ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ: «Η ΤΡΙΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ»...

Του Γιώργη Έξαρχου, συγγραφέα - ερευνητή Η “ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ” ΤΗΣ ΧΕΙΡΑΓΩΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΜΑΖΩΝ Το Διαδίκτυο είναι ένα πολύ νέο ΜΜΕ, με σοβαρότατο ρόλο...

Του Γιώργη Έξαρχου,
συγγραφέα - ερευνητή

Η “ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ” ΤΗΣ ΧΕΙΡΑΓΩΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΜΑΖΩΝ
Το Διαδίκτυο είναι ένα πολύ νέο ΜΜΕ, με σοβαρότατο ρόλο στην ενημέρωση του σύγχρονου κόσμου, ρόλο καταλυτικό στη διαμόρφωση της «κοινής γνώμης», αλλά άγνωστο για την ώρα το κατά πόσο εξυπηρετεί την «ακηδεμόνευτη πληροφόρηση» και τα πάσης μορφής και φύσεως φερέφωνα των εξουσιαστικών μηχανισμών –οπότε θα μπορούσε σε μια τέτοια περίπτωση να χαρακτηριστεί σαν ένα ακόμα «ΜΜΕ χειραγώγησης των μαζών»–, ή το κατά πόσο αποτελεί «αντιεξουσιαστικό εργαλείο» στην υπηρεσία των πολιτών για γνήσια ανθρώπινη επικοινωνία.
Θα πρέπει όμως από την αρχή να δεχτούμε μια πραγματικότητα ότι το Διαδίκτυο εκφράζει κατ’ ουσίαν αυτό που έχει επισημάνει ο Ιγνάσιο Ραμόνε πως ο σύγχρονος κόσμος χαρακτηρίζεται «από την έκρηξη του Διαδικτύου και από την νέα αμερικανική πολιτιστική επίθεση». Συνάμα δεν πρέπει να αγνοείται το γεγονός ότι: «Το διαδίκτυο είναι η τρίτη βιομηχανική επανάσταση», όπως έχει γράψει ο Φρανσουά Καρόν, με πρώτη επανάσταση την εφεύρεση της ατμομηχανής από τον Τζέιμς Βατ το 1776, δεύτερη την ίδρυση της πρώτης μονάδας ηλεκτροπαραγωγής από τον Θωμά Έντισον το 1882, και τρίτη επανάσταση (θεωρώντας την ως συνέχεια της ηλεκτρονικής, που...
 εξελίχτηκε προοδευτικά σε πληροφορική) την ρομποτική και το διαδίκτυο – το “Ιντερνέτ”. Η χρήση του Διαδικτύου δεν σημαίνει ασφαλώς ότι υπάρχει και κατανόηση από τους χειριστές του τόσο τού «πώς τεχνικά γίνεται» όσο και «των δυνατοτήτων που κρύβει» και, κυρίως, υπάρχει μεγάλη άγνοια τού «ποια είναι η δύναμή του.
 Θα αναδείξουμε κάποιες πτυχές αυτού του θέματος, εκφράζοντας προβληματισμούς χρήσιμους, για όσους κάνουν … διαδικτυακές βαρκαρόλες.
ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Παρατηρεί κανείς σε μέγα πλήθος αναρτήσεων σε ποικίλες ιστοσελίδες/ιστότοπους ότι υπάρχει μια εθνικόφρων και πατριωτική στάση για τη χρήση μιας «καθαρής ελληνικής» και μάλιστα «αρχαϊζούσης ελληνικής». Τούτη η πλειοδοσία δεν αρκεί για να μπορεί να πάρει σάρκα και οστά το «ιδεολόγημα», οπότε εύκολα προκύπτουν οι επόμενες διαπιστώσεις, σχετικά με τα δημοσιευόμενα στο διαδίκτυο κείμενα, ότι σε μέγιστο ποσοστό είναι: α) ανορθόγραφα, β) ασύντακτα, γ) με φτωχό λεξιλόγιο, δ) με μεγαλογράμματη γραφή, ε) με συχνή χρήση αγγλισμών ή άλλων ξενισμών, στ) με χρήση της λατινικής αλφαβήτου αλλά με εγγλέζικη προφορά (γκρίκλις), ζ) με μεικτή χρήση αλφαβήτων (ελληνικής και λατινικής), η) με κυριαρχία λέξεων και ανυπαρξία λόγου και σκέψης, θ) με αθυροστομίες που ξεπερνούν την δημόσια χυδαιολογία, ι) με χρήση σεξιστικού ή γενικά ρατσιστικού λόγου, ια) με κείμενα υβριστικού ή συκοφαντικού χαρακτήρα, ιβ) με αποφυγή της επώνυμης τοποθέτησης και συνήθη εκφορά «ανώνυμου λόγου» κ.ά. Κατ’ ουσίαν οι περισσότεροι διαδικτυακοί χρήστες της ελληνικής εκφυλίζουν τη γλώσσα μας σε «τραβεστί γλώσσα», αδυνατώντας να κατανοήσουν ότι έτσι την αντιμάχονται περισσότερο από όσο οι όποιοι «δεδηλωμένοι ή κρυφοί εχθροί» του ελληνισμού και της ελληνικής γλώσσας. Φαίνεται πως οι διαδικτυακοί «δημοσιογράφοι» αντιγράφουν τη γλώσσα συναδέλφων τους των τηλεοπτικών διαύλων και της δήθεν ελεύθερης ραδιοφωνίας και λιγότερο εκείνων της κλασικής δημοσιογραφίας (εφημερίδων και περιοδικών), βιάζοντας έτσι το γλωσσικό αισθητήριο, την παιδεία και τις συνειδήσεις των αναγνωστών τους. Αλλιώς, πώς να εξηγήσεις κάποιος το μέγα πλήθος των ξενικών τίτλων των τηλεοπτικών διαύλων, των ραδιοφωνικών σταθμών, των ημερήσιων (πολιτικών και αθλητικών) εφημερίδων, των περιοδικών και άλλων εντύπων; Όλα στο όνομα της ξενομανίας και του κέρδους; Μήπως αποκρύβεται και κάποιος ακούσιος δούρειος ίππος; Το Καταστατικό της ΕΣΗΕΑ αναφερόμενο στους σκοπούς της, στο άρθρο 4 (η), γράφει: «Η υποστήριξη κάθε πρωτοβουλίας, που αποβλέπει στην πολιτιστική πρόοδο της χώρας και διαφύλαξη της ιστορικής και πνευματικής κληρονομιάς μας». Σίγουρα οι τραβεστί ονομασίες όλων σχεδόν των τηλεοπτικών διαύλων και δεκάδων εντύπων στη χώρα μας … αποτελούν –για την ΕΣΗΕΑ– πολιτιστική πρόοδο!... Πιθανώς την ίδια αντίληψη για «πολιτιστική πρόοδο» έχουν και όλοι εκείνοι που χρησιμοποιούν τραβεστί ελληνικά και στο διαδίκτυο. Κι ας κόβονται –όσοι κόβονται– για μια δήθεν «ελευθερία της έκφρασης», αν μέσα σε αυτήν την ελευθερία λογαριάζουν τους βαρβαρισμούς και την κατακρεούργηση της γλώσσας μας.
ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ
Η εγκυρότητα της είδησης αποτελούσε ανέκαθεν τη μεγάλη αρετή της και την πεμπτουσία της αλήθειας της και, παλαιά, η είδηση ήταν αποτέλεσμα μόχθου, έρευνας, παιδείας και γνώσης, ήταν προϊόν κοπιάζοντος «δημοσιολόγου», ήτοι ενός δημοσιογράφου που είχε πλήρη επίγνωση του ρόλου του ότι ως δημοσιογράφος αποτελεί «ενσάρκωση της κοινωνικής συνείδησης». Και υπήρχαν τέτοιοι πολλοί και καλοί. Και τέτοιοι ήταν οι περισσότεροι, εργαζόμενοι σε έντυπα στα οποία μπορεί να είχαν οι ιδιοκτήτες τους ιδεολογικές και κομματικές προτιμήσεις, αλλά οι δημοσιογράφοι ήταν … μόνον δημοσιογράφοι. Σήμερα –με ελάχιστες εξαιρέσεις– οι παριστάνοντες τους δημοσιογράφους (είτε είναι είτε δεν είναι μέλη δημοσιογραφικών ενώσεων) συμπεριφέρονται ως υποταχτικά φερέφωνα των εργοδοτών τους (που στην πλειονότητά τους είναι μεγαλοεπιχειρηματίες και εργολήπτες δημοσίων έργων) ή ως εκπρόσωποι τύπου των μηχανισμών της κυβερνητικής/ κρατικής εξουσίας ή των κομμάτων ή της αστυνομίας κ.ο.κ., γεγονός που σημαίνει ότι σπανίως ο λόγος τους έχει εγκυρότητα και ότι η «ελευθεροτυπία» τους εξυπηρετεί μόνον σκοπιμότητες και ιδιοτέλειες. Όσοι «διαρρέουν» ειδήσεις σε δημοσιογράφους δεν το κάνουν για καλό μας ούτε για καλό της δημοσιογραφίας. Το κάνουν προς όφελός τους και προς όφελος των δήθεν δημοσιογράφων. Το κυρίαρχο –γραμμένο στους τοίχους και χιλιοειπωμένο σε διαδηλώσεις– σύνθημα «Αλήτες, ρουφιάνοι δημοσιογράφοι» … πιστοποιεί το πόσο οι πολίτες εκτιμούν το «λειτούργημα» εκείνων που, σαν φουσκωμένοι παπαγάλοι, θέλουν να έχουν λόγο επί παντός του επιστητού, και πρωτίστως στο να διαμορφώνουν την «κοινή γνώμη» στα μέτρα και προς την κατεύθυνση που οι πολιτικοί και οι επιχειρηματικοί κύκλοι και εργοδότες τους τούς συστήνουν και τους δίνουν εντολές. «Δεν υπάρχει μεγαλύτερος νόμος στην δημοσιογραφία από την υποχρέωσή σου να πεις την αλήθεια και να μείνεις ελεύθερος και ανεπηρέαστος από όλες τις πλευρές» (Walter Lipmann). Πόσοι στο διαδίκτυο τηρούν απαρέγκλιτα αυτόν τον νόμο;
ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
 Η ειδησεογραφία και το «καθετί» που διακινείται στο διαδίκτυο παρέχεται σε μέγιστο ποσοστό δωρεάν, χωρίς καταβολή χρηματικού αντίτιμου από τον χρήστη και αξιοποιούντα όλα αυτά τα «καλά της νέας τεχνολογίας» (το θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων και της λογοκλοπής είναι ενδιαφέρον και μείζον αλλά δεν μας απασχολεί εδώ), αλλά προκύπτει ένα τεράστιο ζήτημα όταν κανείς παρακολουθεί έναν ιστότοπο (ειδησεογραφικό ή με κριτικές απόψεις κ.λπ.) και ενώ μελετάει το θέμα που τον ενδιαφέρει, τρέχουν εκ παραλλήλου –και εμπίπτουν στο πεδίον της όρασής του– πλήθος διαφημιστικών καταχωρίσεων. Εκ πρώτης όψεως θεωρείται θεμιτό το να υπάρχουν και διαφημίσεις «για να βγουν κάποια έξοδα», μα από την άλλη είναι άγνωστο ποιοι είναι οι ιδιοκτήτες αυτών των «διαδικτυακών διαύλων μαζικής επικοινωνίας» (ΔΔΜΕ), αλλά και το είδος και η ποιότητα των διαφημιζόμενων προϊόντων. Να διατυπώσουμε ένα αφελές ερώτημα: Γιατί ανθεί η παντοειδής «διαφήμιση» πορνογραφικού υλικού ακόμα και σε ΔΔΜΕ υποτιθέμενων σοβαρών «κοινωνικών φορέων»; Γνωρίζουν άραγε την σεξουαλική πείνα του νεοέλληνα ή απευθύνονται στα πιο πρωτόγονα ένστικτά του, οπότε έτσι του περνούν την όποια προπαγάνδα και συνάμα τον αποκοιμίζουν; Το φαινόμενο δεν είναι μόνον ελληνικό. Μήπως οι «ανώνυμοι» ιδιοκτήτες των ΔΔΜΕ είναι απλώς «ακτιβιστές» της πληροφόρησης ή κάποιοι που φιλοδοξούν να παίξουν τον ρόλο των ιδιοκτητών των πάλαι ποτέ μεγάλων και ισχυρών συγκροτημάτων του τύπου; Θέλουν να καθοδηγήσουν την κοινή γνώμη ή να την χειραγωγήσουν; Πώς αποδεικνύεται η εγκυρότητά τους, ποιοι είναι οι έγκριτοι συνεργάτες τους (αμισθί προφανώς), χωρίς να γράφει ο καθένας το μακρύ και το κοντό του ή να βγάζει τον πόνο του και τα απωθημένα του; Και πώς να σταθείς απέναντι σε μια αντίληψη που ήδη έχει διαμορφωθεί στο διαδίκτυο, το αναίσχυντον μέσω της ανωνυμίας, το μπέρδεμα δημόσιου και ιδιωτικού; Μακάρι ο λόγος του καθενός να είναι λόγος «αγοράς», αλλά όχι αγοραίος και εκχυδαϊσμένος. Ίσως για αυτό έρχεται η διαφήμιση να συνδράμει, για την κάλυψη των όποιων … ανεπαρκειών.
ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
«Η δημοσιογραφία είναι από τα επαγγέλματα όπου συναντώνται οι περισσότεροι ανήσυχοι, ανικανοποίητοι, επαναστατημένοι ή κυνικά παραιτημένοι άνθρωποι, όπου εκδηλώνονται συνηθέστατα (κυρίως από την πλευρά των κυρίαρχων, προφανώς) ο θυμός, ο κορεσμός ή η απογοήτευση μπροστά στην πραγματικότητα μιας εργασίας, την οποία συνεχίζουν να βιώνουν ή να διεκδικούν ως κάποια “όχι όπως οι άλλες”» (Pierre Bourdieu). Υπάρχει όμως ένα τεράστιο πρόβλημα το αν η διαδικτυακή δημοσιογραφία ανταποκρίνεται στην έννοια της κλασικής έντυπης ή ραδιοφωνικής και τηλεοπτικής δημοσιογραφίας και το αν υπηρετεί την δημοκρατία και την αλήθεια όσο αυτές. Είμαστε πεπεισμένοι πως ελάχιστοι διαδικτυακοί ιστότοποι μπορούν να κρατηθούν στο ύψος τους ώστε να συνεισφέρουν αντικειμενικά το «εναλλακτικό» στην πληροφόρηση και να μην εξελιχτούν σε «γλυκιά τυραννία» των αναγνωστών τους (μήπως πελατών τους;), αφού και τα μεγάλα «παγκόσμια αφεντικά του τύπου» ήδη έχουν μπει δυναμικά σε αυτόν τον χώρο; Και μπροστά σε αυτούς τους κολοσσούς της «υπερπληροφόρησης» τι μπορεί να κάνει ο εσαεί αδύναμος πολίτης; «Κάτι δραματικό βρίσκεται σε εξέλιξη, μία νέα κουλτούρα ενημέρωσης, ένα υβρίδιο Καινούριων Ειδήσεων – εκτυφλωτικών, εφηβικών, ανεύθυνων, ατρόμητων, τρομακτικών, και ισχυρών. Οι Καινούριες Ειδήσεις είναι μεθυστική επινόηση, εν μέρει χολιγουντιανή ταινία και τηλεοπτική σειρά, εν μέρει ποπ μουσική και ποπ τέχνη, αναμεμειγμένη με λαϊκή κουλτούρα και περιοδικά διασημοτήτων, είναι τηλεοπτικές εκπομπές ταμπλόιντ, καλωδιακή ή μη τηλεόραση» (John Katz). Αυτό ακριβώς δεν είναι που αναπαράγεται στο διαδίκτυο σε περισσότερες μορφές και στην νιοστή δύναμη; Και η είδηση; Είναι πλέον κοινός τόπος ότι η είδηση είναι εμπόρευμα και ως εμπόρευμα την αντιμετωπίζουν όσοι την δημιουργούν και εκείνοι που την διακινούν. Και όταν η είδηση είναι ή γίνεται εμπόρευμα σημαίνει ότι οι –δυτικού τύπου– αστικές δημοκρατίες είναι … λιγότερο δημοκρατίες, και εξ ορισμού γίνονται ή μετατρέπονται σε ολιγαρχίες και αυταρχικά καθεστώτα, και σε αυτή τους την μεταλλαγή και μετάλλαξη συμβάλλουν εκουσίως ή ακουσίως και οι ΔΔΜΕ. Οι ΔΔΜΕ –και οι μπλογκεράδες (ενικός: μπλογκεράς)– ασκούν στην πλειονότητά τους «ψευδοδημοσιογραφία και βλέπουν το ακροατήριό τους ως μια αγέλη που μπορεί να την καθοδηγήσουν» (John Carrol), δικαιώνοντας την άποψη που θέλει τους δημοσιογράφους να είναι «τύποι με άθλια και ανικανοποίητη προσωπική ζωή, σε γενικές γραμμές, ανασφαλείς στην καριέρα τους και επιρρεπείς σε μεγάλο βαθμό στην εξάρτηση από το αλκοόλ και τα ναρκωτικά» (Alan Clark). Για να παίξουν αληθινά εναλλακτικό ρόλο στην ενημέρωση, θα πρέπει τα ΔΔΜΕ να ανοίξουν τις σελίδες τους σε έγκυρες και έγκριτες φωνές αναλυτών και σε κάθε επώνυμο πολίτη που θα έχει την ευθύνη των λόγων του. Έτσι μονάχα θα αυξήσουν τον ρόλο τους για εγκαθίδρυση και παγίωση μιας Δημοκρατίας –Αριστοτελικού χαρακτήρα– με πραγματικό κυρίαρχο τον λαό και όχι τα λογής-λογής «πολιτευτάκια» (που λέει και ο Σαββόπουλος), «κομματόσκυλα» και υπηρέτες των συμφερόντων του μεγάλου βιομηχανικού, τραπεζικού και χρηματιστικού κεφαλαίου. Και τέτοιες φωνές, φρονώ, υπάρχουν πολλές στην πατρίδα μας.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Οι τελευταίες απεργίες των ΜΜΕ και πλειάδα άλλων γεγονότων που έχουν λάβει χώρα πρόσφατα στην πατρίδα, στην Ε.Ε. και στον υπόλοιπο κόσμο, έδωσαν ευκαιρία στους ΔΔΜΕ να αποδείξουν ότι ενημέρωσαν –και συνεχίζουν να ενημερώνουν– τον λαό επαρκώς και έγκυρα, στις περισσότερες των περιπτώσεων. Ίσως αξίζει να απονεμηθεί και δημόσιος έπαινος για αυτή τους την δράση. Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Οφείλουν να δημοσιοποιούν έγκυρο λόγο και προωθημένες απόψεις. Είναι κάτι που το μπορούν αν το θέλουν. Η δεξαμενή «εγκεφάλων» υπάρχει. Και για του λόγου το αληθές, δίνω κάποια παγκόσμια στοιχεία: Σήμερα δημοσιεύονται κάθε χρόνο πάνω από 6.000.000 άρθρα σε τουλάχιστον 100.000 επιστημονικά περιοδικά. Ένας σχετικά καλός αριθμός από αυτούς τους αρθρογράφους είναι Έλληνες. Δώστε τους βήμα. Το διαδίκτυο ας γίνει η Πνύκα για την σύγχρονη Δημοκρατία μας, ας γίνει ο βατήρας για το άλμα ενός σύγχρονου Νεοελληνικού Διαφωτισμού, που όλοι μας τον έχουμε ανάγκη.