"Αν πιστεύετε ότι υπάρχει ο "μεσαίος χώρος", μπορείτε να οριοθετήστε την έννοιά του;"...

O Aνδρέας Ανδριανόπουλος, ο Γιάννης Οικονόμου, o Γιώργος Αναστασόπουλος και ο Γιώργος Τσίνας, όλοι μετέχοντες του πολιτικού εγχειρήματος...

O Aνδρέας Ανδριανόπουλος, ο Γιάννης Οικονόμου, o Γιώργος Αναστασόπουλος και ο Γιώργος Τσίνας, όλοι μετέχοντες του πολιτικού εγχειρήματος της Δημοκρατικής Συμμαχίας απαντούν στο PRESS-GR για το "μεσαίο χώρο"

(Επιμέλεια:  

Αντώνης-Μάριος Παπαγιώτης)

Πολιτικά στηρίγματά της ΝΔ υπήρξαν στα χρόνια του Έβερτ και του Κώστα Καραμανλή δύο απόλυτα νεφελώματα. Ο...
"ριζοσπαστικός φιλελευθερισμός" και ο "μεσαίος χώρος".
Ο πρώτος, με την ερμηνεία που του δίνουν τα περισσότερα στελέχη της ΝΔ δεν σημαίνει απολύτως τίποτε. Ήταν ένα εφεύρημα του Κ. Καραμανλή για να διευκολύνεται να εφαρμόζει όποια πολιτική του άρεσε δίχως να κατηγορείται για ιδεολογικό επαρχιωτισμό και έλλειψη ταυτότητας. Δίχως τον Κ. Καραμανλή ο ρ.φ. κατέληξε γράμμα κενό. Και η επίκλησή από ορισμένους επιγόνους του φάνταζε με ανέκδοτο. Μιλούσαν για κάτι που δεν υπήρχε και που ούτε κι αυτοί καταλάβαιναν. Ήταν σαν να προσπαθούσαν να φτιάξουν ψαρόσουπα δίχως …ψάρια!!
Όσον αφορά τον μεσαίο χώρο, η σύγχυση υπήρξε ακόμη μεγαλύτερη. Στην λεγόμενη κεντροδεξιά στην Ελλάδα επιμένουν να αγνοούν μια δραματική πραγματικότητα. Οι μετεμφυλιακές ενοχές που ενστάλαξαν επάνω της οι ρεβανσιστικές δυνάμεις της Αριστεράς για τις άδικες εν πολλοίς διώξεις της εποχής εκείνης την έχουν εξορίσει σε ιδεολογική έρημο. Και στελέχη και οπαδοί της συχνά φέρονται σαν να ντρέπονται που δεν είναι αριστεροί. Η καταξίωση των απόψεων της αριστεράς είναι σχεδόν καθολική. Ουδείς τολμά να αμφισβητήσει την ορθότητα των ιδεών της. Σαν αποτέλεσμα οι αντίπαλοί της επικεντρώνονται στην πράξη. Αισθάνονται πως μοναχά εκεί μπορούν να διεκδικήσουν κάποια ανωτερότητα. Όταν λοιπόν η κεντροδεξιά αποδειχθεί κακός διαχειριστής, η κατάρρευση είναι ολοσχερής. Έτσι έγινε το 1993, έτσι έγινε και τώρα.
Τότε, κορυφαία στελέχη του χώρου αμφισβητούσαν κρίσιμες επιλογές της τότε κυβέρνησης. Με επιχειρηματολογία μάλιστα της απέναντι πλευράς. Σε συμμαχία με μηχανισμούς του εργολαβικού/εκδοτικού παρασκηνίου βάφτισαν -εκείνοι πρώτοι, και πριν από την αριστερά – τις φιλελεύθερες επιλογές ασύδοτες και δίχως δήθεν κοινωνική ευαισθησία.
Τώρα, βρέθηκαν στην παγίδα που από τότε είχαν οι ίδιοι στήσει. Δίχως ιδεολογικό έρμα και με τον τρόμο της αριστερής αποδοκιμασίας έμειναν δίχως ραχοκοκαλιά και πολιτικούς στόχους. Ονόμασαν «μεσαίο χώρο» ότι αγκάλιαζε τις πολιτικές ευαισθησίες της αριστεράς (μέχρι και σε τελετές στα Μακρονήσια βρέθηκαν εξαίροντας τον συμβολικό ρόλο του Χ. Φλωράκη!!) και ..ξέχασαν να κυβερνήσουν. Σαν κάκιστοι κι ερασιτέχνες διαχειριστές που αποδείχθηκε πως ήσαν, σύντομα έχασαν και το υποτιθέμενο συγκριτικό πλεονέκτημα που διέθεταν στον τομέα της πρακτικής πολιτικής. Μην τολμώντας να πάρουν αποφάσεις, το μόνο που έμενε ήταν η άλωση του κράτους. Και η κατεξευτελιστική συντριβή.
Δεν υπάρχει, λοιπόν, οριοθετημένος πολιτικά μεσαίος χώρος. Υπάρχουν βέβαια μετριοπαθείς πολίτες. Που δεν αρέσκονται σε ακρότητες και φανατισμούς. Κι αυτοί συνήθως δίνουν την νίκη στις εκλογές. Τα πολιτικά τους πιστεύω βέβαια μεταβάλλονται. Από εποχή σε εποχή. Δεν είναι όμως ποτέ δεξιοί η αριστεροί με την παραδοσιακή έννοια του όρου.  Μπορεί να είναι φιλελεύθεροι, να νοιάζονται για την κοινωνική δικαιοσύνη (φτάνει τα μέτρα για την εμπέδωσή της να μην θίγουν τα προσωπικά τους συμφέροντα) και συμφωνούν σε μέτρα εκσυγχρονισμού του κράτους.

Ανδρέας Ανδριανόπουλος, 

πρώην υπουργός, 

πρόεδρος Forum για την Ελλάδα

Τα προβλήματα, οικονομικά και κοινωνικά και πολύ περισσότερο οι προκλήσεις, της εποχής είναι πολύ πιο σύνθετες από ότι φαντάζονται οι διάφοροι  «καθαρολόγοι» των παραδοσιακών πολιτικών ιδεολογιών.
Βρισκόμαστε στο 2011 και οι πολίτες έχουν δει, ακούσει, υποστηρίξει, αποδοκιμάσει πάρα πολλά πράγματα.  Αυτονόητα, λοιπόν, δημιουργείται ένας χώρος που η αμφιβολία για την αποτελεσματικότητα  και την ισχύ των δογματικών αντιλήψεων συναντά την  απαίτηση για:

• συνεργασίες και συνθέσεις, που δεν θα αναζητούν εξισορροπητικούς μέσους όρους αλλά θα επιταχύνουν τις αναγκαίες αλλαγές
• ρεαλισμό και υπευθυνότητα, απέναντι στη γάγγραινα του λαϊκισμού
• μόρφωση, που να μπορεί να οδηγήσει σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες και ανθρώπους με ικανότητες και αυτοπεποίθηση
• αναγνώριση της προσπάθειας και της αξίας, που θα αποενοχοποιεί την επιτυχία, το πλούτο,  αλλά και τη διαφορετικότητα
• κανόνες και ευκαιρίες για όλους, που από τη πλευρά του κράτους μπορεί να εξασφαλιστεί μέσα από ένα μικρό , αλλά πολύ σαφές ρυθμιστικό πλαίσιο
• σεβασμό στην αξιοπρέπεια του ανθρώπου, που σημαίνει ασφάλεια της ζωής  και της περιουσίας του, αλλά και δυνατότητα στήριξης του όταν πραγματικά  τη χρειάζεται
• δημιουργία νέας πολιτικής ατζέντας, για το δημογραφικό, το περιβάλλον, το διαδίκτυο και το social media, τη καινοτομία, τη νέα οικονομία
• ποιότητα και αισθητική, που θα δημιουργούν πολιτισμό κόντρα στην υποκουλτούρα που έχει κυριαρχήσει με μεγάλη ευθύνη της τηλεόρασης κυρίως της ιδιωτικής
• ηθική στη πολιτική

Δε ξέρω αν η σωστή ονομασία για το χώρο που περιγράφω είναι μεσαίος χώρος, ή πολιτικό κέντρο, ή φιλελεύθερη σοσιαλδημοκρατία, ή πιο απλά αναποφάσιστοι, εκείνο που ξέρω είναι ότι ο χώρος αυτός υπάρχει.
Δεν πρόκειται για ιδεολογικό χώρο, αλλά για κάτι που η εφαρμοσμένη πολιτική δεν μπορεί να αγνοεί.
Προσοχή, όμως, οι απαντήσεις που ζητά ο χώρος αυτός πρέπει να έχουν πολιτικό υπόβαθρο, δεν πρέπει να είναι συγκυριακές  και κυρίως υποκριτικές, ούτε φυσικά να αναδεικνύουν το ρόλο της επικοινωνίας σε βάρος της πραγματικής πολιτικής.
Αντίθετα το συναρπαστικό είναι να καταφέρνεις, με  βάση τη πολιτική σου ταυτότητα, τις αρχές τα πιστεύω και τις προγραμματικές προτεραιότητες που απορρέουν από αυτά, να κυριαρχείς εσύ στο χώρο αυτό και όχι ο αντίπαλος σού ή ακόμη χειρότερα ο κανένας.

Γιάννης Οικονόμου, 

Εκπρόσωπος Τύπου ΔΗ.ΣΥ.

Εδώ και πολλές δεκαετίες, η συνηθισμένη άποψη για την πολιτική – δηλαδή ο νοητικός «χάρτης» που χρησιμοποιούμε σχεδόν όλοι, αναφορικά με τις πολιτικές πεποιθήσεις – συνίσταται στον μονοδιάστατο άξονα «αριστεράς-δεξιάς». Η άξονας αυτός παρίσταται γραφικά ως ακολούθως:

<-------------- αριστερά ------------ κέντρο ------------- δεξιά -------------->

Όταν εμπλουτίζεται, ο άξονας αναπαριστάται και ως εξής:

<--- άκρα αριστερά (αναρχισμός) --- κομμουνισμός --- σοσιαλισμός --- κέντρο --- συντηρητισμός --- άκρα δεξιά --- φασισμός --->

Το μοντέλο αυτό, κατά την άποψη μου, είναι ιστορικά ξεπερασμένο και άκρως προβληματικό. Και αυτό διότι δεν παρέχει τη δυνατότητα τοποθέτησης για μεγάλες ομάδες πολιτών που δεν εμπίπτουν συνειδητά στην αριστερά, το κέντρο ή την δεξιά. Στην πραγματικότητα, αποκλείει όλους τους πολίτες που δεν θεωρούν πως οι χαρακτηρισμοί «αριστερός», «δεξιός», «σοσιαλιστής», «κεντρώος» περιγράφουν επακριβώς τις πεποιθήσεις τους.
Πέραν τούτου, το μοντέλο «αριστεράς-δεξιάς» είναι εξ ορισμού ανεπαρκές. Το μοντέλο αυτό υπονοεί πως, όταν κάποιος «υπερβαίνει τα εσκαμμένα» (δηλαδή ασπάζεται πλήρως) κάποια πολιτική ιδεολογία, καταλήγει – κατά περίεργο και ανεξήγητο τρόπο – στον φασισμό ή τον αναρχισμό (ή και στα δύο!). Ακολουθώντας τη συντηρητική ιδεολογία ως το λογικό της άκρο, καταλήγουμε στο φασισμό (δηλαδή τον Εθνικοσοσιαλισμό) ή την κυριαρχία της Αρείας Φυλής ή κάποια άλλη παρόμοια απολυταρχική θέση. Αντίστοιχα, ακολουθώντας την κεντρώα ιδεολογία ως το λογικό της άκρο, καταλήγουμε θεωρητικά στον αναρχισμό ή τον κομμουνισμό. Η εκλογίκευση αυτή είναι ασυνεπής και επιπλέον παραβλέπει κολοσσιαίες φιλοσοφικές διαφορές μεταξύ π.χ. του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού ή του συντηρητισμού και του φασισμού.
Επίσης, η ευθεία «αριστεράς-δεξιάς» δεν παρέχει χρήσιμες πληροφορίες για τις διαφορές μεταξύ των πολιτικών κατηγοριοποιήσεων. Δεν μας εξηγεί ποιες είναι οι σημαντικές διαφορές μεταξύ των φιλελεύθερων, των συντηρητικών, των φασιστών κλπ.
Το πραγματικό πολιτικό φάσμα της εποχής μας είναι πολύ πιο πολύπλοκο από το παραδοσιακό αυτό υπεραπλουστευμένο μοντέλο.
Πιστεύω πως μια πολύ πιο ακριβέστερη αναπαράσταση του πραγματικού, πολυδιάστατου σύγχρονου πολιτικού κόσμου δίδεται μέσω του πολιτικού χάρτη του μοντέλου Nolan (βλ. σχ. 1).
Δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από τον David Nolan, σε άρθρο του με τίτλο «Ταξινόμηση και Ανάλυση των Οικονομικοπολιτικών Συστημάτων» στο τεύχος του Ιανουαρίου του 1971 του “The Individualist”, του μηνιαίου περιοδικού της Ένωσης για την Ατομική Ελευθερία (Society for Individual Liberty, SIL.
Σχ 1. Το διάγραμμα Nolan
Η κατηγοριοποίηση των πολιτικών ομάδων σύμφωνα με διάγραμμα του Nolan είναι η ακόλουθη:
Οι Φιλελεύθεροι, υποστηρίζουν την ελευθερία και το δικαίωμα επιλογής τόσο σε προσωπικά όσο και οικονομικά ζητήματα. Πιστεύουν πως μοναδικός σκοπός της κυβέρνησης είναι η προστασία των πολιτών από τη βία και τη διαφθορά. Τιμούν την ατομική ευθύνη και δείχνουν ανοχή απέναντι στην οικονομική και κοινωνική ποικιλομορφία.
Οι Αριστεροί-Σοσιαλιστές γενικά ενστερνίζονται το δικαίωμα της επιλογής σε προσωπικά ζητήματα, αλλά υποστηρίζουν την ύπαρξη ενός κέντρου λήψης αποφάσεων για οικονομικά ζητήματα. Αναμένουν από την κυβέρνηση να βοηθά τους μη προνομιούχους, στο όνομα της ισονομίας. Οι αριστεροί δείχνουν ανοχή στην κοινωνική ποικιλομορφία, αλλά επιδιώκουν τη λεγόμενη «οικονομική ισότητα».
Οι Δεξιοί-Συντηρητικοί, προτιμούν το δικαίωμα της επιλογής αναφορικά με τα οικονομικά ζητήματα, αλλά επιζητούν επίσημα πρότυπα για τα προσωπικά ζητήματα. Τείνουν να υποστηρίζουν την ελεύθερη αγορά, αλλά συχνά ζητούν από την κυβέρνηση να προστατεύσει την κοινωνία από κατ’ αυτούς απειλές για τα ήθη ή τον παραδοσιακό οικογενειακό ιστό.
Οι Απολυταρχικοί επιθυμούν από την κυβέρνηση να ασκεί σημαντικό έλεγχο στους πολίτες και την κοινωνία. Υποστηρίζουν τον κεντρικό σχεδιασμό και συχνά αμφισβητούν τη σημασία της ελευθερίας και του δικαιώματος στην επιλογή. Στο κατώτατο τμήμα του πίνακα, οι αριστεροί απολυταρχικοί καλούνται κομμουνιστές, ενώ οι απολυταρχικοί της δεξιάς ονομάζονται γενικά φασίστες (εθνικοσοσιαλιστές).
Ο Μεσαίος Χώρος
Με βάση μεταγενέστερες εκδοχές του μοντέλου Nolan, ο Μεσαίος Χώρος προσδιορίζεται σύμφωνα με το επόμενο τροποποιημένο διάγραμμα (βλ. σχ. 2). Αντιστοιχεί στους πολίτες που προτιμούν τον επιλεκτικό κρατικό παρεμβατισμό και εστιάζουν στις λεγόμενες «πρακτικές λύσεις» για τα τρέχοντα προβλήματα. Τείνουν να αντιμετωπίζουν τα πολιτικά ζητήματα με διαλλακτικότητα. Πιστεύουν πως η κυβέρνηση αποτελεί ένα αποδεκτό μέσο ελέγχου της υπερβολικής ελευθερίας. Χαρακτηρίζονται δε, από ήπιο και μετριοπαθή πολιτικό λόγο και συμπεριφορά.

Σχ 2. Το διάγραμμα Nolan 

με απεικόνιση του «μεσαίου χώρου»

Φυσικά, οι αναφορές διαφόρων πολιτικών αναλυτών στο Μεσαίο χώρο δεν σημαίνει ότι ταυτίζονται πάντα με την ανωτέρω θεώρηση, που προσωπικά υιοθετώ, όπως, αντίστοιχα, με τελείως διαφορετικό τρόπο ορίζουν κάποιοι τον φιλελευθερισμό ή τον σοσιαλισμό. Αυτό που πραγματικά έχει αξία, πριν κάποιος αναφερθεί σε συγκεκριμένες «πολιτικές ταμπέλες» είναι να βρίσκεται σε θέση να τις ορίσει τουλάχιστον μονοσήμαντα. Αποδεχόμενοι τον εκάστοτε ορισμό, μπορούμε στη συνέχεια να τον αξιολογήσουμε, να κρίνουμε και να σχολιάσουμε. Για να μπορεί να διενεργηθεί ένα αποτελεσματικός πολιτικός διάλογος θα πρέπει πρώτα να έχουν συμφωνηθεί οι ορισμοί, η ορολογία και οι πιθανές –αν υπάρχουν- παραδοχές.
Τελικά, το ζητούμενο δεν είναι τόσο οι «ταμπέλες» αλλά οι θέσεις που έκαστος πολίτης, αναλυτής η πολιτικός οργανισμός πρεσβεύει. Συγκεκριμένες θέσεις π.χ. για το μέγεθος του κράτους και τα περιθώρια παρεμβατισμού του, τις ατομικές ελευθερίες, τον σεβασμό σε αξίες, αρχές, παραδόσεις κλπ. Από αυτές τελικά πρέπει να κρίνονται και οι εκάστοτε πολιτικές προτάσεις και όχι από προκαταλήψεις, αξιώματα και αφορεσμούς.

Γεώργιος Ι. Αναστασόπουλος,

Γενικός Διευθυντής Δημοκρατικής Συμμαχίας

Μεσαίος χώρος. Ιδεολογικό ρεύμα ή επικοινωνιακό τέχνασμα; Κάπως έτσι αντιλαμβανόμαστε την συζήτηση γύρω από την ευρύτερη έννοια του προσδιορισμού του μεσαίου χώρου.
Είναι αλήθεια ότι οι ιδεολογίες στις μέρες μας έχουν εξασθενίσει. Ο φιλελευθερισμός κέρδισε τη μάχη σε κοινωνικό  και σε οικονομικό επίπεδο. Σταδιακά όμως μέσα στις κοινωνίες διαμορφώνονται νέα μοντέλα συμμαχιών από ομάδες και πρόσωπα, οι οποίες βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στα κοινά προβλήματα της καθημερινότητας.
Αυτές οι νέες τάσεις μπορούν να συσπειρώνουν και συγκινούν τους πολίτες. Να κινητοποιούν και να διαμορφώνουν κοινωνικές συμμαχίες που τείνουν να γίνουν πλειοψηφικά ρεύματα. Κατά βάση ο χώρος που μπορεί να εκφράσει αυτές τις δυνάμεις είναι το κέντρο του πολιτικού άξονα και οι δυνάμεις οι οποίες δεν είναι προσκολλημένες σε ιδεολογήματα αλλά ανοικτές στην κοινωνία, στις απαιτήσεις της και στις σύγχρονες τάσεις που εκφράζονται.
Ο μεσαίος χώρος είναι λάθος να αναζητείται στα πλαίσια μιας συγκεκριμένης ιδεολογίας. Είναι λάθος να τοποθετείται κεντροδεξιά ή κεντροαριστερά. Είναι λάθος, επίσης, να αναζητούμε την ύπαρξη του σήμερα μέσα από πολιτικές αναλύσεις ή επικοινωνιακές προσεγγίσεις. Η ύπαρξη του οριοθετείται, κατά την άποψη μου, από την ύπαρξη της σύγχρονης Δημοκρατίας και έχει να κάνει με τον χώρο που καθημερινά οι πολίτες συμφωνούν στα κοινά προβλήματα, σε κοινές απόψεις, σε μεταρρυθμίσεις που απαιτεί το κράτος αλλά και σε κοινά όνειρα.
Με λίγα λόγια και όσο πιο απλοϊκά μπορούμε, ο μεσαίος χώρος είναι η καθημερινότητα της κοινωνίας που οι ίδιοι οι πολίτες, αριστεροί, κεντρώοι, δεξιοί επέβαλαν στο πολιτικό σύστημα να συμμεριστεί και να αφουγκραστεί.

Τσίνας Γεώργιος,
Μέλος Οργανωτικής Επιτροπής Συνεδρίου Δημοκρατικής Συμμαχίας