Υπερκομματισμός: η «νέα» μορφή διασκέδασης του πολιτικού…

Του Δημήτρη Γιαννακόπουλου Η «νέα» μόδα στην Ελλάδα ακούει στο όνομα υπερκομματισμός (υπερκομματικός, η, ο). Το φαινόμενο λαμβάνει πειραμ...

Του Δημήτρη Γιαννακόπουλου

Η «νέα» μόδα στην Ελλάδα ακούει στο όνομα υπερκομματισμός (υπερκομματικός, η, ο). Το φαινόμενο λαμβάνει πειραματική διάσταση στις εκλογές για την τοπική αυτοδιοίκηση, αλλά προβλέπω να αποτελέσει το σημείο αναφοράς, ως προς τις γενικότερες πολιτικές εξελίξεις στο τόπο μας, το αμέσως επόμενο διάστημα.

Οι υπερκομματικοί υποψήφιοι στις τοπικές εκλογές αποτελούν συνήθως το προϊόν της συναίνεσης κομμάτων στο πρόσωπό τους. Πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, δηλαδή, δεν είναι προσωπικότητες, οι οποίες εμφανίζουν μια δική τους ξεχωριστή αντίληψη περί πολιτικής στην τοπική αυτοδιοίκηση, την οποία θέτουν στη κρίση του εκλογικού σώματος, αλλά πολίτες που κερδίζουν την εμπιστοσύνη περισσοτέρων του ενός από τους υφιστάμενους φορείς του πολιτικού μας συστήματος. Με αυτή την έννοια, ίσως οι...
 υποψήφιοι τούτοι θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν «μη κομματικοί» ή «δια-κομματικοί), αλλά ποτέ υπερκομματικοί. Είναι προϊόντα του πολιτικού συστήματος, σε κάθε περίπτωση και δεν θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως πολιτικός αντίλογος των υφιστάμενων κομματικών σχέσεων και συσχετισμών, που ταλαιπωρούν, σε πολλές περιπτώσεις, τις τοπικές κοινωνίες, ενώ παράλληλα συντηρούν πελατειακές σχέσεις.
Ο Υπερκομματισμός, με άλλα λόγια, είναι το φαινόμενο που έρχεται να καλύψει την μειωμένη πολιτική νομιμοποίηση, κυρίως του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, αλλά και την αδυναμία των φορέων της αριστεράς να ηγηθούν στην διαδικασία πολιτικής (και κοινωνικής) αναδιοργάνωσης, που εμφανίζεται ως αναγκαία προϋπόθεση για να επαναπροσδιορίσει η χώρα την ταυτότητά της και η κοινωνία την τροχιά της.
Η συναίνεση κομμάτων στο πρόσωπο κάποιου υπερκομματικού υποψηφίου εμφανίζεται ως το αποτέλεσμα της διαβούλευσης ηγετικών κλιμακίων των φορέων αυτών, συστήνοντας μια μορφή σύγκλυσης με την έννοια «Einverstand» του Habermas, και όχι με την έννοια «Einstimmung» του Wittgenstein. Δηλαδή, η συναίνεση, όταν και όπου δεν αποτελεί φτηνιάρικο προϊόν διακομματικής συναλλαγής, θεμελιώνεται στην αόριστη (απολιτική) βάση μιας συμφωνίας, που βασίζεται στην αναγνώριση ιδιοτήτων της προσωπικότητας του/της υποψηφίου, οι οποίες εκτιμώνται θετικά από τις κομματικές ηγεσίες και τους αντίστοιχους μηχανισμούς που τον/την υποστηρίζουν. Αυτό εκφράζει την παθολογική φύση αυτής της μορφής συναίνεσης, που τείνει να στρεβλώνει το πολιτικό φαινόμενο, όχι περιοριστικά με την έννοια της ιδεολογίας, αλλά με εκείνη της πολιτικής πρακτικής που υπηρετεί μια συγκεκριμένη μορφή ζωής και εξουσίας, ασφαλώς.
Εδώ θέλει προσοχή. Με το σημείωμά μου αυτό, δεν ασκώ κριτική στις «μη κομματικές» υποψηφιότητες, οι οποίες σε κάποιες περιπτώσεις αποτελούν πολιτική «ευλογία» στη συγκυρία, αλλά στο φαινόμενο του υπερκομματισμού. Δεν θεωρώ ότι θα μπορούσαμε να αποκαλούμε «υπερκομματικές», υποψηφιότητες που αναδεικνύονται μέσω της συναίνεσης κομματικών ηγεσιών. Αυτό διασκεδάζει το πραγματικό, κομματικό διακύβευμα και ουδετεροποιεί την εκλογική διαδικασία, ενώ παράλληλα διαμορφώνει μια πολιτική κουλτούρα, η οποία θα μπορούσε να ευνοήσει συνεννοήσεις κάποιων ηγεσιών σε «εθνικό» επίπεδο για τον σχηματισμό κυβέρνησης Εθνικής Ανάγκης, που θα στελεχώνεται από μαριονέτες κάποιων από τα σημερινά ή/και αυριανά κόμματα, ώστε αυτά να «ξεγλιστρήσουν» από το πολιτικό κόστος.
Υπερκομματικός είναι ο υποψήφιος που αρνείται την δομή και λειτουργία του συγκεκριμένου πολιτικού συστήματος στη χώρα. Που έχει δική του πρόταση εξουσίας και ένα συνεκτικό πρόγραμμα για την άσκηση της συγκεκριμένης εξουσίας.
Είναι αυτός που δεν απευθύνεται στα κόμματα, αλλά στους πολίτες. Είναι εκείνος που δεν αναζητεί την έγκριση κομματικών ηγεσιών, ούτε την επικύρωση της υποψηφιότητάς του από αυτές.
Μια διαφορετική αντίληψη για την άσκηση πολιτικής σε τοπικό επίπεδο, δεν έχει ανάγκη υποστήριξης από κόμματα. Αυτό δεν σημαίνει ότι μέλη και ίσως στελέχη κομμάτων δεν θα στηρίξουν μια πρόταση και μια προσωπικότητα, που θεωρούν ότι ανταποκρίνεται συγκυριακά και στο δικό τους «αίτημα». Μα, αν το κάνουν θα απειληθούν ακόμη και με διαγραφή, ίσως μου πεις. Ε, ας διαγραφούν! Καλύτερα! Έτσι, και το πελατειακό καθεστώς θα κλονιστεί και αυτοί θα απελευθερωθούν στις εθνικές εκλογές: δεν θα έχουν την υποχρέωση να απολογούνται για την πολιτεία τόσων και τόσων πολιτικών απατεώνων, που μέχρι σήμερα στηρίζουν. Ασφαλώς, μιαν πραγματικά υπερκομματική υποψηφιότητα θα μπορούσαν να υποστηρίξουν ανιδιοτελώς και κάποια κόμματα, τοπικά, με την έννοια όμως ότι δεν θα έρχονταν σε προηγούμενη συνεννόηση με τον υποψήφιο και ούτε η υποστήριξή τους θα ήταν το αποτέλεσμα σχεδιασμού και συναλλαγής με άλλα κόμματα, σε κεντρικό επίπεδο.
Το φαινόμενο του υπερκομματισμού δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια προσπάθεια συντήρησης του πελατειακού καθεστώτος στη χώρα μας. Παράλληλα, εξυπηρετεί δύο ακόμη αλληλένδετους στόχους: α) διασκεδάζει την χαμηλή πολιτική νομιμοποίηση του δικομματισμού και την σχετικά περιορισμένη κοινωνική διείσδυση των μικρότερων κοινοβουλευτικών κομμάτων και β) τείνει να ουδετεροποιήσει το πολιτικό φαινόμενο. Ακόμη και η διαχείριση των σκουπιδιών πολιτική είναι και μάλιστα υψηλού επιπέδου. Ο εκδημοκρατισμός και η ευημερία δεν υπακούουν σε κάποιας μορφής υπερβατικού κομματικά (υπερκομματικού) ορθολογισμού. Δεν είναι ζήτημα ιδεαλισμού, αλλά ιδεολογικής αντίληψης της ζωής, δηλαδή των σχέσεων εξουσίας.
Η συγκρότηση δημοκρατικών πολιτών προκύπτει μέσα από μια περίπλοκη διαδικασία δόμησης δημοκρατικών αξιών μέσα στη κοινωνία - μέσω συγκρούσεων με τον Άλλο, ο οποίος όμως δεν εκλαμβάνεται ως εχθρός, αλλά απλώς ως εκφραστής διαφορετικού συμφέροντος - και όχι μέσω επιτηδευμένων ορθολογικών ή εθνικιστικών επιχειρημάτων. Μόνον έτσι δομείται η ευθύνη των πολιτών στις πολιτείες. Μόνον έτσι ο πολίτης μετεξελίσσεται σε ζώσα πολιτική ύλη και μηχανισμός, που απαιτεί σεβασμό στην ψήφο του και δεν επιτρέπει ποτέ και σε κανένα να ασκεί εξουσία μέσω της εξαπάτησης του εκλογικού σώματος. Όταν η πολιτική εκλαμβάνεται ουδέτερα, τότε… ότι είναι νόμιμο, είναι και ηθικό.
Αυτό το τελευταίο να το προσέξετε, διότι δεν υπήρξε απλώς το επιχείρημα ενός υπουργού της ΝΔ, αλλά αποτελεί την βάση της κουλτούρας της μεταπολίτευσης. Νόμιμο δεν είναι σήμερα, για παράδειγμα, όλοι μα όλοι οι σύμβουλοι του Πρωθυπουργού να είναι ξένοι και άσχετοι με τα ελληνικά πράγματα και συμφέροντα; Δεν βρίσκω, κατ’ αρχήν καμία παρανομία. Είναι όμως και ηθικό; Σε καμία περίπτωση, για άπειρους λόγους που δεν έχει χώρο αυτό το σημείωμα να αναπτύξω. Πάντως, θέλω να πληροφορήσω όσους θελήσουν να προβληματιστούν πάνω σ’ αυτό, το τελευταίο, ότι κάτι ανάλογο δεν έχει συμβεί ούτε καν σε κάποια Ευρωπαϊκή χώρα, που πέρασε στο Δυτικό σύστημα μετά το 1989. Ούτε στη Βαλτική, ούτε στη Βαλκανική - από ότι με πληροφορεί μάλιστα και ένας νιγηριανός συνάδελφός μου, ούτε στη Νιγηρία! Προσέξτε αυτά τα νέα υπερεθνικά ήθη στην πατρίδα μας, διότι μαζί με τα υπερκομματικά φτιάχνουν ένα «δολοφονικό» χαρμάνι για την κοινωνία και την δημοκρατική πολιτική τα επόμενα χρόνια!