλού κόστους άντλησης, της υψηλής ποιότητας του πετρελαίου της και της εγγύτητας της στις ευρωπαϊκές αγορές. Ο τομέας διύλισης της Λιβύης έχει ανάγκη εκσυγχρονισμού μετά από χρόνια κυρώσεων και απομόνωσης. Ειδικώς, η Απόφαση 883 του ΟΗΕ, της 11ης Νοεμβρίου 1993, απαγόρευσε στη Λιβύη την εισαγωγή εξοπλισμού διύλισης πετρελαίου. Νέα προγράμματα εξορύξεων στο έδαφος της Λιβύης είναι σε εξέλιξη, σε συνεργασία με διάφορες Δυτικές εταιρίες.
Στον τομέα του φυσικού αερίου λειτουργεί από τον Οκτώβριο 2004, ο υποβρύχιος αγωγός Greenstream που συνδέει τη Λιβύη με την Ιταλία μέσω της Σικελίας, ο μεγαλύτερος σε μήκος υποθαλάσσιος αγωγός που έχει κατασκευασθεί στη Μεσόγειο. Αποτελεί μέρος του Western Libyan Gas Project, του πρώτου κύριου προγράμματος εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου που παράγεται στη Λιβύη. Το πρόγραμμα αναπτύχθηκε από κοινού από την ιταλική εταιρία ΕΝΙ, που κατέχει το 50% και την κρατική εταιρία της Λιβύης National Oil Corporation (NOC).