Ο επερχόμενος εφιάλτης του "δωρεάν"...

. Γράφει ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος * Οι πάντες ομολογούν πως βρισκόμαστε σε μια εντελώς καινούργια εποχή. Σπάνια όμως σχολιαστές και δημόσια ...

.

Γράφει ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος*

Οι πάντες ομολογούν πως βρισκόμαστε σε μια εντελώς καινούργια εποχή. Σπάνια όμως σχολιαστές και δημόσια πρόσωπα συνειδητοποιούν το ουσιαστικό νόημα μια τέτοιας διαπίστωσης. Τουλάχιστον οι αντιδράσεις απέναντι σε προβλήματα και ο τρόπος αντιμετώπισης της καθημερινότητας κάτι τέτοιο υποδηλώνει. Μέτρα από το χθές χρησιμοποιούνται για τις ανάγκες και τις απαιτήσεις του σήμερα και του αύριο.
Πριν από λίγες ημέρες προκάλεσε διεθνή αίσθηση μια αναφορά ενός έφηβου δόκιμου εργαζόμενου στην γνωστή τράπεζα Morgan Stanley. O Matthew Robson εκτοξεύθηκε άξαφνα στα ύψη της διεθνούς δημοσιότητας επειδή συγκέντρωσε σε μια κόλα χαρτί πράγματα αυτονόητα για παιδιά της ηλικίας του. Που όμως προφανώς εξακολουθούν να αποτελούν «άγνωστο έδαφος» ακόμη και για τους πιο φωτισμένους μεγάλους.
Η τράπεζα είχε ζητήσει από τον Robson να καταγράψει τον τρόπο με τον οποίο οι συνομήλικοί του «καταναλώνουν» πληροφορίες. Η μαρτυρία του υπήρξε αποκαλυπτική. Τα παιδιά δεν...

διαβάζουν εφημερίδες. Γιατί είναι ογκώδεις, έχουν πολλά άχρηστα κείμενα και κοστίζουν χρήματα. Είναι ευκολότερη η συλλογή πληροφοριών μέσω του Ιντερνέτ, και πάμφθηνη. Ο καθένας μπορεί να λαμβάνει μηνύματα από τις διάφορες ιστοσελίδες (εφημερίδες, περιοδικά, κόμβοι ενημέρωσης) με τα νέα και τα θέματα που τον ενδιαφέρουν δίχως καθόλου κόστος.
Βλέπουν ελάχιστη τηλεόραση (εκτός ορισμένων σειρών σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους) διότι δεν ανέχονται τις διαφημίσεις και σπάνια προτιμούν να ακούν μουσική από το ραδιόφωνο γιατί δεν τους αρέσει κάποιος άλλος να διαλέγει γι αυτούς τα κομμάτια που θα ακούσουν. Προτιμούν να κατεβάζουν μουσική από το Ιντερνέτ, συνήθως δίχως και πάλι κόστος, αποθηκεύοντάς την σε κινούμενες δικές τους συσκευές (κινητά, I Pod).
Πηγαίνουν αρκετά στον κινηματογράφο, αν και πάλι το Διαδίκτυο τους προσφέρει ταινίες για δωρεάν κατέβασμα αν και φοβούνται αρκετά την ποιότητά τους και την ενδεχόμενη παρουσία ιών. Το Ιντερνέτ το χρησιμοποιούν κατ΄ αρχήν για διασκέδαση στο σπίτι (U-Tube, games) και επικοινωνία με τους φίλους τους (skype, messenger) ενώ για δουλειά (text downloading, history, Wikipedia, open source software) σχεδόν μόνο στο σχολείο (δυστυχώς αυτό δεν ισχύει για τα ελληνικά σχολεία). Περιέργως περιφρονούν το Twitter προτιμώντας το Fcebook διότι δεν έχει κόστος το ανέβασμα των κειμένων και των μηνυμάτων τους.
Το χαρακτηριστικό των συνηθειών των νέων είναι η κατανάλωση προιόντων της ψηφιακής εποχής που κατά κύριο λόγο επιτρέπουν μεγάλο εύρος ατομικών επιλογών και που διατίθενται δωρεάν η σε πολύ χαμηλό κόστος. Η έκρηξη της διάθεσης προιόντων δωρεάν, και όχι μόνο μέσω του Διαδικτύου, αρχίζει να επεκτείνεται και στον υπόλοιπό πληθυσμό. Αυτό εξ’ άλλου είναι και το αντικείμενο της εξαιρετικής νέας δουλειάς του διευθυντή του κυβερνο-περιοδικού Wired, Chris Anderson. Στο βιβλίο του, Free: The Future of a Radical Price, περιγράφει τις διαστάσεις που σε όλα τα είδη σχεδόν εμπορικών συναλλαγών η έννοια του δωρεάν έχει αρχίσει να κυριαρχεί.
Ενδεικτικές είναι οι αναφορές του στις παροχές προιόντων / υπηρεσιών που πληρώνονται από την διαφήμιση (τηλεόραση γενικής λήψης, κάποια έντυπα, ραδιόφωνο, εξειδικευμένες σελίδες στο Διαδίκτυο), στις έμμεσες επιδοτήσεις (πουλάς την σύνδεση - δίνεις δωρεάν την συσκευή, πουλάς την λεπίδα - δωρεάν ο μηχανισμός, πουλάς το αυτοκίνητο - δωρεάν τα έξτρα κλπ), στα λεγόμενα freemiums (κάποιοι πληρώνουν κάτι για την πρώτη έκδοση και διάθεση ενός προιόντος, ώστε η πλειοψηφία των υπολοίπων να το απολαμβάνει μετά ελεύθερα) και στις μη χρηματικές συναλλαγές (λ.χ. Wikipedia, ελεύθερα λογισμικά, ανοιχτά συστήματα ηλεκτρονικής πλοήγησης).
Είναι αυτονόητο πως η σταδιακή επικράτηση παρόμοιων συνηθειών θα επηρεάσει μεγάλους τομείς της κοινής μας ζωής. Η δραστική μείωση σε φορολογικά έσοδα, η αλλαγή συνηθειών σε μετακινήσεις και ωράρια απασχόλησης, η ενδεχόμενη δημιουργία ακόμη και ηλεκτρονικού χρήματος μη ανιχνεύσιμου από κρατικές υπηρεσίες και τόσα άλλα θα μεγαλώσουν τις εντάσεις πάνω σε ένα σύστημα υποχρεωμένο να συντηρεί παλιών συνηθειών υποχρεώσεις (δημόσια γραφειοκρατία, συγκοινωνίες, ελεγκτικοί μηχανισμοί εξαφανιζόμενων δραστηριοτήτων κλπ) με στήριγμα όμως ένα πληθυσμό που θα έχει διαφορετικές αντιλήψεις και επιλογές (βλ. λ.χ. το εξαιρετικό βιβλίο των John Palfrey και Urs Gasser, Born Digital: Understanding the First Generation of Digital Natives,(2009).
Η αντίφαση αναπόφευκτα θα δημιουργήσει σοβαρότατα προβλήματα. Κυρίως όσο θα περνούν τα χρόνια και οι νέες γενιές θα ενηλικιωθούν και θα αναλάβουν υποχρεώσεις που θα τους είναι δύσκολο να καταλάβουν και να δεχθούν. Όπως λ.χ. σήμερα η περίπτωση ελεύθερων επαγγελματιών που πληρώνουν υψηλές ασφαλιστικές εισφορές για την εξασφάλιση δελτίου παροχής υπηρεσιών, ενώ δεν πρόκειται ποτέ να πάρουν έστω και ένα ευρώ σύνταξη από τον αρμόδιο φορέα. Θα περιμένουμε και πάλι να φτάσει το μαχαίρι στο κόκκαλο, πριν σκεφθούμε σοβαρά για το μέλλον που ανοίγεται μπροστά μας;
* http://www.andrianopoulos.gr